د طالبانو د دفاع وزارت وایي، چې ۵۸۶ عرادې بېلابېل ډول پوځي وسایط یې ترمیم کړي دي. د طالبانو د دفاع وزارت د پنجشنبې په ورځ (د غوایي ۱۳مه) پر اېکس ټولنیزې شبکې لیکلي چې دغه وسایط د حضرت عبدالله بن مسعود د جګړه ییزو ګډو زده کړو په قوماندانۍ کې ترمیم شوي دي.
دغه وزارت وایي، چې د دغو پوځي وسایطو له ډلې ځینې یې د تېر نظام پر مهال خراب شوي وو.
د طالبانو د دفاع وزارت لیکلي: «په دغو وسایطو کې ۳۵۹عرادې رنجر، ۶۰ عرادې هاموې ټانګونه، ۶۰ عرادې انټرنشنل لارۍ او یو شمېر کاسټر، فورکليفت، کرين او موټرسايکلونه شامل دي.»
د تېر حکومت له نسکورېدو وروسته د پخوانيو امنيتي ځواکونو د پوځي وسايطو یوه لویه برخه له کاره لویدلې او د طالبانو لاس ته ورغلې وه. ډیری دغه وسایط د طالبانو په بریدونو او جګړو کې زیانمن شوي وو.
د طالبانو د لوګر والي د یوناما رییسې روزا اتنبایوا سره په لیدنه کې ویلي، چې یوناما دې د افغانستان عیني واقعیتونه نړۍوالو ته انتقال کړي.
د لوګر ولایت د مقام د مطبوعاتو او عامه اړیکو دفتر پر ایکس ټولنزې شبکې لیکلي، چې د لوګر لپاره د طالبانو والي شیخ ضیاءالرحمن مدني د پنجشنبې په ورځ (د غوایي ۱۳مه) د افغانستان له پاره د یوناما له رییسې روزا اتنبایوا سره کتلي دي.
مېرمن اتنبایوا د افغانستان تعلیمي، روغتیایي او نورو ټولنیزو ستونزو ته په اشارې سره د همکارۍ ژمنه وکړه.
ښاغلي مدني مېرمن اتنبایوا ته وویل: «نړۍ له اسلامي امارت سره نا انصافي کوي.» هغه له یوناما څخه وغوښتل چې نړۍ ته د افغانستان واقعیتونه انتقال کړي.
یوناما د پنجشنبې په ورځ په افغانستان کې د روان میلادي کال د لومړنیو درېیو میاشتو راپور کې د ښځو او نجونو حقونه، د رسنیو ازادي، د ولسي خلکو مرګ ژوبله، د اعدام سزا، په خوست او پکتیا کې د هوايي بریدونو له امله د ملکي وګړو مرګ ژوبله او د پخواني دولتي چارواکو او سرتېرو نیولو او ربړولو په اړه تفصیلي معلومات خپاره کړي دي.
د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد د یوناما د راپور په غبرګون کې ویلي، چې په دغه راپور کې هغه څه چې لیدل کېږي ټول تکراري او له پروپاګنده ډک دي.
د طالبانو د صنعت او سوداګرۍ وزیر وايي، سوېلي اسیا ته د روسیې د تېلو رسولو لپاره د افغانستان لوېدیځ کې د لوژستیک مرکز یا قطب په جوړلو کې له قزاقستان او ترکمنستان سره هوکړې ته رسېدلي. نورالدین عزیزي زیاتوي، دې کار سره غواړي چې افغانستان د سیمې د صادراتو پر لوجسټیک مرکز بدل کړي.
ښاغلي عزیزي رویټرز ته ویلي، چې په افغانستان کې د درې واړو هېوادونو د استازو تر منځ د تېرې اونۍ له غونډې وروسته به تخنیکي ټیم په دوو میاشتو کې د دغه مرکز د رسمي طرحو یا پلانونو په اړه هوکړه لیک ترتیب کړي او بیا به له شپږو میاشتو خبرو وروسته درې واړه هېوادونه پکې پانګونه وکړي.
عزیزي ویلي دي، چې دغه مرکز د افغانستان له ستراتیژیک موقعیت څخه د ګټې اخیستنې د پراخو هڅو یوه برخه ده، چې یو وخت د ورېښمو لرغونې سوداګریزه لار پرې تېره وه او اوس هم د سویلي او منځنۍ اسیا ترمنځ پروت او له چین او ایران سره ګډه پوله لري.
د نوموړي په خبره، د ترکمنستان او قزاقستان له چارواکو سره د خبرو له مخې دا لجسټیک قطب یا مرکز به هرات کې جوړېږي چې شمالي اسیا له سوېلي اسیا سره نښلوي.
هغه وايي، طالبان دې ته سترګې پر لار دي چې د نوي مرکز له لارې به روسیه په راتلونکو کلونو کې پر سوېلي اسیا په تېره پاکستان میلیونونه ټنه تېل پلوري.
ښاغلی عزیزي وايي، دې درې واړو هېوادونو د نوي سوداګریز مرکز جوړولو سره د دې ټکي د ثابتولو تر ټولو غوره هڅه کړې چې افغانستان د وصل نقطه ده
د طالبانو د سوداګرۍ او صنعت وزیر وايي، افغانستان تر پاکستان د رسېدو تر ټولو غوره لار ده او دوی غواړي د نوي مرکز له لارې روسیه خپل تېل د هرات له لارې سوېلي اسیا ته ولېږي او قزاقستان هم پلان لري چې توکي له دې لارې سوېلي اسیا ته ولېږدوي.
د قزاقستان سوداګرۍ وزارت هم یوه بیان کې رویټرز ته ویلي چې غواړي د یو مهم لوجسټیک مرکز له لارې سوېلي اسیا او خلیج ته د رسېدو لپاره د افغانستان سړکونو او پټلۍ ته پراختیا ور کړی.
ترکمنستان، روسیې او پاکستان تر اوسه د طالبانو د دې پلان په هکله څه نه دي ویلي.
د روسي پلاوي مشر د ملګرو ملتونو غونډه کې ویلي، چې امریکا په افغانستان کې د اوسني وضعیت مسووله ده او نړۍ باید په دغه هېواد کې د امریکايي او ناټو ځواکونو «د شلو کلونو جنایتونه هېر نه کړي.» ایلیا برمن دا خبره پرون په جنیوا کې د انساني حقونو د شورا ۴۶ ناستې ته په وینا کې کړې ده.
د تاس خبري اژانس د راپور له مخې، ښاغلي مرمن په افغانستان کې د انساني حقونو د حالت ارزونې غونډه کې زیاته کړه: «نړیواله ټولنه باید د متحده ایالتونو او د ناټو د نورو ځواکونو هغه جنایتونه هېر نه کړي چې په افغانستان کې د خپل شل کلن حضور پر مهال وکړل، تر اوسه دا ټول سم نه دي څېړل شوي.»
د روسي استازي دا خبرې په داسې مهال دي چې تېره اونۍ سي اېن اېن د خپلو موندنو له مخې وویل، له افغانستان د امریکا د وروستیو ځواکونو د وتلو په درشل کې پر کابل هوايي ډګر د داعش برید کې ځینې کسان د دغو ځواکونو په ډزو وژل شوي دی.
دغه تلوېزون د امریکايي ځواکونو، عیني شاهدانو او ډاکټرانو له قوله ویلي، چې تر ځانمرګي برید وروسته امریکايي او بریتانوي ځواکونو پر خلکو ډزې کړې دي.
د روسیې استازي ایلیا برمن په پرونۍ غونډه په افغانستان کې بد اقتصادي حالت ته په اشاره زیاته کړه چې طالبان د سرچینو د کمښت له امله د اقتصادي او ټولنیز حالت په سموالي کې له ستونزو سره مخ دي.
برمن د افغانستان اوسنی بدن اقتصادي حالت هم د امریکا د سیاست له امله وباله چې په وینا کې افغان شتمني یې کنګل کړې او له طالبانو د امتیاز ترلاسولو لپاره یې بشري مرستې د انساني حقونو مسله پورې تړلې دي.
روسیه د چین، ایران او پاکستان په څېر له طالبانو سره نږدې اړیکي پالي او د هغو محدودو هېوادونو په ډله کې راځي چې په کابل کې یې سفارت پرانیستی دی.
د طالبانو د صنعت او تجارت وزیر نور الدین عزیزي وايي، له ایران سره تجارت تر لس میلیار ډالرو رسول او د چابهار بندر له لارې د ټرانزېت عملي کېدل غواړي. طالبان زیاتوي، د خپلمنځي تجارت او د چابهار بندر له لارې د ټرانزېټ د پراختیا لپاره د ایران له سیستان بلوچستان سره ګډه کمېټه جوړوي.
د طالبانو د صنعت او تجارت وزیر پرون د یوه پلاوي په مشرۍ چې د نیمروز ولایت سوداګر هم پکې دي د ایران سیستان بلوچستان ته لاړ.
نورالدین عزیزي نن د ایران ایسنا خبري اژانس ته ویلي، چې غواړي د چابهار بندر له لارې د افغان ټرانزېټ سوداګري سل سلنه پلې شي.
د ښاغلي غزیزي په خبره، په دې برخه کې عملي کارونه پیل شوي دي.
نوموړی دا هم وايي، چې له ایران سره تر لس میلیار ډالرو پورې کلنۍ سوداګري زیاتول غواړي.
د طالبانو د صنعت او تجارت وزیر نن د سیستان بلوچستان له والي سردار محمد کرمي او د افغانستان لپاره د ایران له ځانګړي استازي حسن کاظمی قمي سره د خپلمنځي سوداګري پر پراختیا او ستونزو غونډه درلوده.
د طالبانو د اعلامیې له مخې، نوموړي په دې غونډه کې د افغان سوداګرو لپاره د بېلې شوې ځمکې د بیو د پرېکنده کېدو، د چابهار له لارې د ټرانیزیټي مالومو لپاره د لارې او امتیاز پر مالومولو او په دې برخه کې د اړینو اسانتیاوو برابرولو ټینګار وکړ.
طالبان د سیستان بلوچستان د والي کرمي له قوله وايي، چې د دې ستونزو دحل لپاره یې اړوند چارواکو ته اړینې لارښوونې وکړې.
دوی زیاتوي چې په اخر کې د سوداګرۍ د پراختیا او د چابهار بندر له لارې د ټرانزېټ د پیاوړتیا لپاره د ولایت په کچه د ګډې تخنیکي کمېټې پر جوړېدو هوکړه وشوه.
دا کمېټه به له مرکزي کمېټې سره د چابهار بندر اړوند موضوعات څاري.
د رسنیو د خپلواکۍ د نړۍوالې ورځې په درشل کې د افغانستان د خبریالانو مرکز وايي، د طالبانو لهخوا پر رسنیو لګېدلي بندیزونه او د خبریالانو نیونې او ربړونې دوی ته د اندېښنې وړ دي او د دغه بهیر دوام به د طالبانو لپاره بدې پایلې ولري.
سبا د جمعې ورځ د غويي ۱۳مه د مې درېیمه چې د رسنیو د خپلواکۍ د نړۍوالې ورځې سره برابره ده، د افغانستان د خبریالانو مرکز په تېر یوه کال کې د افغانستان د رسنیو او خبریالانو پر وضعیت راپور خپور کړی او په دغه هېواد کې یې د رسنیو پر ازادۍ د لګېدلو بندیزونو له امله خواشیني څرګنده کړې ده.
د افغانستان د خبریالانو د مرګز موندنې ښيي، چې د ۲۰۲۳ کال د مې له میاشتې راهیسې تر دې مهاله د طالبانو لهخوا په خبریالانو او رسنیو بندیزونه زیات شوي او د هغوی حقونه تر پخوا زیات تر پښو لاندې شوي.
دغه مرکز وايي، په تېر یوه کال کې د رسنیو او خبریالانو پر خپلواکۍ د لګول شویو بندیزونو ۱۳۶ پېښې یې ثبتې کړې چې ۷۳ یې خبریالانو ته د ګواښونو او ۶۴ نورې یې د خبریالانو د نیولو پېښې دي؛ خو په راپور کې ویل شوي، چې له ښه مرغه په دغه موده کې هیڅ یو خبریال ته مرګ ژوبله نه ده اوښتې.
راپور کې ویل شوي، چې پر خبریالانو او رسنیو د ټولو لګول شویو بندیزونو بنسټ د طالبانو هغه ۱۷ سپارښتنې دي چې واک ته تر رسېدو وروسته یې پر رسنیو منلي او د هغوی د ډېرو هڅو مخه یې ډب کړې ده.
په دغو سپارښتنو کې د ملي ټلویزیون په اډانه کې د ښځینهو پر کار کولو بندیز، د لاریونونو او اعتراضیه غونډونو په خبري پوښښ بندیز، د ځینو خبرونو په خپرولو بندیز، طالبان د افغانستان د حکومتي چارواکو په نومونو یادول، د موسیقۍ په خپرولو بندیز لګول، د ښځینه خبریالانو لپاره جبري پوښښ، په تفریحي خپرونو او ډرامو کې د ښځېو پر څرګندیدو بندیزونه، د نړۍوالو رسنیو په خپرونو بندیزونه او نورې داسې سپارښتنې چې ورسره د خبریالانو په چارو کې بربنډه لاسوهنه یاده شوې.
د افغانستان د خبریالانو مرکز وایي، هغه خبریالان او رسنۍ چې له دغو سپارښتنو په څنګ تېر شوي ګواښل شوي، بندیان شوي او یا یې هم رسنۍ په لنډمهاله یا دایمي توګه تړل شوې دي.
د افغانستان د خبریالانو مرکز پر دې هم اندېښنه ښودلې، چې د رسنیو د سرغړونو د کمېسیون پر ځای دمګړۍ د طالبانو استخباراتي او د نهې عن المنکر ادارې هم د رسنیو په چارو کې لاسوهنې کوي او په خپل سر د خبریالانو نیولو، ربړولو او زنداني کولو ته یې ملا تړلې.
د دغه راپور په وروستۍ برخه کې ویل شوي، چې طالبان له رسنیو سره له مرکو ډډه کوي او که خبریالان د خپلواکو کارپوهانو څخه د اړونده موضوع په تړاو نظر اخلي هم خبریالانو او هم سیاسي شنونکو ته ګواښونه پېښېږي او د زندان د تورو تمبو شا ته استول کېږي.
د افغانستان د خبریالانو مرکز پر واکمنو طالبانو غږ کوي، چې د رسنیو خپلواکۍ ته دې د درناوي تر څنګ رسنیو ته اجازه ورکړي چې د رسنیو او اطلاعاتو ته د لاسرسي له قانونونو سره سمې خپرونې بیا له سره پیل کړي.
