د ازبکستان د ترانسپورت وزارت د پنجشنبې په ورځ اعلان وکړ چې د افغانستان له لارې د ټرانسپورټي دهلیز د جوړولو پلان لري. تاشکند په منځنۍ اسیا کې د سوداګرۍ د ودې لپاره، غواړي له دې پلان سره بلاروس، روسیه، قزاقستان او پاکستان وصل کړي.
د دغو هېوادونو د ټرانسپورټ وزیرانو د سې شنبې په ورځ د ازبکستان په ترمذ ښار کې د دغه دهلیز د پراختیا په اړه خبرې کړي.
د ازبکستان د ترانسپورت وزارت د خبرپاڼې له مخې، د دغې غونډې برخه والو د ازبکستان د ترانزیتي ظرفیت د لوړولو په هدف د ټرانسپورټي دهلیز د جوړولو له لارې د منځنۍ اسیا او د سویلي اسیا د نښلولو په اړه خبرې وکړې.
په دې طرحې د ترانزیټ تحلیل، د اسنادو ډیجیټل کول او د هیوادونو ترمنځ د ترانزیټ پروسې ساده کولو له لارې د توکو لیږد ته وده ورکول شامل دي.
د ۲۰۲۳کال په نومبر میاشت کې د روسیې، قزاقستان او ازبکستان هېوادونو په تاشکند کې د شانګهای د همکارۍ سازمان د ترانسپورت کنفرانس په ترڅ کې د دغه دهلیز د جوړولو لپاره تفاهم لیک لاسلیک کړ.
ازبکستان وايي، چې له ۲۰۲۱کال راهیسې د افغانستان له لارې ټرانسپورټ کې د پام وړ زیاتوالی راغلی دی. د دغه هېواد شمېرو له مخې، په ۲۰۲۲کال کې د تجارتي توکو د لېږد اندازه ۶۷۵زره ټنو او په ۲۰۲۳کال کې يو میليون ټنو ته رسېدلی ده.
د ازبکستان چارواکو هیله ښودلې چې دا اندازه به په ۲۰۲۴کال کې لا زیاته شي.
د ازبکستان د نوي ټرانسپورټ دهلیز وړاندیز په داسې حال کې شوی، چې دغه هېواد غواړي په دې توګه خپله سوداګري لارې پراخه کړي، د ټرانسپورټ زیربناوو ته وده ورکړي او په روسیه باندې تکیه کمه کړي.
په دغه لیک کې د افغانستان په تړاو د سیمه ییزې اجماع پر رامنځته کېدا ټینګار شوی او له ملګرو ملتونو غوښتل شوي، چې د افغانستان د اوسني کړکېچ د هواري لپاره د یوې لارنقشې د جوړولو لپاره ځانګړی استازی وټاکل شي.
په لیک کې ویل شوي، چې په لنډه موده کې افغانان د بشري حقونو او انساني کرامت څخه د سرغړونې په ګډون له ګڼو ستونزو سره مخ دي.
د جمهوري غوښتونکو خوځښت زیاته کړې ده، چې د طالبانو له خوا د پخواني دولت له غړو سره غیر انساني او خشن چلند شوی، چې مستندې قضیې یې ثبت شوي.
په لیک کې ویل شوي: " په ځانګړې توګه د طالبانو تر کنټرول لاندې زندانونو کې له ښځو سره د ناوړه چلند راپورونه د افغاني، اسلامي او نړۍوالو انساني ارزښتونو سره په ټکر کې دي؛ موږ له ملګرو ملتونو څخه غوښتنه کوو، چې مداخله وکړي او دا ډول سرغړونې ودروي."
دغه خوځښت د ملګرو ملتونو سرمنشي ته ویلي، چې په افغانستان کې د انجونو او ښځو لپاره د زده کړې او کاري فرصتونو څخه انکار یوه جدي اندېښنه ده، چې د ملګرو ملتونو تر نظارت لاندې د نړۍوالو میکانیزمونو له لارې د اسلامي او غیر اسلامي هېوادونو له خوا اقدام ته اړتیا لري.
په دغه لیک کې په ایران او پاکستان کې له افغان کډوالو سره د ناوړه چلند یادونه هم شوې ده او پکې راغلي: "هغه افغانان چې په ګاونډیو هېوادونو؛ لکه ایران او پاکستان کې مېشت دي د وژنو، شکنجې، د شتمنیو ضبطولو او جبري بېرته ستنول له ننګونو سره مخ دي".
د افغانستان جمهوري غوښتونکو پر ملګرو ملتونو غږ کړی، چې خپل نفوذ وکاروي او ډاډ دې تر لاسه کړي، چې یاد هېوادونه نړۍوالو معیارونو ته غاړه کیږدي او دا ظلمونه ودروي.
په لیک کې زیاته شوې: "پر افغانانو د ظلم، ستم او غیر انساني چلند دغه ستونزې د ټولو نړۍوالو بشري حقونو او انساني کرامت خلاف دي."
په دغه لیک کې په بشري برخه کې د ملګرو ملتونو له مرستې مننه شوې او ویل شوي، چې افغانان د نړۍ مرستې ته اړتیا لري او نړۍواله ټولنه باید خپله مرسته ونه سپموي.
په دې وروستیو کې د امریکا د بهرنیو چارو وزارت په خپل کلني راپور کې ویلي وو، چې د طالبانو په بندخونو کې یو شمېر زنداني مېرمنې د جنسي تېري ښکار شوي او ۱۶ مېرمنې حامله شوې دي.
په ورته وخت کې په ایران او پاکستان کې له افغان کډوالو سره روان چلند هم د یو شمېر بشري حقونو د بنسټونو پام ځانته را اوړولی دی.
