د اسراییل د لومړي وزیر دفتر د سې شنبه په ماښام اعلان وکړ، چې بنیامین نتنیاهو د دې هېواد د دفاع وزیر یواو ګالانټ له دندې ګوښه کړ. د اسراییل د لومړي وزیر دفتر زیاته کړې، چې د دې هېواد د جګړو د مدیریت پر سر د نتنیاهو او ګالانټ ترمنځ ډېر اختلافونه و.
د نتنیاهو په بیانیه کې راغلي: «د اسراییل د لومړي وزیر په توګه زما تر ټولو مهمه دنده د هېواد د امنیت ټینګښت او د پرېکنده بریا په لور زمونږ رهبري ده.»
نوموړي زیاته کړې: «د جګړو پرمهال تر هر بل وخته د لومړي وزیر او د دفاع وزیر ترمنځ بشپړ باور اړین دی او متاسفانه دغه باور چې په لومړیو کې و او ډېرې لاسته راوړنې مو هم درلودې، په وروستیو میاشتو کې له منځه ولاړ.»
نتنیاهو همداراز ویلي، چې د اختلافونو د حل لپاره یې په ځلونو هڅې وکړې، خو دغه اختلافونه د هرې ورځې په تېرېدو سره زیاتې شوې.
د نوموړي په وینا: «دغه اختلافونه په نا مناسب شکل ان عمومي افکارو ته ورسېد او تر دې بدتره دا چې زمونږ د دوښمنانو غوږ ته هم دا خبرې ورسېدې او ترې ګټه یې پورته کړه او خوند یې واخیست.»
یواو ګالانټ بیا د اسراییل له دفاع وزارت څخه د دندې تر ګوښه کېدو وروسته په خپل اېکس کې ولیکل: «د اسراییل د امنیت ټینګښت زما د ژوند ماموریت و همداراز به وي.»
له دې سره، اسراییلي رسنیو راپور ورکړی چې په دې هېواد کې د معترضانو بېلابېلو ډلو د ګالانټ د لرې کېدو په غبرګون کې په ټول اسراییل کې د پراخو لاریونونو غوښتنه وکړه.
تر دې وړاندې چې نتنیاهو ګالانټ له کابینې څخه اېستلی و، په اسراییل کې پراخ لاریونونه وشول او د دې هېواد لومړی وزیر اړ شو چې یواو ګالانټ بېرته کابینې ته راولي.
د اسراییل لومړي وزیر د امریکا د ټاکنو په ورځ خپل دفاع وزیر له دندې ګوښه کړ.
دا په داسې حال کې ده، چې دغه هېواد د ایران د یوه بل احتمالي برید لپاره چمتوالی نیسي.
ایراني چارواکو خبرداری ورکړی، چې په دې هېواد د اسراییل د بریدونو غچ اخلي.
۱. د ۱۸۰۰ کال ټاکنې - توماس جیفرسن او جان اډمز
د امریکا د ولسمشرۍ لومړنۍ کړکېچنې ټاکنې د ۱۸۰۰ کال وې، چې په دې کې توماس جیفرسن او جان اډمز یو د بل پر وړاندې ودرېدل.
په دې ټاکنو کې جیفرسن او د هغه مرستیال ارون بر دواړو یو شمېر برابر الېکټورل رایې ترلاسه کړې او د امریکا د ټاکنو د قوانینو له مخې دا مساله کانګرس ته وړاندې شوه.
د کانګرس غړو له څو ورځو بحثونو وروسته په ۳۶مه دور کې جیفرسن د امریکا د ولسمشر په توګه بریالی اعلان کړ.
دغه ټاکنې د ولسمشر د ټاکلو په پروسه کې لومړۍ لویه کړکېچنه ازموینه وه.
۲. د ۱۸۲۴ کال ټاکنې - جان کوینسي اډمز او انډریو جکسن
په دې ټاکنو کې څلورو نوماندانو برخه لرله: جان کوینسي اډمز، انډریو جکسن، ویلیم کراوفورډ او هنري کلي.
جکسن ډېرې عامې رایې او الېکټورل رایې ترلاسه کړې، خو د بریا لپاره یې ټاکل شوی حد پوره نه کړ.
دا موضوع کانګرس ته وړاندې شوه او په کانګرس کې هنري کلي د جان کوینسي اډمز ملاتړ وکړ، چې په پایله کې اډمز ولسمشر شو.
جکسن دې ته د “توطیې” نوم ورکړ او دا ټاکنې یې خورا جنجالي وبللې.
۳. د ۱۸۷۶ کال ټاکنې - رترفورډ بی. هیز او سیمويل ټیلډن
د امریکا په تاریخ کې د ۱۸۷۶ کال ټاکنې تر ټولو جنجالي ټاکنې وې. په دې ټاکنو کې سیمویل ټیلډن ډېرې عامې رایې ترلاسه کړې، خو په څو ایالتونو کې د رایو د نتیجې په اړه شخړې راپورته شوې.
دواړو نوماندانو د جنوبي ایالتونو د الېکټورل رایو ادعا وکړه. په پای کې د دواړو ګوندونو تر منځ د یوې موافقې له مخې هیز د امریکا ولسمشر اعلان شو، په دې شرط چې له جنوبي ایالتونو څخه به فېدرالي ځواکونه باسي.
دې کار سره په امریکا کې د بیارغاونې پروسه یو څه خنډنه شوه، سیاسي بې ثباتي یو څه خړه پړه او د اوږدې مودې لپاره یې پر سیاسي او ټولنیز وضعیت اغېز وکړ.
۴. د ۱۹۶۰ کال ټاکنې - جان ایف کېنېډي او ریچارډ نیکسن
د ۱۹۶۰ کال ټاکنې هم جنجالي ټاکنې وې چې جان ایف کېنېډي او ریچارډ نیکسن پکې برخه لرله. کېنېډي یوازې د لږ توپیر په بنسټ بریالی شو او د ټاکنو په اړه ادعاوې وشوې چې په ځانګړي توګه په الینوی او ټېکساس کې درغلۍ شوې.
نیکسن سره له دې چې د شواهدو له مخې کولی شو قانوني اعتراض وکړي، خو هغه د هېواد د یووالي لپاره له دې چارې ډډه وکړه.
دغه ټاکنې د امریکا په تاریخ کې له نږدې پایلو څخه وې.
۵. د ۲۰۰۰ کال ټاکنې - جورج ډبلیو بوش او ال ګور
د ۲۰۰۰ کال ټاکنې هم کړکېچنې ټاکنې وې چې د فلوریډا د ایالت رایو پکې ټاکونکی نقش درلود.
ال ګور او جورج بوش دواړه په ډېر نږدې توپیر سره روان وو او د فلوریډا د رایو بیا شمېرنې پروسه پېل شوه.
دغه پروسه تر څو اونیو پورې وغځېده، چې بالاخره سترې محکمې پرېکړه وکړه چې د بیا شمېرنې پروسه باید پای ته ورسېږي او جورج بوش بریالی اعلان شو.
د دغه ټاکنو د پایلو د قانوني مبارزې پروسه د امریکا په تاریخ کې بې سارې وه.
۶. د ۲۰۲۰ کال ټاکنې - جو بایډن او ډونالد ټرمپ
د ۲۰۲۰ کال ټاکنې د کرونا وبا له امله ځانګړې وې او ډېری خلکو د پوستې له لارې رایې ورکړې. ډونالد ټرمپ په مکرر ډول د ټاکنو په پروسه او په ځانګړي ډول د پوستې له لارې د رایو په اړه شکونه راپورته کړل.
ټرمپ ادعا وکړه چې په ټاکنو کې درغلۍ شوې او څو ایالتونو کې یې د پایلو پر وړاندې قانوني اعتراضونه هم ثبت کړل.
دا ټاکنې د امریکا لپاره کړکېچنې وې او د شخړو سره مل وې، خو په پای کې جو بایډن د امریکا ولسمشر وټاکل شو.
پایله
د امریکا په تاریخ کې څو ټاکنې جنجالي او له کړکېچونو ډکې وې او هر ځل یې پر مختلفو برخو اغېز کړی دی.
دا ټاکنې د امریکا د ولسواکۍ او د ټاکنو د سیستم لپاره جدي ازمېښتونه وو، چې هره یوه یې په یو ډول د امریکا د راتلونکو ټاکنیزو پر پروسه او د خلکو پر باور تاثیر درلود.
کمالا هرېس د خپلې ځانګړې شخصیت، قانوني تجربې او د حقوقو او ټولنیزو عدالتونو په برخه کې د خپل کار له امله پېژندل کېږي.
ژوند او زده کړې
کمالا دیوي هرېس د ۱۹۶۴ کال د اکتوبر په ۲۰ نېټه د کلفورنیا په کې زېږېدلې ده. د هغې مور شیملا ګوپلان چې د هند له تامل ناډو څخه وه، یوه څېړونکې او سرطان پيژندونکې وه.
پلار یې ډونلډ هرېس د جمیکا څخه د کډوالۍ وروسته د اقتصاد استاد شو.
د کمالا د کورنۍ کلتوري تنوع د هغې په ژوند او شخصیت ژوره اغېزه لرله.
هغې خپلې لومړنۍ زده کړې په کلیفورنیا کې پیل کړې او وروسته یې د واشنګټن ډي سي په هاوارډ پوهنتون کې زده کړې وکړې، چې یو له مشهورو افریقایي - امریکایي پوهنتونونو څخه دی. وروسته یې د کالیفورنیا د سان فرانسسکو پوهنتون د حقوقو له پوهنځي څخه د حقوقو په برخه کې سند ترلاسه کړ.
د حقوقو او قانوني چارو پیل
هرېس خپل مسلکي کار په کالیفورنیا کې د وکیلې په توګه پیل کړ او هلته یې د جنایي او مدني قضیو په برخو کې کار وکړ.
د خپلو هڅو او وړتیا په اساس، هرېس په ۲۰۰۴ کال کې د سان فرانسسکو د ولسوالۍ څارنواله وټاکل شوه، چې په دې توګه د کلیفورنیا په لوی ښار کې د قانون د پلي کولو مشره شوه.
په ۲۰۱۰ کال کې هرېس د کلیفورنیا د لوی څارنوالې په توګه وټاکل شوه او لومړنۍ تورپوستې ښځه شوه چې په دې دنده کې یې کار کاوه.
په دې ترڅ کې یې د قوانینو په بیلابیلو برخو کې اصلاحات رامنځته کړل، د پولیسو په حساب ورکولو کې یې هڅې وکړې او د کورني امنیت او د ټولنیز عدالت په برخه کې یې د پام وړ فعالیتونه ترسره کړل.
سیاسي سفر او د سنا غړیتوب
کمالا هرېس په ۲۰۱۶ کال کې د امریکا د سنا د غړې په توګه وټاکل شوه، چې د کلیفورنیا ایالت استازیتوب یې کاوه.
په سنا کې هرېس د خپل قانوني برخې د تجربې له مخې د عدلي او استخباراتي کمېټو غړې شوه. هغې په بیلابیلو موضوعاتو لکه؛ مهاجرت، عدالت، روغتیا، او د ټولنیز عدالت په برخو کې روښانه او جدي دریځونه ونیول.
په سنا کې هرېس د امریکا په عدلي سیسټم کې د اصلاحاتو ملاتړ وکړ، د مهاجرت د اصولو په اصلاح کې یې برخه واخیسته او د ښځو او اقلیتونو د حقونو د ساتلو لپاره یې هڅې وکړې.
د هغې کلک او په زړورتیا سره دریځونو هغه د خلکو ترمنځ د پام وړ ورګرځوله.
د مرستیالې ولسمشرۍ ټاکنې
په ۲۰۲۰ کال کې د ډېموکراټ ګوند د ولسمشرۍ نوماند جوبایډن کمالا هرېس د خپلې مرستیالې په توګه وټاکله.
هرېس د امریکا په تاریخ کې لومړنۍ ښځه، لومړنۍ تورپوستې او د جنوبي اسیا اصله ښځه شوه چې د مرستیالې ولسمشرۍ لپاره نومانده شوه.
د بایډن - هرېس ټیم د امریکا د ۲۰۲۰ کال په ټاکنو کې د ډونالډ ټرمپ او مایک پېنس پر وړاندې بریا ترلاسه کړه او په دې توګه کمالا هرېس د امریکا لومړنۍ مرستیاله ولسمشره شوه.
د مرستیالې ولسمشرۍ دوره
د کمالا هرېس د مرستیالې ولسمشرۍ دوره د امریکا په سیاست کې یوه تاریخي دوره بلل کیږي. د هغې ټاکنه په امریکا کې د ډیرو خلکو لپاره د پرمختګ او بدلون سمبول وګرځېد او د هغې شتون د امریکایي ټولنې تنوع او بدلون ته انعکاس ورکوي.
د مرستیالې په توګه هرېس د بایډن ادارې په مهمو پرېکړو کې برخه لري، په ځانګړي ډول د ټولنیز عدالت، روغتیایي سیستم، د اقلیمي بدلون، او نړۍوالو اړیکو په برخو کې یې د پام وړ فعالیتونه ترسره کړي.
هغه همداراز د ښځو، اقلیتونو او ځوانانو لپاره یو الهام بلل کیږي او د هغوی د حقونو او د ژوند د ښه کولو لپاره د هغو مسایلو ملاتړ کوي چې دوی ته اهمیت لري.
د ۲۰۲۴ کال ولسمشریزو ټاکنو ته نوماندي
کمالا هرېس وروسته له هغې د امریکا ولسمشریزو ټاکنو ته نومانده شوه چې د ډېموکراټ ګوند نوماند او د امریکا ولسمشر جو بایډن له خپلې نوماندۍ لاس پر سر شو.
کمالا هرېس د امریکایي سیاست یو ځانګړی او تاریخي شخصیت دی. د هغې ژوند، مسلکي هڅې او سیاسي لاسته راوړنې نه یوازې د هغې لپاره بلکې د هغو ټولو خلکو لپاره چې له محدودیتونو سره مخامخ دي، یو الهام بلل کیږي.
د هغې پلویان ادعا لري چې د کمالا هرېس موجودیت او ولسمشرۍ ته نوماندي د دې ګواهي ورکوي چې امریکا یو متنوع ټولنه ده او د ډېموکراسۍ په اساس هر څوک د خپلو هلو ځلو له لارې د بدلون لامل کیدای شي.
د امریکا د ډېموکراټ ګوند غړي بیا د شعار په توګه وايي: کمالا هرېس د امریکایي سیاست د راتلونکې لپاره یوه روښانه بېلګه ده.
د هغه واکمني د جنجالي سیاستونو، ځانګړو دریځونو، او د دودیز سیاست پر وړاندې د یو نوي او خشن سیاسي مکتب په توګه پېژندل شوې ده.
ژوند او زده کړې
ډونالډ جان ټرمپ د ۱۹۴۶ کال د جون په ۱۴ نېټه د نیویارک په کوینز سیمه کې وزېږېد. هغه د فریډ ټرمپ چې یو بریالی د ځمکو سوداګر و زوی دی.
ټرمپ له کوچنیتوب څخه د سوداګرۍ په چارچوکاټ کې لوی شو. هغه په پوځي ښوونځي کې زده کړې وکړې او وروسته د فوردهام پوهنتون ته لاړ، خو بیا یې د پېنسلوانیا پوهنتون ته لار پېدا کړه، چیرته چې یې په ۱۹۶۸ کال کې د اقتصاد په برخه کې زده کړې بشپړې کړې.
سوداګري
ټرمپ په لومړیو کې د خپلې کورنۍ د جایداد او ودانیزو چارو شرکت د مدیریت په برخه کې دنده پیل کړه او له خپل پلار سره یې په سوداګرۍ کې مرسته وکړه.
په ۱۹۷۱ کې یې د کورنۍ سوداګري په نیویارک ښار کې پراخه کړه او د ټرمپ په نوم یې د جایدادونو یو برانډ جوړ کړ. د نیویارک په ګڼو ودانیو کې د ټرمپ د برانډ د نوم شتون هغه ته د یو مشهور سوداګر نوم ورکړ.
ټرمپ ټاور، د هوټلونو سلسله، د کسینوګانو (د جوارۍ مرکزونه) د پانګونې پروژې او د رسنیو پروژې لکه “The Apprentice” ټلویزیوني پروګرام د هغه د سوداګرۍ شهرت زیات کړ.
سیاسي سفر
ډونالډ ټرمپ د خپل ژوند په لومړیو کلونو کې په سیاست کې ډېر رول نه درلود، خو په ۲۰۱۵ کال کې یې د جمهوري ګوند له لارې د ولسمشرۍ لپاره خپله کاندیداتوري اعلان کړه.
د هغه سیاسي فلسفه په عمده توګه د “تر هر څه لومړۍ امریکا” په شعار ولاړه وه، چې د سوداګرۍ، اقتصادي مسایلو، کډوالۍ او ملي امنیت په برخو کې یې د متحده ایالاتو په ګټه د پالیسیو د رامنځته کولو ژمنه وکړه.
هغه د ۲۰۱۶ کال په ټاکنو کې د هیلري کلنټن پر وړاندې بریالی شو او د ولسمشرۍ څوکۍ یې وګټله.
د ولسمشرۍ دوره
د ټرمپ د ولسمشرۍ دوره له ګڼو ځانګړتیاو او جنجالي پالیسیو ډکه وه، چې ځینې مهم ټکي یې په لاندې ډول دي:
ټرمپ د مالیاتو د کمولو قانون لاسلیک کړ، چې په عمده توګه یې د سوداګریزو شرکتونو مالیات راکم کړل. هغه همداراز د بهرنیو تجارتي تړونونو په بیا کتنه پیل وکړ او له ځینو تړونونو لکه د “ټرانس پېسیفیک ملګرتیا” (TPP) څخه ووت.
ټرمپ د امریکا - مکسیکو پر سرحد دیوال جوړول د خپلې ولسمشرۍ د شعارونو څخه وګرځاوه او د کډوالۍ په اړه یې سختې پالیسۍ عملي کړې.
د ټرمپ حکومت د ایران سره د اټومي تړون څخه ووت او د امریکا سفارت یې بیت المقدس ته ولېږداوه. هغه همداراز د شمالي کوریا مشر کیم جونګ اون سره مخامخ ملاقاتونه ترسره کړل، چې د امریکا او شمالي کوریا ترمنځ لومړی ملاقات بلل کېږي.
ټرمپ د روغتیایي نظام په بدلولو کې هم یو لړ هڅې وکړې، خو د “اوباما کِیر” د بشپړ لغوه کولو هڅې ناکامې شوې.
د ټرمپ ولسمشرۍ په وروستي کال د COVID-19 وبا سره مخ شو. د هغه د ادارې ځواب، سیاستونه او د واکسین پراختیا هڅې د خلکو او سیاستوالو ترمنځ د بحثونو او نیوکو لامل شول.
د ۲۰۲۰ټاکنې او ولسمشرۍ دوره پای
په ۲۰۲۰ کال کې ټرمپ یو ځل بیا د ولسمشرۍ لپاره نوماند شو، خو د ډېموکراټ ګوند کاندید جوبایډن څخه یې ماتې وخوړه.
هغه د ټاکنو پایلې ونه منلې او د ټاکنیزې درغلۍ تورونه یې ولګول، چې د امریکا له جنجالي موضوعاتو څخه یوه وه.
د ۲۰۲۱ کال د جنورۍ په ۶ نېټه د کانګرس ودانۍ باندې د ټرمپ د پلویانو برید په امریکا او ټوله نړۍ کې وغندل شو او دا پېښه د هغه د ولسمشرۍ د وروستیو شېبو یو مهمه برخه او ناکامي وګڼل شوه.
د ۲۰۲۴ ټاکنو ته نوماندي:
ټرمپ یو ځل بیا “تر هر څه لومړۍ امریکا” په شعار د امریکا د ولسمشرۍ ټاکنو ته نوماند دی، هغه د جوبایډن او کمالا هرېس پر بهرنیو او کورنیو سیاستونو توندې نیوکې لري.
په امریکا او نړۍ کې د هغه په اړه عام تصور دا دی، چې ډونالډ ټرمپ یو جنجالي او په عین حال کې ځانګړی شخصیت دی چې د امریکا په سیاست او سوداګرۍ کې یې د پام وړ بدلونونه راوستل.
د هغه د ولسمشرۍ دوره د دودیزو سیاسي موازینو په پرتله بې سارې وه او په ګڼو برخو کې یې د نویو پالیسیو هڅه وکړه.
د هغه پلویان او مخالفین د ټرمپ په اړه بیلابیل نظرونه لري، خو د هغه په اړه دا حقیقت شته چې د امریکا په معاصر تاریخ کې یو مهم شخصیت ګڼل کېږي.
