اردوغان د نړۍ له هېوادونو وغوښتل چې د افغانستان له سېلاب ځپلو سره مرسته وکړي

د ترکیې ولسمشر رجب طیب اردوغان «د مهربانۍ د نړیوالې جایزې» په اوومه جشنواره کې د نړۍ له هیوادونو څخه وغوښتل چې د افغانستان له سیلاب ځپلو سره مرسته وکړي.

د ترکیې ولسمشر رجب طیب اردوغان «د مهربانۍ د نړیوالې جایزې» په اوومه جشنواره کې د نړۍ له هیوادونو څخه وغوښتل چې د افغانستان له سیلاب ځپلو سره مرسته وکړي.
ښاغلي اردوغان وویل، چې د افغانستان په شمال کې د سیلابونو له امله یو بشري ناورین رامنځته شوی دی.
د ترکیې د مهربانۍ د نړیوالې جایزې اوومه جشنواره د چهارشنبې په ورځ په انقره کې جوړه شوه.
په دې مراسمو کې رجب طیب اردوغان په افغانستان کې د سېلابونو له امله رامنځ ته شوي بحران، د غزې وضعیت، د سوډان او یو شمېر نورو هېوادونو کړکېچ ته اشاره وکړه.
د ترکیې ولسمشر وویل: "په افغانستان کې له سیلابونو وروسته زموږ تر ۴۰۰ زیات خویندې او وروڼه مړه او د هېواد په شمال کې ستر بشري ناورین رامنځ ته شوی دی.”
ښاغلي اردوغان ټینګار وکړ چې هېواد یې له سېلاب وروسته افغانستان ته د بشري مرستو لېږل پیل کړي او له افغان ولس سره به مرستو ته دوام ورکړي.
هغه له افغانستان سره د ترکیې وروستیو مرستو ته په اشارې سره وویل: “په دې سختو ورځو کې له خپلو افغان وروڼو او خویندو سره مرسته کول خپله دنده ګڼو.”
په افغانستان کې له سیلابونو وروسته ترکیې دغه هېواد ته شاوخوا ۲۴ټنه هوايي مرستې واستولې.
د چهار شنبې په ورځ د ترکیې د بیړنیو حالاتو ادارې اعلان وکړ چې د افغانستان خلکو ته د دغه هیواد د «مهربانۍ اورګاډي» لیږلی چې له ۴۳ واګونونو جوړ دی او له ۶۰۰ټنو څخه ډیرې مرستې په کې بار دي.

یو امریکایی سیلاني چې د طالبانو تر کنټرول لاندې افغانستان څخه لیدنه کړې د خپل سفر تجربې یې په ټولنیزو شبکو شریکې کړي دي.
د امریکا د کنساس ښار اوسیدونکي ۲۵ کلن ایلي سنایډر په ټیک ټیک کې یوه ویډیو خپره کړې چې پکې ښودل شوي چې سیلانیان باید څه وکړي ترڅو د ۱۰ ورځو لپاره په خوندي ډول افغانستان ته سفر وکړي.
د ډیلي میل سره په خبرو کې، د میشیګان پوهنتون څخه فارغ شوي دغه امریکايي ویلي، چې د دې لپاره چې ټول وخت سفر وکړي، په امریکا کې یې خپله دنده پریښي ده.
هغه افغانستان ته د سفر لپاره خپله انګیزه په دې توګه بیان کړې: "زه د هغه ځایونو لیدو لپاره لیوالتیا لرم چې د امکان تر حده له نورو سیمو سره تفاوت ولري. ځینې وختونه دا د یو خطرناک ځای څخه د لیدنې په مانا هم وي."
نوموړی وايي: "په دې وروستیو کې د بیلابیلو ګرځندویه شرکتونو د شمیرو له مخې، افغانستان په پرلپسې ډول د سیلانیانو د خوښې وړ په ۱۰ غوره هیوادونو کې راځي. ما د افغانانو د میلمه پالنې، د دغه هیواد د طبیعت او خوړو په اړه ښه شیان اوریدلي وو. زه پلان لرم چې د نړۍ ټولو هیوادونو ته سفر وکړم."
د مې په ۲۰ مه د هغه له خوا د افغانستان په اړه خپره شوې ویډیو څه باندې یو میلیون ځله لیدل شوې ده.
هغه د خپل سفر پر مهال له کابل، بامیان او مزار شریف څخه لیدنه وکړه.
دغه سیلاني د انسټاګرام په یوه پوسټ کې خپل د افغانستان سفر "تر ټولو ښه سفر" بللی دی.
هغه وايي، "افغانستان هغه هیواد نه دی چې تاسو د سیلانیانو د جاذبې لپاره ورځئ، بلکې یو داسې هیواد دی چې تاسو کولی شئ له کوره بهر وګرځئ او د ورځني ژوند څرنګوالي ننداره وکړی"
ایلي سنایډر څرګنده کړه چې د هغه ترټولو یادګاري شیبه هغه وخت وه کله چې هغه د تورخم له پولې تیریده.
سنيډر لیکي: "زمونږ پر پاسپورټ ټاپه ولګول شوه او د اغزن تار څخه جوړ شوي له اوږده دهلیز څخه تېر شو، او د افغانستان د کډوالی دفتر ته په داسې حال کې ورننوتلو چې هلته بل څوک نه و."
هغه وايي، "موږ خپل پاسپورتونه طالب چارواکي ته وسپارل، چې هغوی پرې دخولي ټاپې ولګولې، او په هغه شیبه کې یوه عجیبه چوپتیا او خاموشي وه. دا وضعیت به تل زما په یاد وي.

د اسلامي جمهوري ورځپاڼې په یوه مطلب کې لیکلي، چې د ابراهیم رییسي او د هغه د ملګرو د هلیکوپټرې په نسکورېدو کې د «بهرنۍ دسیسې» احتمال شته دی.
دې ورځپاڼې لیکلي: «د دې پېښې په اړه چې یوه دسیسه ده دومره ګونګوسې شته دي چې د ټولو ذهنونه یې بوخت کړي دي.»
د اسلامي جمهوري ورځپاڼې د پنجشنبې په ورځ (د غبرګولي دریېمه) په یوه مطلب کې چې د «مسامحه جایزه نه ده» تر سرلیک لاندې د ایران د وسله والو ځواکونو د لوی درستیز وروستي حکم ته اشاره کړې، چې یوه ډله یې د رییسي د الوتکې د نسکوریدو په اړه د څیړنو لپاره ټاکلې ده.
د لیکوال په اند، د داسې یوې ډلې جوړېدلو د «بهرنیو دسیسو» احتمال زیات کړی دی.
دغې ډلې تر اوسه د خپلو څېړنو پایلې نه دي اعلان کړي، خو د اسلامي جمهوري ورځپاڼې ویلي، بې له شکه زموږ د هېواد د وسله والو ځواکونو د لوی درستیز د څېړنې د ډلې له خوا خپور شوی راپور به رسمیت ولري او د استناد وړ به وي.
لیکوال وايي، یو له هغو ټکو څخه چې د ابراهیم رییسي او د هغه د ملګرود د چورلکې د غورځېدو د دسیسې احتمال په ګوته کوي، د پېښې ځای دی.
د اسلامی جمهوري ورځپاڼې د اذربایجان په جمهوریت کې د اسراییل نفوذ ته په اشارې سره لیکلي: «دغه پېښه اذاربایجان سره زموږ د هېواد پولې ته نږدې شوې چېرې چې صهیونیست رژیم ډېری استخباراتي، مخابراتي او نظامي امکانات له منځه وړي دي.
تر دې مخکې یوه اسراییلي چارواکي رویټرز خبري اژانس ته ویلي و، چې د ابراهیم رییسي د هلیکوپټرې په نسکورېدلو کې اسراییل لاس نه لري.
د اسلامي جمهوري ورځپاڼې د ليکوال په باور د ايران له سرحدي سيمې تبريز ته د ستنيدو له درېيو چورلکو څخه يوازې د ابراهيم ریيسي د چورلکې نسکورېدل، د هوا د حالاتو عوامل سره د پېښې اړیکه ردوي او د دسیسې احتمال پیاوړی کوي.
دغې ورځپاڼې د تخنيکي کارپوهانو په حواله د يوې فرضيې په توګه ليکلي، چې لومړۍ چورلکه په هوا کې چاودنه کړې او بيا لوېدلې ده. لیکوال وايي، چې په دې فرضیه کې کیدلې شي پېښه د د بهرنیو او یا هم داخلي مداخلو له امله رامنځته شوی وي.
ورځپاڼې وړاندیز کړی، چې د چورلکې د رادار له کاره لویدل یا هک کیدل، له دسېسې او بهرنیو عواملو سره تړاو لري.
له دې هرڅه سره د اسلامي جمهوري ورځپاڼې دغې موضوع ته د ایرانی چارواکو نه پاملرنه هم د ابراهیم رییسي د چورلکې د نسکورېدو په اړه دسیسې پورې تړلې ده.
ورځپاڼه وايي، دغې پېښې وښوده چې د ابراهیم رییسي د سفر پلان جوړونکو بنسټیزه کمزورتیا درلوده او د امنیت برخې ته یې ډېر پام نه و کړی.
د اسلامي جمهوري ورځپاڼې د ایران د موقعیت موندنې کمزورتیا یو له نورو عواملو څخه یاده کړی او لیکلي یې دي «زموږ موقعیت موندنه کمزورې ده او که د ولسمشر د چورلکې پېښه د دسیسې له امله رامنځته شوې وي، دغه کمزورتیا هم د پېښې د رامنځته کیدو سبب شوې ده.»
همدا راز د اسلامي جمهوري ورځپاڼې ټینګار کړی، چې د ایران حکومت د «بهرنیو دسیسو» په وړاندې د امنیت په برابرولو کې خورا کمزوری دی.
لیکوال وايي: «د پلان د کمزورتیا اصلاح، د موقعیت موندنې د اسانتیاوو تازه کول او د ملي امنیت ټینګول باید د نظام د چارواکو د اجنډا په سر کې وي او په دې برخه کې هېڅ ډول مسامحه جایز نه ده.»

د ایران د هلال احمر د نړیوالو چارو مرستیالې راضیه عالیشوندي د افغانستان سېل ځپلو ته د دغه هېواد د بشردوستانه مرستو د لومړنۍ جوپې د لېږلو خبر ورکړ. په بلخ کې د طالبانو د والي دفتر هم په مرستو بار د ایرانۍ الوتکې انځور خپور کړی دی.
د راپورونو له مخې، د ایران له لوري د افغانستان ورستیو سېلاب ځپلو کورنيو سره ۲۰ ټنه خوارکي او غير خوراکي توکو مرسته شوې ده.
دغه مرستې په داسې حال کې کیږي، چې د ایران د هلال احمر د نړیوالو چارو ادارې تر دې وړاندې ویلي و، چې د طالبانو د غوښتنې په صورت کې چمتو دي د افغانستان له سېل ځپلو سره مرستې وکړي.
د راپورونو له مخې، د طالبانو د هلال احمر جمعیت سرپرست مطیع الحق خالص د یوه لیک په ترڅ کې له یادې ادارې زیانمنو ته ددې هېواد د مرستو غوښتنه کړې وه.
ایران هم ژمنه کړې وه، چې د افغانستان د وروستیو سېلابونو زیانمنو ته به د خوراکي او غیر خوراکي توکو ترڅنګ په روغتیایي برخو کې هم مرستې وکړي.
تر دې دوه ورځې وړاندې پېښو ته د رسېدو په چاروکو کې د طالبانو وزارت ویاند ویلي و، چې په تېرو نږدې لسو ورځو کې په افغانستان کې د سېلابونو له امله ۲۹۴ کسان مړه شوي دي.
جانان سایق په یوې خبري ناسته کې زیاته کړې وه، چې د وروستیو سېلابونو له امله شاوخوا ۱۵ زره کورونه هم وېجاړ شوي دي.
ښاغلي سایق ویلي، چې دغه زیانونه د غويي له ۲۰مې د غبرګولې تر لومړۍ نېټې پورې په بغلان، غور، تخار، فاریاب، بدخشان، سمنګان، بادغیس، بامیان او کاپیسا ولایتونو کې ځايي خلکو ته اوښتي دي.

د هند په سویلي ایالت کیرالا کې لږ تر لږه اوه کسان وروسته له هغه مړه شوي دي چې د مونسن په نوم موسمي بارانونو کچه له معمولي حده خورا ډیره شوې ده. له دې ورښته سره چارواکو ویلي، چې د سویلي اسیا ډیره برخه د تودوخې له لوړې څپې سره مخامخ ده.
د سیمه ییزو چارواکو په وینا، د موسمي بارانونه کچه سږکال په کیرالا کې ۱۸٪ لوړه شوې ده.
د سیلابونو له امله په کوزیکوډ هوایی ډګر کې الوتنې هم له ځڼډ او خڼډ سره مخامخ شوې دي.
د کیرالا ایالت د ناورین د مدیریت ادارې په وینا ، یو ۷۰ کلن سړی پرون په کاساراګوډ ولسوالۍ کې د تندر له امله مړ شوی.
بل خوا په پالکاډ سیمه کې دوو ورورڼو له اوبو ډک کان کې د ښکته کیدو له امله خپل ژوند له لاسه ورکړی دی.
د کیرالایوه چارواکي ویلي، څلور کسان په اډوکي او پټانمتیتا ولسوالیو کې په اوبو کې لهډوبیدو وروسته مړه شوي دي.
د هواپوهنې ځايي ادارې نن په درېیو ولسوالیو کې د سخت باران خبرداری ورکړی دی.
پر کیرالا سربیره د هند او پاکستان ډیری برخه د تودوخې څپې سره مخامخ ده.
د هند پلازمینې نوي ډیلي د دې اونۍ په پیل کې د ښوونځیو د تړلو امر کړی.
د تودوخې درجه تر ډېره په مۍ میاشت کې خپل اوج ته رسېږي، خو د هند د هواپوهنې ادارې سږ کال په شمال لوېدیځو سیمو کې په دې میاشت کې د دوو تر دریو ورځو پر ځای له اوو تر لسو ورځو د ګرمې څپې وړاندوینه کړې ده.

د طالبانو د دفاع او کورنیو چارو وزیرانو د قطر د دولت وزیر او د بهرنیو چارو وزارت له مرستیال سره د خپلمنځي اړیکو پر پراختیا ټینګار وکړ. د طالبانو دفاع وزارت په خبرپاڼه کې د ملا یعقوب مجاهد په حواله لیکلي، چې نوموړي له قطر سره د اړيکو پر پياوړتيا او د همکاريو پر دوام ټينګار کړی.
دغه راز د طالبانو د کورنیو چارو وزارت ویاند هم په خپل اېکس کې لیکلي، چې د قطر د دولت وزیر او بهرنیو چارو مرستیال وزیر په مشرۍ پلاوي له سراج الدین حقاني سره په کتنه کې ویلي، چې د دواړو هېوادونو ترمنځ د دوه اړخیزو سیاسي او اقتصادي اړیکو پراختيا غواړي.
په دغه دوو جلا جلا کتنو کې دواړو طالب چارواکو په هېواد کې د وروستیو سېلابونو له زیانمنو سره د قطر د بیړنیو مرستو هرکلی هم کړی.

د قطر د بهرنیو چارو وزارت د مرستیال او د دغه هېواد د دولت د وزیر په مشرۍ پلاوی د دوحې غونډې په درشل کې کابل ته تللی دی.
دغه پلاوي نن له ملا عبدالغني برادر او عبدالسلام حنفي سره هم لیدلي دي.
که څه هم د طالبانو امنیتي او دفاعي چارواکو په خپلو اعلامیو کې د دوحې غونډې په هکله څه اشاره نه ده کړې، خو د طالبانو د ریاست الوزرا د اقتصادي مرستیال دفتر وايي، د قطر د بهرنیو چارو مرستیال وزیر له دې ډلې د دوحې دریمه غونډه کې د ګډون غوښتنه کړې ده.
د طالبانو د اعلامیې له مخې، د قطر د بهرنیو چارو مرستیال وزیر دا هم ویلي چې د طالبانو ګډون سره به دا غونډه یوه نتیجه ولري.

په مقابل کې ملا برادر ویلي، چې د دوحې غونډه د دوی له ګډون پرته نتیجه نه لري.
ټاکل شوې، چې د دوحې دریمه غونډه اوه ورځې وروسته د قطر پلازمېنه کې پیل شي.
ملګرو ملتونو ویلي دي، چې د دې غونډې موخه «له افغانستان سره په منظم ډول د نړیوالو اړیکو زیاتول دي.»
د قطر تر پلاوي مخکې د ملګرو ملتونو د سرمنشي مرستیالې روزمیري ډي کارلو کابل ته د سفر په ترڅ کې طالب چارواکو ته د دوحې غونډه کې د ګډون بلنه ورکړې ده.
د یادولو ده، چې طالبانو په دغه غونډه کې د ګډون په اړه څه نه دي ویلي، خو په تېره غونډه کې یې ګډون ونه کړ.
