د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر د افغانستان لپاره د اروپايي ټولنې له ځانګړي استازي سره په لیدنه کې ویلي< چې دا ډله به د دوحې له درېیمې ناستې وروسته خپل دریځ اعلان کړي. امیر خان متقي په دې ناسته کې د طالبانو د ماناداره ګډون غوښتنه کړې ده.
تر دې مخکې طالب چارواکو ویلي وو، چې د دې غونډې لپاره یې خپل استازي ټاکلي او د دې غونډې اجنډا ترلاسه کولو ته په تمه دي.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت د شنبې په ورځ (د غبرګولي ۱۲مه) ویلي، چې توماس نیکلاسون په کابل کې له امیر خان متقي سره په لیدنه کې د دوحې په درېیمه ناسته کې د طالبانو د ګډون پر «اهمیت» خبرې کړې او ویلي یې دي، چې په دې ناسته کې به پر مهمو مسایلو خبرې وشي.
طالبانو د دوحې درېیمه ناسته کې د مهمو مسایلو په اړه جزییات نه دي ورکړي.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت د اعلامیې له مخې، امیرخان متقي ویلي، چې د طالبانو تګلاره د نړۍ له ټولو هېوادونو سره د «توازن او مثبت تعامل» پر بنسټ ولاړه ده.
تر دې مخکې د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت یو چارواکي ذاکر جلالي ویلي و، چې د دوحې د غونډې د اجنډا له ترلاسه کولو وروسته به د دې ډلې استازي د دوحې د درېیمې غونډې په مهمو بحثونو کې برخه واخلي.
د ملګرو ملتونو په کوربه توب د دوحې درېیمه غونډه به د چنګاښ په ۱۰مه او ۱۱مه نېټه ترسره شي.
طالبانو په دوحه کې په تېرو دوو ناستو کې چې د افغانستان په چارو کې د هېوادونو د ځانګړو استازو په حضور کې ترسره شوې، ګډون نه دی کړی.
د ملګرو ملتونو سرمنشي ویلي، چې د دوحې په دویمه ناسته کې د طالبانو نه ګډون پر دې ناستې اغېز نه دی کړی.
سرچینو افغانستان انټرنشنل ته ویلي، چې طالبانو په دې غونډه کې د ګډون لپاره څو شرطونه ایښي دي. یو له دغو شرطونو څخه دې ډلې ته په ملګرو ملتونو کې د افغانستان د څوکۍ ورکول دي.
دغه پټلۍ د افغانستان له لارې ازبکستان له پاکستان سره نښلوي او تر سوېلي اسیا او منځني ختیخ یې توکو ته بازار پیدا کوي.
د ډیپلوماټ مجلې د راپور له مخې، افغان- ټرانس پروژه د منځنۍ اسیا او افغانستان لپاره سمندر ته د لاسرسي او همدارنګه د هغوی د ترانزیتي امکاناتو او جیوپولیټیک رول د پیاوړتیا په برخه کې خورا مهمه ده، خو د افغان- ټرانس د پټلۍ پلي کول له اوږدې مودې راهیسې په افغانستان کې د بې ثباتۍ له امله ځڼډيلې وه.
د جمهوریت په دوره کې د دغې پروژې د پلي کیدو پر وړاندې لوی ګواښ طالبان وو خو اوس په افغانستان کې د طالبانو رژیم چمتو دی چې د دغې لارې امنیت د تضمین کړي.
د دې پروژې لپاره پاتې بل لوی خنډ د پانګونې موضوع ده او له همدې امله تاشکند د خلیج پر هیوادونو غږ کړی چې په دې برخه کې همکاري وکړي. قزاقستان، روسیې او بیلاروس هم دې پروژې ته لېوالتیا ښودلې ده.
د ټرانس-افغان پروژې په اړه د خبرو په پرمخ وړلو کې د ازبکستان ونډه مهمه ده، خو د ترانسپورت او ترانزیټي موضوعاتو په اړه د طالبانو له رژیم سره د ایران د فعالو اړیکو په پام کې نیولو سره ښايي دغه وضعیت بدل شي.
ایران د هرات- خواف پټلۍ تر واخان غځول غواړي چې پاکستان، تاجکستان او چین سره وصل کړي او هم د مزار پټلۍ تر هرات په یوه لاین سره وتړي.
له بلې خوا د ۲۰۲۳ کال په نومبر میاشت کې، د نړیوال ټرانسپورټ دهلیز (ITC) د جوړولو لپاره چې بیلاروس-روسیه-قزاقستان-اوزبکستان-افغانستان-پاکستان سره نښلوي، د دغو هیوادونو ترمنځ یو یادداشت لاسلیک شو.
د دغې لارې اوږدوالی ۵ زره ۵۳۲ کیلومتره دی او د بار وړلو موده یې ۲۰ ورځې ده. دغه موده د سمندر تر لارې درې چنده چټکه ده.
د دغې لارې کارول د سیمې هیوادونو د او شمالي قدرتونو لپاره سویلي اسیا او منځني ختیځ ته د توکو د صادرولو په برخه کې خورا پراخې اقتصادي ګټې لري.
ډیپلوماټ په خپل راپور کې زیاتوي تاشکند همدا راز په پام کې لري چې د چین – قرغزستان – ازبکستان پټلۍ تر افغانستان وغځوي او ټاکل شوې چې د دغې پروژې عملي چارې ډیر ژر پیل شي.
دغه پروژه به د پیښور پر لور ټرانس- افغان مسیر ته د لا ډیرې کارګو د جذبولو سبب شي.
تاشکند په سویل کې د خپلو ګټو د ساتلو او لا زیاتولو لپاره دې ته اړتیا لري چې د ایران او ترکمنستان سره سیالۍ کې برلاسې اوسي.
د همدې لپاره باید د تعرفو پالیسي تقویه کړي، ګمرکي طرزالعملونه ساده کړي، د سړکونو وضعیت او د ټرانسپورټ خدماتو کیفیت ښه کړي تر څو لا ډیر سوداګر د ټرانس-افغان مسیر کارولو ته مخه کړي.
