هند په کور دننه د جوړ شوي توغندي لومړنۍ ازموینه ترسره کړه
د هند لومړي وزیر نرېندرا مودي د دوشنبې په ورځ پر اېکس خواله رسنۍ یو پیغام کې ویلي، چې هند په بریالیتوب سره د څو خپلواک هدفونو د ویشتلو وړتیا لرونکی توغندی، چې په کور دننه جوړ شوی ازمایلی دی.
د هند لومړي وزیر نرېندرا مودي د دوشنبې په ورځ پر اېکس خواله رسنۍ یو پیغام کې ویلي، چې هند په بریالیتوب سره د څو خپلواک هدفونو د ویشتلو وړتیا لرونکی توغندی، چې په کور دننه جوړ شوی ازمایلی دی.
په دغه توغندي کې د MIRV ټېکنالوژي کارول شوې، چې له مخې یې یو توغندی په هم مهاله توګه څو موخې په نښه کولای شي.
هندي ساینس پوهانو دغه ټېکنالوژي د هندوستان د Agni-V د توغندیو د لړۍ سره یو ځای کړی، چې له مخې په یو توغندي کې ځای پر ځای شوې بیلابیلې سرګولولې، کولای شي چې په یو وخت کې څو هدفونه په نښه کړي.
د هند په اټومي وسلو کې دې ته ورته ټېکنالوژي کارول شوې ده.
د هندوستان Agni-V توغندي د ۵۰۰۰ کیلومتره واټن د وهلو وړتیا لري او د نورو هېوادونو سره د لویو وچو د په نښه کولو لپاره د اوږد واټن ویشتونکو بالسټیک توغندیو په برخه کې رقابت کوي.
امریکا، برېتانیا، فرانسه، چین او روسیه د هغو هېوادونو څخه دي، چې د مخه یې په MIRV ټېکنالوژۍ سمبال توغندي کاروي دي، په داسې حال کې چې پاکستان په ۲۰۱۷ کال کې په لومړۍ ځل د دغې ټېکنالوژي ازموینه کړې ده.
د هند MIRV توغندی د دغه هېواد د پوځي څېړنو، د دفاعي څېړنو او پراختیا موسسې له خوا جوړ شوی دی.
د طالبانو ۲۰۷ الفاروق قول اردو ویاندوايي، چې له ایراني سرحدي چارواکو سره تر یوې غوڼډې وروسته د سرحدي ستونزو د له منځه وړلو په اړه موافقه کړې ده.
غزت الله سعید د طالبانو تر کنټرول لاندې باختر خبري اژانس ته ویلي، چې د ایراني سرحدي چارواکو سره یې د تهانه تپې سیاه ته نږدې د سړک جوړولو او په اسلام قلعه ګمرک کې د طالب جنګیالیو او د دوغارون ګمرک کې د ایراني ځواکونو ترمنځ پر لانجو یې خبرې کړې دي.
نوموړي ویلي، چې دواړو لورو په دغه غوڼډه کې د سرحدي ستونزو د هواري په اړه موافقې ته رسیدلې؛ خو د موافقې د جزییاتو په اړه یې کوم معلومات نه دی ورکړی.
طالبان ګاونډیو هېوادونو ته اجازه نه ورکوي، چې د دوی له موافقې پرته په سرحدي سیمو ساختماني چارې ترسره کړي او دغه چاره تر ډېره د طالبانو او ګاوډیو هېوادونو د ځواکونو ترمنځ د نښتو لامل کیږي.
په دې وروستیو کې څو ځلې د طالبانو د جنګیالیو او ایراني ځواکونو ترمنځ نښتې رامنځ ته شوي دي او ایراني چارواکو د طالبانو د نه مسلکيتوب نه سر ټکولی دی.
اسراييل د دوشنبې په ورځ په يوه هوايي بريد کې د حماس د پوځي مرستیال د وژل کېدو راپورونه په داسې حال کې ارزوي، چې د روژې مياشتې په مناسبت د غزې په جګړه کې د اوربند د ټينګښت لپاره خبرې اترې له خنډ سره مخامخ شوې دي.
که د هغه مړینه تایید شي، مروان عیسا به د حماس تر ټولو لوړ پوړی چارواکی وي، چې د اسراییل له خوا په روانه پنځه میاشتنۍ جګړه کې وژل کیږي چې فلسطین یې له خاورو سره خاورې کړې او د زرګونه کسانو ژوند یې اخیستی.
د اسراییل د پوځ راډیو ویلي، چې اسراییلي ځواکونو د شنبې په شپه د غزې په مرکزي سیمه کې د النصیرات کمپ په داسې حال کې بمبار کړی، چې هلته یې د حماس د پوځي څانګې عزالدین القسام لېوا د مرستیال قوماندان عیسا د شتون په اړه استخباراتي معلومات ترلاسه کړي وو.
د راپورونو له مخې؛ په دغه برید کې پنځه تنه وژل شوي دي.
اسراييلي ورځپاڼې هارتز راپور ورکړى، چې اسراييل په دې لټه کې دی، چې دا ومومي چې په وژل شویو کې عیسا هم شامل دی او که نه.
نه د اسراییل پوځ او نه هم د حماس چارواکو تر اوسه په دې اړه څه ویلي دي.
د عیسا مړینه که تایید شي، د اوربند او د یرغمل شویو کسانو خوشې کېدو هڅې به لا پسې پیچلې کړي.
که څه هم اسراییل وايي، چې د مصر او قطر د منځګړیتوب له لارې د اوربند خبرې روانې دي.
د اسراییل استخباراتو موساد د اونۍ په پای کې ویلي وو، چې دواړه خواوې د اوربند په اړه یوې موافقې ته د رسېدو په لټه کې دي.
روسیې اعلان وکړ، چې د دوی یوه جنګي بېړۍ د ایران او چین سره په پنځه ورځني ګډ تمرین کې د ګډون لپاره د ایران اوبو ته ننوتې ده. ټاکل شوې دغه تمرين د نن دوشنبه د عمان په خليج او عربي سمندرګي کې ترسره شي.
د رویټرز خبري اژانس د راپور له مخې، د روسیې د دفاع وزارت په یوه بیان کې اعلان وکړ، چې د جنګي بېړیو سربېره به پوځي الوتکې هم په دغه تمرین کې چې د (سمندري امنیتي کمربند) په نوم برخه اخلي.
وزارت ویلي، چې د دې تمرین د ترسره کولو هدف "د سمندري اقتصادي فعالیتونو امنیت ارزونه" ده او زیاته یې کړه، چې د دې عملي برخه به د عمان خلیج په اوبو کې ترسره شي.
د روسيې د دفاع وزارت د معلوماتو له مخې؛ د اذربايجان، قزاقستان، پاکستان، جنوبي افريقا، عمان او هند د سمندري ځواکونو استازي به د څارونکو په توګه په دې تمرين کې ګډون وکړي.
دا تمرینات په داسې حال کې کیږي، چې د حماس او اسراییل ترمنځ د جګړې له پیل راهیسې د یمن حوثي یاغیانو چې د ایران یوه نیابتي ډله ده، په سور سمندرګي کې په نړۍوالو کښتیو په بریدونو سره په سیمه کې د تګ راتګ امنیت له خطر سره مخامخ کړی دی.
د باب المندب تنګی او د عدن خلیج د تهران او مسکو ترمنځ د پوځي همکارۍ په وروستیو کلونو کې په ځانګړې توګه پر اوکراین د روسیې له یرغل وروسته ډېره پراخه شوې او دا مسالې د لویدیځو هېوادونو د اندېښنې لامل شوې دي.
د ایران د اسلامي جمهوریت د وسله والو ځواکونو لوی درستیز محمد باقري ویلي، چې ایران او مسکو غواړي د اوږدمهاله تړون په چوکاټ کې خپلې پوځي او تخنیکي همکارۍ پیاوړې کړي.
د برېتانيا د دفاع وزير گرانټ شاپس هم په لندن کې د ترلاسه شويو معلوماتو پر بنسټ اعلان کړی و، چې ایران روسيې ته له ځمکې څخه ځمکې ته ويشتونکي بالستيک توغندي ورکړي دي.
شاپس روسیې ته د بې پیلوټه الوتکو او توغندیو د ورکولو په برخه کې د ایران د حکومت اقدام ته په اشارې سره وویل: "موږ شاهدان یو چې کله هم په نړۍ کې شخړه رامنځته کیږی، ایران اکثراً هغې ته لمن وهی."
د ایران حکومت چې د مسکو یو له مهمو متحدینو څخه دی هم تورن دی، چې د شاهد ۱۳۱ او شهید ۱۳۶ ډرون الوتکې یې روسیې ته استولي چې په اوکراین کې د پوځي عملیاتو پر مهال ترې کار واخیستل شي.
په دوحه کې د افغانستان لپاره د امریکا غیرمقیم سفارت سرپرسته وايي، چې د ملګرو ملتونو له ادارو او مرسته کوونکو سره یې یو ځای افغانستان ته د مرستو رسولو پر بهیر بیا کتنه کړې ده.
کرن ډېکر نن دوشنبه (د کب ۲۱مه) پر خپلې ایکس پاڼې د یوه تصویر په خپرولو سره ویلي، چې د بیا کتنې سربېره د دوی اصلي تمرکز د مرستو پر روڼتیا او نظارت دی.
نوموړې یو ځل بیا افغانو مېرمنو ته په اشارې سره ویلي، چې افغانې ښځې د توپیر رامنځته کونکې، مدافعینې او د بدلون راوستلو لارویانې دي.
کرن ډېکر په خپل یادښت کې له اتلسو هېوادونو او بنسټونو څخه د هغوی له ګډ چلند څخه مننه کړې ده.
په افغانستان کې د جمهوري نظام له سقوط وروسته د نړۍ اکثرو هېوادونو خپل سفارتونه د قطر پلازمېنې دوحې ته انتقال کړل او په دې سره د افغانستان د مرسته کوونکو هېوادونو د مرستو چارې هم په لویه پیمانه قطر ته انتقال شوي دي.
په استانبول کې د ځینو افغان مدني فعالانو د "طالبانو سره د تعامل" په اړه د متحده ایالاتو د سفارت د شارژدافیر د یادښت تر خپرېدو وروسته وویل، چې دوی له کرن ډیکر څخه د داسې څه غوښتنه نه ده کړې. د دې غونډې یو کډونوال وویل، چې دوی ټینګار کړی چې "طالبان پر خبرو باور نه لري".
د افغانستان د جمهوري ریاست د چارو پخواني مرستیال فریدون الهام چې په دې غونډه کې یې ګډون کړی و، افغانستان انټرنشنل ته وویل؛ هغو مدني فعالانو چې په استانبول کې یې له مېرمن ډېکر سره وکتل، په ښکاره یې وویل، چې طالبانو په تېرو دوه نیمو کلونو کې وښودله چې دوی په خبرو اترو باور نه لري.
ښاغلي الهام زیاته کړه، چې په دوحه کې وروستۍ ناستې وښوده، چې طالبان حتا د افغانستان د څلورو مدني فعالانو له مخامخ کېدو وېره لري.
هغه په افغانستان کې د طالبانو تر واک لاندې د زرګونو دیني مدرسو د جوړولو بهیر ته هم اشاره وکړه او ویې ویل، چې په نږدې راتلونکي کې به دغه مرکزونه نه یوازې د افغانستان د خلکو، بلکې د ټولې نړۍ لپاره د سرطان تخم شي. ځکه چې د ده په وینا د طالبانو له خوا ترویج شوې مذهبي بنسټپالنه به د سیمې، اروپا او امریکا د هېوادونو امنیت ته جدي ګواښ رامنځته کړي.
په دې کتنه کې فریدون الهام وویل؛ نړۍ باید په افغانستان کې د یوه ټول شموله حکومت د رامنځته کولو لپاره لاسونه سره یو کړي او د دغه هېواد د سیاسي نظام بڼه باید بدله شي.
یوې بلې مدني فعالې فرزانه ابراهیمي چې په استانبول کې یې له کرن ډېکر سره په کتنه کې حضور درلود، په دې غونډه کې د خپلې وینا بشپړ متن افغانستان انټرنشنل ته استولی دی.
د مېرمن ابراهیمي د خبرو په متن کې داسې څه نه شته چې له طالبانو سره د خبرو ملاتړ وکړي.
مېرمن ابراهیمي جګړه او تاوتریخوالی د افغانستان لپاره "علاج" نه بولي او وايي؛ له کړکېچ څخه د وتلو لپاره باید سیاسي حل لاره ولټول شي.
دغې مدني فعالې د یوه داسې چوکاټ پر جوړولو ټینګار وکړ، چې له مخې به یې د ټولو قومي ډلو په ګډون د یوه ولسي حکومت د جوړېدو زمینه برابره شي.
د اغلې ابراهیمي وینا وه، چې خلک په ځانګړې توګه د ټولنې زیانمنونکي لکه؛ ښځې او پخواني دولتي کارکوونکي اوس مهال له پراخ ذهني او فزیکي نه خوندیتوب سره لاس او ګریوان دي.
هغې وویل؛ د امنیت د برابرولو او له ترهګرۍ سره د مبارزې له ادعاو سره - سره د افغانستان هزاره او شیعه ټولنې له خونړیو پېښو سره لاس او ګرېوان دي، چې په ښکاره ډول د "نسل وژنې" او "د بشریت ضد جنایت" بېلګې دي.
فرزانې ابراهیمي په خپلو خبرو کې ویلي، چې افغانستان له یوه ژور، څو اړخیز او پیچلي بحران سره مخ دی چې پړه یې طالبان دي.
په استانبول کې مېشت افغان ډاکټر علي فولادوند هم افغانستان انټرنشنل ته د خپلې وینا یوه کاپي رالیږلې، چې په کې له طالبانو سره د خبرو د ملاتړ خبره نه ده شوې.
د ښاغلي فولادوند په وینا: "په افغانستان کې د واک لوړ مرکزي او ځانګړی جوړښت د دې هیواد اصلي ستونزه ده."
هغه زیاته کړې، چې په افغانستان کې واک "د استثمار، د ټول واک او فرصتونو انحصار د يوه قوم په لاس کې او په دغه هېواد کې د مېشتو نورو توکمونو د استثمار پر بنسټ ولاړ دي."
هغه وویل، چې د افغانستان تاریخ ښیي چې تر هغه وخته چې دا ستونزه نه وي حل شوې افغانستان به یو سوله ییز او پرمختللی هېواد نه وي.
د دغه مدني فعال په خبرو کې ویل شوي، چې د طالبانو واکمنۍ په هېواد کې له یوې ډلې پرته د ټولو لپاره وضعیت د زغم وړ نه دی. د علي فولادوند په وینا: "مذهبي او قومي اقلیتونه لکه هزاره، پنجشیریان، ازبک، سیکان او صوفیان تر سخت فشار لاندې دي."
هغه له سیاسي واک څخه د هزاره ګانو په بشپړ له منځه وړلو نیوکه وکړه او ویې ویل، چې طالبان هڅه کوي له سیاسي ډګر څخه هزاره ګان په بشپړ ډول له منځه یوسي.
ښاغلي فولادوند د طالب قوماندانانو له خوا د هزاره خلکو د ځمکو او کورونو پر غصب هم نیوکه کړې ده.
په دې وينا کې ويل شوي، چې د طالبانو تر واک لاندې افغانستان سره د امريکا مرستې بايد بې شرطه نه وي.
په افغانستان کې د امریکا د سفارت شارژدافیرې کرن ډېکر د کب په ۱۸مه په استانبول کې له یو شمېر افغان فعالانو سره د کتنې وروسته په خپل اېکس پاڼه کې ولیکل، چې "دلته ډېر استعداد او انرژۍ شتون لري چې د سیاسي پلان او طالبانو سره د خبرو اترو ملاتړ وکړي."
د هغې دا یادښت چې په ټولنیزو شبکو کې پراخې نیوکې راپارولې.
تر دې مخکې د امریکا د کانګریس د بهرنیو اړیکو د کمېټې مشر مایکل مکال د کرن ډېکر د خبرو په غبرګون کې ویلي وو: «له طالبانو سره د هر ډول تعامل د امکان وړاندیز د افغانانو پر مخ یو ګوزار دی.»