د پخواني جمهوري نظام د بهرنیو چارو وروستي وزیر حنیف اتمر ویلي، چې د غازي امان الله خان د بې شمېره قربانیو ستاینه باید وشي. بل خوا د ملي امنیت پخواني مشر رحمت الله نبیل ویلي، چې طالبانو د علم ډیوه مړه کړې؛ خو د امانالله خان په لاس روښانه شوې د تعلیم ډیوه باید بله وساتل شي.
رحمت الله نبیل ویلي؛ طالبانو له زده کړو څخه د ښځو په مرحومولو سره هېواد د تور جهالت او اسارت په تروږمۍ کې روان کړی دی.
نوموړي په خپل اېکس کې لیکلي: «زموږ مسوولیت دی چې د امانالله خان په لاس روښانه شوې د تعلیم او پرمختګ ډیوه بله وساتو او ځانونه حقیقي ازادۍ ته ورسوو.»د ملي امنیت پخوانی مشر همداراز وایي، چې ازادي ساتنې او پالنې ته اړتیا لري او یوازې د علم او یوالي له لارې شونې ده، چې په افغانستان کې له ویاړه ډک راتلونکی چې د پرمختګ او ټولنیز عدالت پر بنسټ ولاړ وي، جوړ شي.نبیل د هېواد د ۱۰۵ خپلواکۍ کلیزې ته په اشارې سره وویل، چې شاه امانالله خان نه یوازې دا چې د خپلواکۍ بیرغ پورته کړی و؛ بلکې د تعلیم او پرمختګ څراغ یې هم روښانه کړی و.اخوا د جمهوري دولت پر وخت د بهرنیو چارو پخوانی وزیر حنیف اتمر وایي: «په دې ورځ مناسبه ده چې د هېواد د غازیانو او په ځانګړې توګه د غازي امان الله خان د بې شمېره قربانیو ستاینه وشي.»نوموړي د هېواد د نظام او برخلیک په ټاکلو کې د خلکو د حاکمیت لپاره د ازادۍ مبارزې ته دوام ورکول تر ټولو مهم مسوولیت بللی دی او وایي، چې دا مسوولیت اوسني نسل ته سپارل شوی دی.د ښاغلي اتمر په وینا؛ د بشر په تاریخ کې د یوې سترې امپراطورۍ له ماتې سره د افغانستان خلکو خپلواکي ترلاسه کړه او د ازادو او باعزته ولسونو په ډله کې شامل شو.دا په داسې حال کې ده، چې د افغانستان د ژغورنې لپاره د مقاومت عالي شورا بیا د یوې اعلامیې په خپرولو سره ویلي، چې د افغانستان د خپلواکۍ ۱۰۵ کلیزه په داسې حال کې رسېږي، چې افغانستان اوسمهال د داسې یوې ډلې په لاس کې دی، چې پردي پاله دي او خلک د یادې ډلې له اقداماتو اغېزمن شوي دي.د یادې شورا په اعلامیه کې دغه راز راغلي، چې افغانستان د ۱۲۹۸ کال د زمري په ۲۸مه خپله خپلواکي تر لاسه کړه؛ خو د تېرو حکومتونو ځيني تګلارې د ټیکاو د نه رامنځته کېدو لامل شو، چې تر انګلیسانو وروسته بیا د پخواني شوروي ځواکونو پر افغانستان برید وکړ.سره له دې چې د افغانستان د ژغورنې لپاره د مقاومت عالي شورا هم د طالبانو په څېر د شاه امان الله خان قربانیو او لاسته راوړنو ته هېڅ کومه اشاره نه ده کړې، خو وایي، چې افغانستان یوه قانونمند او قوي دولت جوړېدو ته اړتیا لري، تر څو د هېواد د ارضي تمامیت او د ملي حاکمیت ساتنه وکړي.د دغې شورا په خبره؛ په افغانستان کې د اوسني وضعیت دوام به چې د سیاسي خپلواکۍ ترڅنګ خلک هم پکې هېڅ ډول ازادي نه لري، هېواد انزوا ته بیایي او فغانستان د ترهګرو په امن ځای بدلوي.شاه امان الله خان ۱۰۵ کاله مخکې په افغانستان کې د انګلیس په ماتولو سره افغانستان یو خپلواک هېواد اعلان کړ او د یوه نوي افغانستان بنسټ یې کېښود.د افغانستان په تاریخ کې ډېری واکمنانو له درېیو لارو دین، تاوتریخوالي او د بهرنیو دولتونو په ملاتړ کولی شو په دې هېواد حکومت وکړي، خو شاه امان الله خان دغه ناوړه کرښه ماته کړه او د نورو واکمنانو برعکس یې د خپلواکۍ په اعلانولو سره شاهي نظام جوړ کړ.د افغانستان په تاریخ کې د نجونو لپاره لومړنۍ مدرسه د شاه امان الله خان او ملکه ثریا له لوري جوړه شوه او دغه راز ښځو ته د عامه پوهاوي په موخه د ارشاد النسوان نشریه هم د ملکه ثریا له خوا جوړه شوه.د افغانستان اساسي قانون هم د لومړي ځل لپاره په اماني دوره کې جوړه شوه او شاه امان الله خان هغه اصلاحات یې چې غوښتل راولي، په دې نظامنامه کې یې ځای پر ځای کړل.د شاه امان الله خان په وخت کې د لومړي ځل لپاره د نجونو د واده کولو قانوني عمر ۱۸ کاله او د هلکانو ۲۲ کاله وټاکل شو.د ښځو حجاب هم په همدې دوره کې له جبري حالت څخه اختیاري حالت ته واوښت.د طالبانو اصلي مخالفت هم له شاه امان الله خان سره له همدې ځایه سرچینه اخلي، ځکه طالبان د ښځو د ازادۍ، زده کړو، کار کولو، په افغانستان کې د ټولنیزو فعالیتونو او سلګونو نورو مواردو سره مخالف دي.د پخواني ولسمشر محمد اشرف غني د حکومت پر مهال هڅې دا وې، چې اماني نښې را ژوندۍ شي او د نوموړي نیمګړې هیلې پوره شي؛ خو یو ځل بیا د طالبانو له واکمنېدو سره دغه هیلې یوازې هیلې پاتې شوې.
