د طالبانو د ننګرهار د امنيه قومندانۍ ویاند وايي، چې نن سهار د مومندرې ولسوالۍ په باسول سیمه کې د کښتۍ د ډوبېدو په پیښه کې ۸ کسان مړي شوي او ۲ نور لادرکه دي. بصير زابلی زياتوي، چې د خلګو په همکارۍ ۱۶ کسان ژغورل شوي هم دي، چې ۱۱ یې ټپیان و او د درملنې لپاره روغتون ته لیږدول شوي.
د طالبانو د ننګرهار د امنيه قومندانۍ ویاند بصير زابلي وايي، چې په دې کښتۍ کې ۲۶ کسان ناست و، چې له سيند څخه د اوښتلو پر مهال کښتۍ خرابه شوې او ډوبه شوې وه.
د هغه د معلوماتو له مخي، چې د ۱۶ ژغورل شویو کسانو څخه یې ۱۱ ټپي او روغتيايي مرکز ته انتقال کړي.
هغه وایي په اوبو کې د دوو ورکو کسانو د موندلو هڅې روانې دي.
په مړو او ټپيانو کې ښځي او ماشومان شامل دي.
له ډوبي شوي کښتۍ ژغورل شوی کس افغانستان انټرنشنل ته ويلي: « په کښتۍ کې ځای لږ او کسان زيات وه، کله چي کښتۍ د سیند منځ ته ورسېده، د کښتۍ جنراتور اوبه واخيستي او بند شو، خلګ وارخطا شول او کښتۍ له اوبو ډکه او واوښتل.»
د دغه کس په خبره، چې د ستونزي پر مهال يې لا هم خلګو ته ډاډ ګيرنه ورکول او دوه ماشومان یې هم وژغورل.
د سېمې يوه بل اوسېدونکي افغانستان انټرنشنل ته ويلي، چې د مړو د مېندلو لپاره د مومندرې ولسوالۍ ګڼ خلک راووتل او هڅه يې کول، چې مړي بیا ومومي.
سيمه ايز اوسېدونکي وايي د دغو کلیو خلک هره ورځ سهار په دغې کښتۍ کې باسول ته د خپلو خپلوانو لېدو کتو، له بازاره د خوراکي توکو د پېرلو او د رسمي دندو لپاره تګ راتګ کوي.
دغه پټلۍ د افغانستان له لارې ازبکستان له پاکستان سره نښلوي او تر سوېلي اسیا او منځني ختیخ یې توکو ته بازار پیدا کوي.
د ډیپلوماټ مجلې د راپور له مخې، افغان- ټرانس پروژه د منځنۍ اسیا او افغانستان لپاره سمندر ته د لاسرسي او همدارنګه د هغوی د ترانزیتي امکاناتو او جیوپولیټیک رول د پیاوړتیا په برخه کې خورا مهمه ده، خو د افغان- ټرانس د پټلۍ پلي کول له اوږدې مودې راهیسې په افغانستان کې د بې ثباتۍ له امله ځڼډيلې وه.
د جمهوریت په دوره کې د دغې پروژې د پلي کیدو پر وړاندې لوی ګواښ طالبان وو خو اوس په افغانستان کې د طالبانو رژیم چمتو دی چې د دغې لارې امنیت د تضمین کړي.
د دې پروژې لپاره پاتې بل لوی خنډ د پانګونې موضوع ده او له همدې امله تاشکند د خلیج پر هیوادونو غږ کړی چې په دې برخه کې همکاري وکړي. قزاقستان، روسیې او بیلاروس هم دې پروژې ته لېوالتیا ښودلې ده.
د ټرانس-افغان پروژې په اړه د خبرو په پرمخ وړلو کې د ازبکستان ونډه مهمه ده، خو د ترانسپورت او ترانزیټي موضوعاتو په اړه د طالبانو له رژیم سره د ایران د فعالو اړیکو په پام کې نیولو سره ښايي دغه وضعیت بدل شي.
ایران د هرات- خواف پټلۍ تر واخان غځول غواړي چې پاکستان، تاجکستان او چین سره وصل کړي او هم د مزار پټلۍ تر هرات په یوه لاین سره وتړي.
له بلې خوا د ۲۰۲۳ کال په نومبر میاشت کې، د نړیوال ټرانسپورټ دهلیز (ITC) د جوړولو لپاره چې بیلاروس-روسیه-قزاقستان-اوزبکستان-افغانستان-پاکستان سره نښلوي، د دغو هیوادونو ترمنځ یو یادداشت لاسلیک شو.
د دغې لارې اوږدوالی ۵ زره ۵۳۲ کیلومتره دی او د بار وړلو موده یې ۲۰ ورځې ده. دغه موده د سمندر تر لارې درې چنده چټکه ده.
د دغې لارې کارول د سیمې هیوادونو د او شمالي قدرتونو لپاره سویلي اسیا او منځني ختیځ ته د توکو د صادرولو په برخه کې خورا پراخې اقتصادي ګټې لري.
ډیپلوماټ په خپل راپور کې زیاتوي تاشکند همدا راز په پام کې لري چې د چین – قرغزستان – ازبکستان پټلۍ تر افغانستان وغځوي او ټاکل شوې چې د دغې پروژې عملي چارې ډیر ژر پیل شي.
دغه پروژه به د پیښور پر لور ټرانس- افغان مسیر ته د لا ډیرې کارګو د جذبولو سبب شي.
تاشکند په سویل کې د خپلو ګټو د ساتلو او لا زیاتولو لپاره دې ته اړتیا لري چې د ایران او ترکمنستان سره سیالۍ کې برلاسې اوسي.
د همدې لپاره باید د تعرفو پالیسي تقویه کړي، ګمرکي طرزالعملونه ساده کړي، د سړکونو وضعیت او د ټرانسپورټ خدماتو کیفیت ښه کړي تر څو لا ډیر سوداګر د ټرانس-افغان مسیر کارولو ته مخه کړي.
