حنیف اتمر: د استانبول ناسته یو هیله بښوونکی نوښت دی

د افغانستان د بهرنیو چارو پخوانی وزیر محمد حنیف اتمر وایي، چې د هېواد د یوشمېر شخصیتونو، سیاستوالو او مدني ټولنو په حضور کې د استانبول ناسته یو هیله بښوونکی نوښت دی.

د افغانستان د بهرنیو چارو پخوانی وزیر محمد حنیف اتمر وایي، چې د هېواد د یوشمېر شخصیتونو، سیاستوالو او مدني ټولنو په حضور کې د استانبول ناسته یو هیله بښوونکی نوښت دی.
نوموړي په اېکس پاڼه کاږلي:« هر هغه ګام چې د یوې اجماع او د سیاسي او مدني خواوو ترمنځ د یوې هوکړې او په هېواد کې د سولې او یو مشروع نظام د رامنځته کولو په موخه د بین الافغاني خبرو اترو لپاره پورته کېږي؛ باید د ملي او نړۍوال ملاتړه برخمن شي.»
هغه دغه راز د دغې ناستې جوړونکو او ګډونوالو ته د بریالیتوب هیله څرګنده کړې او له ترکیې یې د دغه ډول ناستو لپاره د فرصتونو په برابرولو کې مننه کړې ده.
هغه د خپلې لیکنې په وروستۍ برخه کې لیکلي:« هیله من یم، چې دغه ناسته به د بین الافغاني مذاکراتو او د یوې ټولګډونې هوکړې لپاره د ګډو هڅو د ملاتړ په برخه کې یو ښه پیل وي.»
تېره ورځ له ترکیې څخه سرچینو افغانستان انټرنشنل ته ویلي و، چې د پنجشنبې په ورځ په استانبول کې د بندو دروازو تر شا د سیاسي فعالانو او د پخواني افغان حکومت چارواکو یوه غونډه جوړه شوه.
د راپور له مخې، د دې غونډې کوربه حکمت خلیل کرزی او ادریس زمان دي.
د غونډې اجنډا چې یوه کاپي یې افغانستان انټرنشنل ته رسېدلې ده، ښیي چې په استانبول کې د تړلو دروازو تر شا د «ملي خبرو اترو بهیر لومړۍ ناسته» کې ګډونوال د افغانستان پر اوسني وضعیت او «سیاسي ټیکاو ته د رسېدو پر وړاندې له پرتو ننګونو د تېریدو مسیر» په ته تړاو بحث کوي.

د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد وايي، چې قزاقستان ته د دې ډلې د پلاوي د سفر پر مهال د دواړو خواوو ترمنځ د ۱۰۰ میلیونو ډالرو په ارزښت تړونونه لاسلیک شوي. مجاهد وویل، چې په دغو تړونونو کې قزاقستان ته د څه باندې دوه زره ټنه وچې میوې، تازه مېوې او پنبې صادرول شامل دي.
ښاغلي مجاهد د پنجشنبې په ورځ پر اېکس خپور کړي پیغام کې لیکلي، چې د دې ډلې پلاوي قزاقستان ته د خپل وروستي سفر په ترڅ کې "د افغانستان او قزاقستان تر منځ د سوداګرۍ، صنعت، کانونو، انرژۍ، لوجستیک، کرنې، مخابراتو، روغتیا، لوړو زده کړو او د قزاقستان له خوا د بشري مرستو په برخو کې د همکارۍ په لارو چارو موافقه کړې او تړونونه یې لاسلیک کړي.
د مجاهد په وينا، قزاقستان هم د دغه هیواد له لارې چين او نورو هېوادونو ته د افغانستان د وارداتي او صادراتي توکو د لېږد په برخه کې د لا ډېرو اسانتياوو د برابرولو ډاډ ورکړی دی. د خارګوس په بندر کې د "افغانستان د توکو لپاره د لوژستیکي مرکز" په توګه د یوې سیمې تخصیص هم د دواړو خواوو ترمنځ د هوکړې یوه برخه ده، چې د افغان سوداګرو لپاره د توکو د بارولو په برخه کې اسانتیاوې براروي.
قزاقستان ته د طالبانو د پلاوي د سفر د لاسته راوړنو د یوې برخې په توګه، د طالبانو ویاند ویلي، چې دغه هېواد به "د تورغندي-هرات، کندهار-سپینبولدک او مزارشریف-خرلاچی د اورګاډي پټلۍ په جوړولو کې برخه واخلي".
د مجاهد د يادونې له مخې، قزاقستان به په هرات ولايت کې د سوداګرۍ او ترانزيټ مرکز په جوړولو کې هم مرسته وکړي، چې په پام کې ده د سوداګرۍ او ترانزيټي توکو د زېرمه کولو په برخه کې ترې ګټه پورته شي.
په همدې حال کې قزاقستان موافقه کړې چې د افغاني توکو د پلورلو لپاره د قزاقستان په بېلابېلو ښارونو کې د دايمي نندارتونونو په ګډون بیلابیل مرکزونه جوړ کړي.
د طالبانو ویاند د افغانستان د ریل پټلۍ په پروژو کې د قزاقستان د ونډې په اړه نور جزییات نه دي ورکړي. د قزاقستان په ګډون د منځنۍ اسیا هېوادونه له طالبانو سره نږدې اړیکې لري.
د دې ډلې د صنعت او سوداګرۍ د وزیر په مشرۍ د طالبانو یو اقتصادي پلاوي، د افغانستان د کورنیو تولیداتو په درې ورځني نندارتون کې چې په پلازمېنه الماتا کې د اکټوبر په ۲۱مه جوړ شوی و، ګډون کړی و.

د خوړو نړۍوال پروګرام وايي، چې د افغانستان په ګډون د نړۍ په ۲۲هېوادونو کې د خوراکي توکو د خوندیتوب نشتون مخ په ډېرېدو دی. دغه سازمان خبرداری ورکړی چې جګړه، د اقلیم بدلون او اقتصادي فشارونه به په راتلونکو میاشتو کې میلیونونه خلک له کړکیچ سره مخ کړي.
د خوړو نړۍوال پروګرام د پنجشنبې په ورځ (د لړم ۱۰مه) په یوه خبرپاڼه کې وویل، چې د شخړو خپریدل په ځانګړې توګه په منځني ختیځ کې د اقلیم د فشار او اقتصادي ننګونو پایلې په میلیونونو خلک د بیکارۍ ګواښ سره مخامخ کوي.
د ملګرو ملتونو اړوندې ادارې په شمالي دارفور کې د زمزم په کمپ کې د قحطۍ، په سوډان او فلسطین کې د قحطۍ خطر او په هایټي، مالي او سویلي سوډان کې د شدیدې خوراکي ناامنۍ خبرداری ورکړی.
ملګري ملتونه وايي، د اوسنيو شخړو د هواري لپاره له سمدستي او هدفي اقدام پرته په دغو هېوادونو کې د بې وزلۍ او مرګ ژوبلې د ډېرېدو احتمال شته.
د دغه سازمان د خبرپاڼې له مخې، د افغانستان په ګډون ۲۲هېوادونه د «لوږې د بحران د کچې» په توګه پیژندل شوي چې سمدستي مداخلې ته اړتیا لري.
د خوړو نړۍوال پروګرام وايي؛ فلسطین، سوډان، سویلي سوډان، هایټي او مالي د لوږې پنځه مرکزونه دي چې د "ناوریني" شرایطو سره مخ دي او خلک یې له بې وزلۍ او شدید خوارځواکۍ کړیږي.
په خبرپاڼه کې دا هم راغلي، چې په دغو هېوادونو کې د ۲۰۲۳کال د نومبر او د ۲۰۲۴کال د مې میاشتو تر منځ وضعیت نور هم شوی دی.
په دې خبرپاڼه کې راغلي: "خوړو ته لاسرسی نه یوازې یوه اساسي اړتیا ده، بلکې یو اساسي بشري حق دی."

ځايي سرچينې وايي، چې په دايکنډي کې د طالبانو استخباراتو د درېيم ځل لپاره د ښځو د حقونو د فعالې ورور عارف عارفي د طالبانو پر ضد د هغې د خور د اعتراضي فعاليتونو له امله نيولى دى. عارفي د صفیه عارفي ورور دی، چې د ښځو د یو غورځنګ مشره ده.
د عارف عارفي خپلوانو افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې د طالبانو استخباراتو هغه د سې شنبې په ورځ (د لړم ۸مه) د دایکنډي ولایت په میرامور ولسوالۍ کې نیولی دی. د دوی په وینا، طالبانو هغه په زندان کې "شکنجه" کړی هم دی.
د عارفي خپلوانو ویلي، دا درېیم ځل دی، چې طالبانو هغه د خور د فعالیتونو د دوام له امله نیولی دی. د سرچینو په وینا، طالبانو نوموړی مخکې د ۲۰۲۳کال په ډسمبر او بیا د ۲۰۲۴کال په جنورۍ کې نیولی و.
د عارف عارفي خپلوان وايي، چې طالبانو له هغه تعهد اخیستی و چې د خپلې خور د فعالیتونو مخه به نیسي.
صفیه عارفي د "د ښځو غورځنګ، د هیلې کړکۍ" په نوم د ښځو د یو غورځنګ مشره ده. دغه ښځینه فعاله له افغانستانه بهر ژوند کوي او د هغې په مشرۍ د ښځو غورځنګ څو ځلې د ښځو پر وړاندې د دغې ډلې د تګلارو او محدودیتونو پر ضد اعتراضونه کړي دي.
د عارفي خپلوانو ویلي، چې هغه یو ټولنیز فعال هم دی او دا مهال د طالبانو په زندان کې تر "شکنجې" لاندې دی.
طالب چارواکو تر اوسه په دې اړه څه نه دي ویلي.

د طالبانو د صنعت او سوداګرۍ وزیر په افغانستان کې د روسیې له سفیر سره د کابل او مسکو ترمنځ پر اقتصادي اړیکو او په شمال-جنوب نړیوال ټرانزیټي دهلیز کې د افغانستان پر ونډه خبرې کړې دي.
یاد وزارت پر خپل اېکس لیکلي، چې د صنعت او سوداګرۍ وزیر نورالدین عزیزي په کابل کې د روسیې له سفیر دیمتري ژیرنوف سره د پنجشنبې پر ورځ کتلي او پر دوه اړخیزو اقتصادي اړیکو یې بحث کړی.
د یاد وزارت د معلوماتو له مخې، دواړو خواوو د ګډې کارډلې، سوداګریزو او اقتصادي اړیکو، افغان-روس سوداګریز کمپلکس پرانېستنې او په شمال-جنوب نړیوال ټرانزیټي دهلیز کې د طالبانو حکومت د ونډې اخستلو په تړاو د دې ډلې د تیاري په تړاو خبرې کړې دي.
طالب چارواکي د روسیې له سفیر سره د دوه اړخیزو ګټو پر بنسټ د ګډو پروژو پر پیلونې، د افغانستان د کانونو، کرنې، اوبو او صنعت په برخه کې د پانګونې پر فرصتونو او «رغنده تعامل» هم غږېدلی.
د طالبانو حکومت په سیمه کې له روسیې، چین، ایران او د منځنۍ اسیا یو شمېر هېوادونو سره نږدې اړیکې پالي.
ددې ډلې د ریاست الوزرا سیاسي مرستیال مولوي عبدالکبیر په دې وروستیو کې ویلي و، چې د ملګرو ملتونو د امنیت شورا دوه دایمي غړي [چین او روسیه] ډېر وخت ددوی همکار پاتې شوي.

د افغانستان لپاره د چین ځانګړی استازی او په دغه هېواد کې د طالبانو سفیر د دواړو هېوادونو ترمنځ نن بیا د باري اورګاډي د پیلېدو خبره کوي. د دغه اورګاډي تر بیا پیلېدو نږدې اونۍ مخکې په کابل کې د چین سفیر وویل، چې له افغانستان سره ګمرکي تعرفه ختموي.
د چین او افغانستان ترمنځ اول ځل د ۲۰۱۹ کال د مارچ په اوله د چین- حیرتان پټلۍ له لارې باري اورګاډی پیل شو، خو وروسته وځنډېد.
خو د افغانستان لپاره د چین ځانګړي استازي یوشایونګ نن بیا د دې اورګاډي د پیلېدو خبره کوي.
نوموړي په خپل اېکس کې لیکلي، چې نن د جیانګسو ولایت له نانټونګ ښار کې په ۵۵ ډبو بار دا اورګاډی د افغانستان حیرتان ته روان شو.
په بېجینګ کې د طالبانو سفیر بلال کریمي هم په خپل اېکس کې لیکلي، چې یوشیاویونګ او نورو چینايي چارواکو سره په ګډه یې د افغانستان او چین تر منځ د باري اورګاډي افتتاح وکړه.
د ښاغلي کریمي په خبره، دغه اورګاډی په برقي سامان آلاتو، رخت او نورو توکو بار ۵۰ کانټینرونه انتقالوي، چې په شلو ورځو کې به له نانتونګ ښار څخه د حیرتان بندر ته و رسیږي.
بلال کریمي وايي، د دغه اورګاډي پیلېدو سره به د افغانستان او چین ترمنځ سوداګري پراخه شي.
چین د څو محدودو هېوادونو په څېر له طالبانو سره ښه اړیکي لري او د دې ډلې په واکمنېدو سره یې په افغانستان کې د کانونو په برخه کې پانګونې ته مخه کړې ده.
دغه هېواد له افغانستان سره په نورو برخو کې هم سوداګري زیاتول غواړي.
په افغانستان کې د چین سفیر جاو شينګ د اکتوبر پر ۲۵ د طالبانو له مرستیال عبدالکبیر سره تر لیدنې وروسته خپل اېکس کې ولیکل: "چین به له افغانستان سره د ۱۰۰ سلنې تعرفې په ځای صفر سلنه تعرفه وړاندې کړي."
طالبان دا هڅه هم کوي چې له چین سره پر اورګاډي سربېره د واخان له لارې هم سوداګري ولري.
طالبان وايي، د چین تر پولې یې د واخان لار سوداګرۍ لپاره جوړه کړې ده.
د افغانستان او چین ترمنځ د باري اورګاډي د بیا پیلېدو مراسمو کې بلال کریمي هیله ښودلې چې پر اورګاډي سربېره د لاریو په وسیله هم د واخان له لارې د چین او افغانستان ترمنځ سوداګري پیل شي.
