د زاهدان د سوداګرۍ خونې د پلاوي غړي د تهران او اسلام اباد تر منځ اقتصادي اړیکو ته په اشارې سره ویلي، په پاکستان د ایران د تېلو او برېښنا د پلورلو پیسې بندې شوې دي. د دغه هیات غړي لعل محمد بلوچ زهي هم له ایرانه د فولادو د وارداتو په اړه د پاکستان د سختۍ د دوام خبر ورکړی.
د زاهدان د سوداګرۍ خونې د پلاوي غړي امان الله کهرازهي د چهارشنبې په ورځ (د وږي ۷مه) له ایلنا خبري اژانس سره په مرکه کې د اسلام اباد او تهران ترمنځ د سوداګرۍ په برخه کې د ننګونو لامل په «پاکستان کې د امریکا ځواکمن حضور» وباله او ویې ویل، چې امریکا د ایران په ختیځ ګاونډ کې پوځي لګښت ورکوي.
د هغه په وينا؛ له همدې امله «پاکستان نه دى توانېدلى، چې له ایران څخه د برېښنا او تېلو پېسې تسویه کړي» او دغه پيسې يې بندې شوې دي.
د ایران او پاکستان د ګډې خونې د مدیره هیات غړي هم د چهارشنبې په ورځ ایلنا خبري اژانس ته وویل، چې پاکستان د خپل د فولادو د صنعت د ملاتړ لپاره له ایران څخه د فولادو پر وارداتو درانه مالیات وضع کړي دي.
بلوچ زهي وويل، له بلې خوا اسلامي جمهوريت له ايران څخه پاکستان ته د اوسپنې پر صادراتو درانه ماليات وضع کړي دي، ترڅو له ایران څخه د دغو محصولو د اېستلو مخه ونیسي.
د هغه په وينا، له دغو خنډونو سره سره اوس ايراني قیر او سیمان په اسانۍ پاکستان ته صادرېږي.
د روان کال د زمري په نیمایي کې د اسلامي جمهوریت ګمرکونو اعلان وکړ، چې د پاکستان له خوا د ایراني توکو د منلو په اړه د نویو بندیزونو لګولو سره د دواړو هېوادونو ترمنځ سوداګري کمه شوې ده.
افغانستان انټرنشنل - پښتو په امریکا کې یې له ۷۵ مېشتو پخوانیو نظامیانو او د امنیتي ادارو مشرانو، مرستیالانو او رییسانو سره د هغوی د کډوالۍ د دایمي اسنادو په تړاو خبرې کړې دي.
همدا راز په امریکا کې د کډوالو د یوې ادارې "لورټن" یوې سرچینې افغانستان انټرنشنل ته ویلي، چې د امریکا په ویرجینیا، کلفرونیا، اوهایو، میریلینډ، ویسټ ویرجینیا او فلادلفیا کې د دوی له دفترونو سره ۱۱۸ پخواني نظامیان او جنرالان ثبت دي، چې لا یې دایمي اسناد نه دي تر لاسه کړي.
د یادې ادارې سرچینه وايي، چې امریکا ته د لویه برخه افغان کډوالو د بیا مېشتېدنې او همدا راز حقوقي چارو دوسیې دوی پر مخ وړي.
که څه هم دغې سرچینې له مونږ سره د ۱۱۸ جنرالانو، رییسانو او قومندانانو د اوسېدو اسنادونو د نه ترلاسه کولو په اړه معلومات شریک کړي؛ خو د افغانستان انټرنشنل - پښتو د مرکو پر اساس دا شمېر له ۲۸۴ هم زیات دی.
افغانستان چې د ۱۴۰۰ کال د زمري میاشتې په ۲۶مه نېټه په بشپړه توګه د طالبانو له خوا ونیول شو، جمهوري نظام ونړېده او امنیتي ځواکونه وپاشل شول.
امریکايي او ناټو ځواکونو په دې ورځو کې زرګونه نظامیان او د ایتلافي ځواکونو همکاران او د هغوی کورنۍ له افغانستانه و اېستل.
اوس سره له دې چې د افغانستان له سقوط څخه درې کاله تېریږي او د امریکا په ګډون ډېرو هېوادونو افغان امنیتي ځواکونه په خپله خوښه واېستل؛ خو د ولسمشر د ځانګړو ساتونکو (پې پې اېس) په ګډون د ملي اردو، ملي پولیسو او ملي امنیت جنرالانو ته د امریکا حکومت د میشتېدو اسناد نه دي ورکړي.
ملي دفاع وزرات:
افغانستان انټرنشنل - پښتو په امریکا کې د افغانستان د پخواني جمهوري دولت د ملي دفاع وزارت د پخوانیو لوی درستیزانو او مرستیالانو په ګډون ۲۱ جنرالانو سره خبرې کړي.
د معلوماتو له مخې؛ د ملي دفاع وزارت د پخوانیو دوو لوی درستیزانو او څلورو معینانو په ګډون ۸۹ پخوانیو جنرالانو، د قول اردو قوماندانانو، د قول اردو درستیزوالانو او د لېوا قوماندانو ته د اوسېدو دایمي اسناد نه دي ورکړل شوي.
د افغانستان د جمهوري نظام د ملي دفاع وزارت یو پخواني مرستیال د نوم د نه ښودلو په شرط افغانستان انټرنشنل - پښتو ته وویل، چې د امریکا د یو ایس سي ای ایس ادارې ترې درې ځله انټرویو اخیستې؛ خو لا یې هم د هغه د اسنادو د تایید او رد احوال نه دی ورکړی.
هغه وايي، چې د ده په ګډون ګڼ داسې نور همکاران یې شته، چې لا ورته د اسنادو د ورکړې تایید یا رد نه دی معلوم شوی.
د کورنیو چارو وزارت:
د افغانستان انټرنشنل - پښتو د پخواني نظام د کورنیو چارو وزارت د معینانو په ګډون له ۲۴ جنرالانو، قوماندانو او لوړ رتبه مامورینو سره خبرې کړي، چې له مخې یې امریکا د تېر حکومت د کورنیو چارو وزارت د دوو وزیرانو او پنځو پخوانیو مرستیالانو په ګډون ۶۱ پخوانیو جنرالانو، رییسانو او قوماندانو ته په امریکا کې د بیا مېشتېدنې اسنادونه نه دي ورکړي.
همدا راز په ویرجینیا کې فعالې لورټن د کډوالۍ ادارې سرچینې؛ تایید کړه، چې د جمهوریت د وخت د کورنیو چارو وزارت د څلورو قوماندانانو او د کورنیو چارو پخواني وزیر عبدالستار میرزکوال د دفتر رییس اسناد بیا د امریکا د حکومت له خوا رد شوي دي.
په امریکا کې مېشت د افغانستان د پخواني جمهوري دولت د کورنیو چارو وزارت یوه پخواني سلاکار د نوم د نه اخیستو په شرط افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې له څه باندې دوو کلونو راهیسې په امریکا کې اوسېږي او تېر کال یې د خپلو اسنادونو لپاره انټرویو کړې ده؛ خو تر اوسه یې هیڅ درک نه شته.
سرچینې له افغانستان انټرنشنل - پښتو سره په خبرو کې دغه راز زیاته کړه، چې د کورنیو چارو وزارت لسګونه جنرالانو ته اسناد نه دي ورکړل شوي او یوازې د ګوتو په شمېر اشخاصو ته د دایمي اسنادو تایید ورکړل شوی دی.
د کونړ ولایت پخواني امنیه قوماندان افغانستان انټرنشنل - پښتو ته وویل، چې د یو ایس سي ای ایس په مرکه کې ترې پوښتل شوي وو، چې څومره زندانیانو ته یې بدني سزا ورکړې ده.
هغه زیاته کړه: "ډېرې عجیبه پوښتنې یې کولې؛ مثلا څومره کسانو ته دې سزا ورکړې، څوک دې وژلي او کله دې وژلي؟ ما ورته وویل، چې موږ جنګ کړی او خامخا به مو خلک وژلي وي".
نوموړی زیاتوي، چې په امریکا کې له مېشتو اکثرو پخوانیو همکارانو سره اړیکې لري؛ خو یوازې دوو کسانو یې د کډوالۍ د دایمي اسنادو تایید تر لاسه کړی دی.
د ملي امنیت ریاست:
افغانستان انټرنشنل - پښتو د کډوالۍ د خدماتي ادارې تر څنګ په امریکا کې د پخواني جمهوري نظام د ملي امنیت ادارې د څلورو مرستیالانو په ګډون له ۱۳ رییسانو، جنرالانو او غړو سره خبرې کړې دي.
د معلوماتو له مخې؛ تر دا مهاله په امریکا کې مېشت د جمهوري نظام د ملي امنیت د درېیو مرستیالانو په ګډون د دغه ریاست ۷۲ د بېلابېلو برخو رییسانو، مستنتقینو، څارنوالانو او جنرالانو د کډوالۍ دایمي اسناد نه دي تایید شوي.
د افغانستان د پخواني ملي امنیت ریاست یوه جنرال د نوم د نه ښودلو په شرط افغانستان انټرنشنل - پښتو ته تایید کړه، چې وروسته له درې ځلې انټرویو یې لا هم اسناد نه دي تر لاسه کړي.
هغه زیاته کړه: " دا یوازې زما ستونزه نه ده، بلکې زموږ اکثرو همکارانو ته یې اسناد نه دي ورکړي".
یوې بلې سرچینې له خوا د افغانستان انټرنشنل - پښتو ته د ملي امنیت ریاست د هغه چارواکو نوملړ هم په واک کې ورکړل شوی، چې د امریکا له لورې ورته اسنادونه نه دي ورکول شوي.
په دغه نوملړ کې د ملي امنیت د درېیو مرستیالانو په ګډون ددغه ریاست ۱۹ مهم چارواکي شامل دي.
ارګ:
افغانستان انټرنشنل - پښتو د پخواني جمهوري دولت د ارګ له ۸ پخوانیو رییسانو، مرستیالانو او غړو سره خبرې کړي، چې له مخې یې د ارګ ماڼۍ ۵ رییسانو، ۱۳ متخصصینو او ۳ مرستیالانو تر اوسه په امریکا کې د مېشتیدو دایمي اسناد نه دي تر لاسه کړي.
که څه هم د امریکا له خوا د تېر حکومت د لوړپوړو چارواکو د اسنادونو د نه ورکولو اصلي لامل روښانه نه دی؛ خو د چارو ادارې یوه کارکوونکي وویل، چې څلور ځله د یو ایس سي ای ایس ادارې ته ورغلی؛ خو هغوی ورته ویلي، چې منتظر پاتې شي.
د ولسمشر د ساتنې ګارد (پي پي ایس):
افغانستان انټرنشنل - پښتو د پخواني جمهوري نظام د ولسمشر د ساتنې ګارد له ۹ غړو سره خبرې کړي.
د پي پي ایس دا غړي وايي، چې نېږدې د یوولسو جنرالانو په ګډون ۴۱ غړو یې د اوسېدو دایمي اسناد نه دي تر لاسه کړي.
د ولسمشر د ساتنې د ګارد ځینې غړي له پخواني ولسمشر اشرف غني سره ازبکستان ته تللي وو، چې وروسته اماراتو ته لاړل او بیا له هغه ځایه د امریکا د تخلیې په پروګرام کې امریکا ته تللي دي.
د پي پي ایس یوه غړي افغانستان انټرنشنل - پښتو ته وویل، چې د ګڼو غړو د کار جوازونه هم تمام شوي وو؛ خو د امریکا حکومت د کار جواز ورته بېرته تمدید کړی دی.
په امریکا کې د افغان کډوالو د برخې حقوقي سلاکار نجیب احسانزی بیا وايي، چې د افغان کډوالو د کډوالۍ د اسنادو پروسه له یو څخه تر یونیم کال پورې وخت نیسي؛ خو د تېر جمهوري نظام د چارواکو دوسیې ښايي د هغوی د امنیتي تحقیق له امله ځنډېدلې وي.
نوموړي زیاته کړه: " د کډوالۍ د اسنادو یوه مهمه پروسه بګرونډ چیک دی، چې د بشري حقونو د سرغړونو سربېره، پکې له ترهګرو ډلو سره اړیکې، فساد او امریکا ته خطر څېړل کیږي".
احسانزی وايي، چې ښايي دا پروسه نېږدې پنځه کاله وخت ونیسي؛ خو که چېرې د چا دوسیه ردیږي نو کولی شي محکمې ته مراجعه وکړي.
افغانستان انټرنشنل - پښتو د امریکا د کورنیو چارو وزارت سربېره د یو ایس سي ای ایس له ادارې څخه هم د یو ایمیل پر بنسټ د معلوماتو غوښتنه کړې؛ خو ځواب یې نه دی تر لاسه کړی.
د پاکستان راډیو د راپور له مخې، په دې غونډه کې د بلوچستان سروزیر میر سرفراز بګټي د دې صوبې پر امنیتي او عمومي حالت خبرې وکړې.
په دې خبرو کې شهباز شریف وویل، په بلوچستان کې بریدونه هیڅ ډول توجیه نه لري.
هغه زیاته کړه چې د دې برید عاملان باید وپېژندل او په سزا ور سول شي.
د پاکستان لومړی وزیر شهباز شریف وايي، دا بریدونه هم په بلوچستان کې د چین په همکارۍ د پرمختیايي پروژو د مخنیوي لپاره شوي دي.
ښاغلي شریف کابینې ته په وینا کې دا هم وویل، چې له «ترهګرو» سره به نرمښت ونه کړي.
هغه یو ځل بیا تور ولګاوه چې وسلوال په افغانستان کې د دې صوبې پرضد هم فعالیت کوي.
پاکستاني چارواکي له ورته بریدونو وروسته ګوته هند او افغانستان ته نیستي، خو مقابل لوري تل دا تورونه ردوي.
امریکا او چین بلوچستان کې دا بریدونه غندلي او له پاکستان سره یې د ترهګرۍ ضد جګړه کې د همکارۍ ژمنه کړې ده.
بلوڅ بېلتونپالو تېره دوشنبه د بلوچستان د موساخېل او بولان په ګډون تر لسو ډېرو ضلعو کې د پوليسو پر مرکزونو، د اورګاډي پر لیکو او د لویو لارو پر ګاډو بریدونه وکړل، چې پخوا یې ساری نه دی لیدل شوی.
د پاکستان امنیتي چارواکي وايي، چې په دغو بریدونو کې تر شپېتو ډېر کسان وژل شوي، خو رویټرز په تازه راپور کې وايي، چې ۷۳ کسان وژل شوي دي.
د پاکستان پوځ ویلي، د وسلوالو له بریدونو وروسته په نښتو کې ۱۴ امنیتي ځواکونه او ۲۱ وسله وال وژل شوي دي.
په وژل شویو کې لس د پوځ سرتېري او څلور د نورو امنیتي ادارو کسان دي.
د دې بریدونو مسوولیت بلوڅ ازادیپال پوځ منلی دی.
دا بریدونه د بلوڅانو د سیاسي مشر نواب محمد اکبر بګټي له ۱۸ تلین سره سم شوي دي.
نوموړی پر ۲۰۰۶ کال د پوځ په عملیاتو کې ووژل شو.
دا مهال په پاکستان کې سلګونه زره سوالګر په ښارونو کې له خلکو په سوال روپۍ ټولوي او دغه یې ورځنی کار ګرځیدلی.
د پنجاب د کورنیو چارو وزارت د سوالګرو د بانډونو په مشرانو باندې کړۍ تنګه کړې، او د پنجاب صوبايي کابینې د سوالګرۍ ضد قانون کې له بدلون وروسته د سوالګرو مافیا پر ضد نور بندیزونه هم سخت کړي دي.
په دغه قانون کې د نويو بدلونونو له مخې، هغه څوک چې له یو کس څخه په سوال روپۍ غواړي، درې کاله زندان او له یو څخه تر درې لکو پاکستاني کلدارو پورې جریمه کیږي، او یا به دواړه سزاوې ورکړل کیږي، د جریمې د نه ورکولو په صورت کې به سزا شپږ میاشتې نوره هم لوړیږي.
هغه څوک چې له یو څخه زیاتو کسانو څخه په سوال پیسې غواړي، له درې څخه تر پنځو کلونو بند او له درې څخه تر پنځو لکو کلدارو پورې جریمه کیږي او یا به دواړه سزاوې ورکړل کیږي.
په دغه قانون کې راغلي، د سوالګرۍ د بانډونو مشران چې ماشومان د سوالګرۍ لپاره ګوماري له پنځو څخه تر اوو کلونو زندان او له پنځو څخه تر اوو لکو کلدارو پورې به جریمه کیږي.
په سعودي عربستان کې د حج پر مهال هر کال په سلګونو پاکستاني سوالګر نیول کیږي او تر څه مودې بند وروسته پاکستان ته شړل کیږي.
د سوالګرۍ ضد قانون کې دا هم راغلي، هغه څوک چې په جبري ډول یو ماشوم یا لوی کس معیوب کړي او سوالګري پرې کوي، له اوو تر ۱۰ کالو زندان او له یو میلیون څخه تر دوو میلیونو پورې جریمه کیږي.
که چېرې محکوم شوی کس خپل جرم تکرار کړي، سزا او جریمه چې په فرمان کې ورکړل شوې دوه برابره کېږي. د پنجاب د کورنیو چارو وزارت د ویاند په وینا، د مسلکي سوالګرو او د هغوی د بانډونو د مشرانو د نیولو لپاره ګامونه اخیستل کیږي. چې په دې سره به د سوالګرۍ د داسې کاروبار مخه ونیسي.
پاکستان کې دا مهال سوالګري یو بل هغه نا قانونه کاروبار دی چې لوی بانډونه، بېوزله ماشومان او عمر خوړلي سړي او ښځې په سړګونو او له ګڼې ګوڼې په ډکو ځایونو کې د سوال لپاره کینوي او په هغوی روپۍ راټولوي، د دغو بانډونو مشران له هر سوالګر سره د ورځې د مزدورۍ خبره کوي چې که هغه هر څو ډېرې روپۍ هم راټولې کړي نو هغه ټاکلې روپۍ ترې ورکوي او نورې ځانته اخلي.
