په برېتانيا کې د افغانستان سفير زلمي رسول له سنډې ټايمز ورځپاڼې سره په مرکه کې ويلي، کله چې له دوی وپوښتل شي، چې «تاسو د چا استازيتوب کوئ؟» ورته وایم: «زه د افغانستان د خلکو استازیتوب کوم.» هغه وویل؛ سفارت هڅه کوي، چې افغانانو ته کونسلي خدمات جاري وساتي.
په بريتانيا کې د پخواني حکومت سفير زلمي رسول په دې مرکه کې چې د يکشنبې په ورځ (د زمري ۲۱مه) خپره شوه وويل: «زما لپاره دا سخته ده، چې رسمي بلنو ته لاړ شم، کله چې تاسو هېواد او دولت نه لرئ، تاسو به څه وواياست؟»
افغان سفير زياته کړه، چې ښايي د ډېپلوماسۍ په نړۍ کې داسې پېښه نه وي رامنځته شوې، چې يو سفير د يوه دولت استازيتوب ونه کړي.
هغه زیاته کړه معمولا کله چې یو هېواد یا رژیم په رسمیت ونه پېژندل شي، هلته باید یو جلا وطنه دولت وي؛ خو اوسمهال د افغانستان لپاره داسې څه نه شته.
ښاغلي رسول وویل: «موږ هڅه کوو، چې د افغانستان نوم او بیرغ لوړ وساتو او افغانانو ته قونسلګري خدمات وړاندې کړو.»
زلمی رسول د افغانستان یوازینی سفیر نه دی، چې په دیپلوماتیکو بې باورۍ کې دی؛ بلکې په اروپايي هېوادونو، کاناډا، جاپان او استراليا کي د لږ تر لږه ۱۹ نورو سفيرانو وضعيت همدغسي دی.
سنډي ټایمز لیکي، چې ډېرو حکومتونو د افغان سفیرانو نومونه د خپلو رسمي بلنو له لېست څخه ایستلي؛ خو زلمي رسول اوس هم په لندن کې ډېرو ډېپلوماتیکو غونډو ته بلل کېږي.
تر اوسه هېڅ هېواد د طالبانو واکمني په رسمیت نه ده پېژندلې او د سفیرانو په کچه یې د دې ډلې سیاسي استازي نه دي منلي.
خو په قطر کې د طالبانو سیاسي استازی او په ملګرو ملتونو کې د افغانستان استازیتوب ته د دې ډلې وړاندیز شوی سفیر سهیل شاهین وايي، چې طالبان دا مهال په ۳۸ هېوادونو کې ډیپلوماټیک استازیتوب لري.
طالبانو ويلي د هغو ادارو خدمات، چې د دې ډلې له بهرنیو چارو وزارت سره همکاري نه کوي د اعتبار وړ نه دي.
په تاجکستان کې د افغانستان سفیر ویلي وو، چې د طالبانو دغه پرېکړه له هېواده بهر د افغان کډوالو او هېوادوالو ته لاسرسی ستونزمنوي.
ډېری افغانان بیا وايي، چې د افغانستان له سقوط سره امنیتي ادارې له منځه ولاړې، د ښځو په ګډون زرګونه کسان بې روزګاره شول، میلیونونه کسان د سیمې د هېوادونو په ګډون اروپایي او امریکایي هېوادونو ته کډوال شول او د تېرو شلو کلونو لویې لاسته راوړنې له خاورو سره خاورې شوې.
له شاوخوا یوې اونۍ راهیسې د دې ورځې د نمانځلو لپاره د طالبانو تر واک لاندې بېلابېلو ادارو کې چمتوالی نیول شوی او دا ډله نور افغانان هم د دې ورځې نمانځنې ته هڅوي.
د طالبانو د کار او ټولنیزو چارو وزارت بیا د یوې اعلامیې په خپرولو سره اعلان کړی، چې په ټول افغانستان کې د چهارشنبې په ورځ عمومي رخصتي ده.
په اعلامیه کې راغلي: «د افغانستان اسلامي امارت په مشرۍ د امریکايي اشغال پر وړاندې چې د افغانانو د "جهاد" د بریالیتوب او فتحې ویاړلې ورځې له درېیمې کلیزې سره برابره ده، په ټول هیواد کې عمومي رخصتي ده.»
که څه هم په هېواد کې یو شمېر کسان د ځینو مجبوریتونو له امله له دغې ډلې سره دا ورځ نمانځي؛ خو د طالبانو له ټولو سخت دریځیو سره - سره ډېر شمېر نور هېوادوال بیا دا ورځ توره ورځ ګڼي.
د طالبانو تر واک لاندې باختر اژانس بیا خبر ورکړی، چې د دغې ډلې د سرحدونو، قومونو او قبایلو چارو د وزیر په مشرۍ یو شمېر ادارو له دې ورځې څخه د نمانځنې په موخه د همغږۍ ناسته کړې ده.
د راپور له مخې؛ په دې ناسته کې وزارتونو او ادارو ته دنده سپارل شوې، څو له ولسي وګړو سره یو ځای له دغې ورځې څخه په همغږۍ نمانځنه وشي.
اخوا د سیاسي چارو شنونکی نجیب ننګیال وایي، چې دا ورځ د افغانستان د معاصر تاريخ هغه توره ورځ ده، چې په دې ورځ د افغانستان دښمنانو يو ولسواک نظام له ټولو پرمختګونو سره سره سقوط کړ.
نوموړي په خپله فېسبوک پاڼه کې لیکلې: «د نړۍ په ګوټ ګوټ کې دا ورځ د تورې ورځ په توګه لمانځو. له تاسې ټولو هيله کېږي چې هر چېرې یئ، هر څومره یئ، د خپل وطن د ګټو او په وطن د حاکم جابر استبدادي رژيم په خلاف احتجاج ته راوځئ.»
نوموړی پر ټولو افغانانو غږ کوي، چې د بندو ښوونځيو، بندو پوهنتونونو، اقتصادي بېبالېلو بندیزونو، استبداد، شکنجو، سانسور، فقر، بېکارۍ، جبري کډواليو، نړۍوالې انزوا او په هېواد کې د هرې حاکمې بدمرغۍ پر خلاف خپل غږ پورته کړي.
د تېر جمهوریت له ړنګېدو سره د بیان ازادۍ او د افغانستان ټولې انځوریزې، غږېزې او چاپي رسنۍ هم اغېزمنې شوې او د طالبانو له لسګونو بندیزونو سره مخ شوې.
په کابل کې د یوې خصوصي رسنۍ ښځينه کار کوونکې وایي، چې په داسې یوه هېواد کې ژوند کول چې واک یې د یوې ظالمې او وحشي ډلې په لاس کې دی، ډېر سخت دی.
نوموړې چې د امنیتي ستونزو له امله نه غواړي نوم یې واخیستل شي وایي، چې د کار کولو تر ټولو سخته برخه یې بیا دا ده، چې له دې ډلې سره هره ورځ مخامخ شي او له دوی څخه د خلکو د ستونزو په اړه پوښتنه وکړې، حال دا چې د خلکو اصلي ستونزه دوی دي.
یاده مېرمن زیاتوي: «له طالبانو سره کار کول ډېر سخت دی، خو زه مجبوره یم چې کار ته دوام ورکړم او هره ورځ چې په راپور جوړولو پسې راوځم د طالبانو له لسګونو سپکاوي او ځورولو سره مخ کېږم، ان زمونږ پلار او وروڼو ته ښکنځلې کوي او وایي چې څنګه غیرت لري چې تاسو دومره د بې شرمۍ کار کوئ.»
د نوموړې په وینا؛ په ځينو مواردو کې طالبان یې حوزو ته هم بیایي خو په ضمانت او د تعهد په اخیستو سره یې بېرته خوشې کوي.
له کابل څخه یو شمېر معترضو مېرمنو د اکسټ د پنځلسمې په مناسبت خپرې شوې اعلامیه کې د طالبانو له بیا واکمنېدو وروسته د بندیزونو پر دوام نیوکه وکړه.
دوی وایي، چې په تېرو درېیو کلونو کې په افغانستان کې د طالبانو لاسته راوړنې (بېوزلي، وزګاري، ناامنۍ، له کار او زده کړو څخه د ښځو منع کول، خپل سرې نیونې، وژنې او د خلکو په ځان او مال تېری» و، چې د یادې ډلې دغه چلند له هېواد څخه د زرګونو افغانانو د وتلو لامل شوی دی.
