بي بي سي د ۲۰۲۴ کال لپاره د نړۍ د سلو الهامبښونکو او اغېزناکو ښځو نوملړ خپور کړی. په دې نوملړ کې درې افغان میرمنې ذکیه خدادادي، د پارالمپیک لوبغاړې، الهه سرور، سندرغاړې او کمپوزره او حمیده امان د رسنیو او زدهکړې برخه کې نوښتګره شاملې دي.
د بي بي سي نوملړ د اقلیم مخکښان، فرهنګ او زدهکړې، تفریح او ورزش، سیاست او ساینس، او روغتیا او ټکنالوژي په نومونو پنځه برخې لري.
افغانه ذکیه خدادادي د تفریح او ورزش په برخه کې د سلو اغېزناکو څېرو له ډلې شمېرل شوې.
نوموړې د ۲۰۲۴ کال د پاریس پارالمپیک سیالیو کې د کډوالو د پارالمپیک ټیم لومړنۍ غړې په توګه مډال ګټلو سره تاریخ جوړ کړ.
ذکیې بي بي سي ته وویل: «زما د المپیک مډال ګټلو سفر د افغان ښځو، کډوالو ښځو او ټولو هغو ښځو د استقامت کیسه کوي چې هېڅکله به تسلیم نهشي. موږ ثابته کړه داسې هېڅ کار نشته چې ښځه یې نهشي کولی».
بي بي سي په ډاګه کړې چې ذکیې له ۱۱ کلنۍ راهیسې په هرات کې په پټه تکواندو زده کوله، خو د طالبانو له بیا واکمنېدو وروسته له هېواده ووتله.
د هنر له لارې د مقاومت غږ
په دې نوملړ کې الهه سرور هم د تفریح او ورزش په برخه کې یوه اغېزناکه څېره ګڼل شوې ده. الهې د «ډوډۍ، کار، ازادي» په نوم سندره جوړه کړه چې د افغان ښځو د غږ خپونې پر وړاندې مبارزه ده.
بي بي سي لیکلي، « په داسې وخت کې چې د افغانستان په ټولنه کې د ښځو غږونه چوپ شوي، الهه سرور هڅه کوي د موسیقۍ له لارې هیله او ډاډ خپور کړي».
د زدهکړو لپاره نوښتګر فکر
په نوملړ کې د فرهنګ او زدهکړې په برخه کې حمیده امان د رسنیو او زدهکړو نوښتګره ګڼل شوې ده.
نوموړې د "بیگم اکاډمي" په نوم یو انلاین پلاټفورم جوړ کړی چې له ښوونځیو پاتې او محرومو نجونو ته وړیا زدهکړې برابروي.
بي بي سي ویلي چې دغه پلاټفورم یوازې تېر کال له ۸۵۰۰ډېرې ویدیوګانې په پښتو او دري ژبو وړاندې کړې او له اووم ټولګي نه تر دوولسم پورې درسي پروګرامونه یې پوښلي دي.
د نوملړ نړیوالې څېرې
دبي بي سي په نوملړ کې ځینې نورې نړیوالې څېرې لکه سوزان کالینز، د امریکا د مشرانو جرګې استازې، حدیقه کیاني، پاکستانۍ سندرغاړې او کمپوزره، نادیه مراد، د عراق د سولې نوبل جایزې ګټونکې او ژینا مدرس ګرجي، د ایران د ښځو حقونو فعاله، هم شاملې دي.
بي بي سي هر کال د نړۍ له ګوټ ګوټ څخه د اغېزناکو او الهامبښونکو ښځو نوملړ خپروي، چې هنرمندان، فعالان، مشران او نور پېژندل شوي شخصیتونه پکې شامل وي.
غبرګۍ د سپیرې ولسوالۍ د ځدراڼو کلی دی، خو له دې سیمې اخوا تر ګیان ولسوالۍ پورې د مداخېلو وزیرو سیمه ده، چې اغزن تار او ډیورنډ کرښې له وزیرستان نه بېل کړي دي.
افغان دوبۍ؛ د ګل بهادر د حاکمیت سیمه
مداخېل د پاکستاني طالبانو د مشهور قوماندان حافظ ګل بهادر قبیله ده چې د ډیورنډ کرښې په دواړو خواوو کې اوسیږي. له همدې امله نوموړی په دې سیمه کې تر ټولو پیاوړی او ځواکمن کس ګڼل کیږي.
ګل بهادر د ۱۴۰۱ کال په وري میاشت کې د خوست د سپیرې ولسوالۍ پر افغان دوبۍ او شاوخوا کلیو د پاکستان له هوايي بریدونو وروسته له دې سیمې نه برمل ته لاړ او ځینې قوماندانان یې نورو سیمو ته خواره شول، خو مدرسې او جنګیالي یې لاهم په سپېره ولسوالۍ کې دي.
د دوشنبې په ورځ د لیندۍ پر ۱۲مه د خوست لپاره د طالبانو والي مولوي عبدالقیوم رحماني دې ولسوالۍ ته لاړ او په افغان دوبۍ سیمه کې یې یوه نوې امنیتي پوسته پرانېسته. له نوموړي سره په دغه سفر کې د خوست امنیه قوماندان حافظ عبدالرشید عمري، د لوا قوماندان او نورو پوځي طالب چارواکو ملتیا کوله.
والي مولوي عبدالقیوم روحاني د پوستې په پرانېستغونډه کې وویل چې«افغان دوبۍ سیمه د اشغال پر وړاندې د مجاهدینو لپاره محفوظه سیمه وه».
هغه زیاته کړه چې د ملا هبت الله اخوندزاده په ځانګړې لار ښوونه به د افغان دوبۍ او خوست ولایت د سرحدي سیمو ولسونو ته اړتیا وړ خدمتونه ترسره کړي.
روحاني له دې وړاندې د نیمروز لپاره د طالبانو والي و او ملا هبت الله ته نږدې کس ګڼل کیږي.
دا واک ته د طالبانو له رسېدو وروسته درېیم جګپوړی چارواکی دی، چې افغان دوبۍ کلي ته سفر کوي.
د طالب چارواکو درېیم سفر
دې سیمې ته د ۱۴۰۱ کال په چنګاښ کې له سختې زلزلې وروسته د طالبانو د کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني او په وري میاشت کې د پاکستان له برید وروسته ددفاع وزارت مرستیال لوی درستیز مالي خان صدیق سفرونه کړي وو.
وروسته د پاکستاني طالبانو له دوو قوماندانانو اخترمحمد خلیل او قوماندان افتاب داوړ سره ددوی اخستل شوي انځورونه خپاره شول.
د مداخېلو یوه قومي مشر له نومښودنې پرته افغانستان انټرنشنل ته وویل چې « سراج الدین حقاني په دغه سفر کې له مداخېلو قبیلې سره ژمنه کړې وه، چې د کوڼي (کاڼي) په نامه دوی ته یوه بېله ولسوالي منظوره کړي». خو د پاکستان حساسیتونو ته په پام او له دې ویرې چې دا سیمه په دویم وزیرستان بدله نه شي، د دې ولسوالۍ د منظورۍ چارې ځنډېدلې دي.
طالبانو هغه مهال په کوڼي سیمه کې یوه پوسته جوړه کړه چې د سیمې وضعیت له نږدې وڅاري.
والي عبدالقیوم روحاني په افغان دوبۍ کې امنیتي پوسته داسې مهال پرانیزي چې د خوست د کي پي ایف ځواکونو لسم او پنځم کنډکونه د حافظ ګل بهادر د جنګیالیو په لاس کې دي.
پنځم او لسم کنډک کې پاکستاني جنګیالي میشت دي
په خوست کې یوې مخکینۍ امنیتي سرچینې افغانستان انټرنشنل ته وویل چې « دا مهال د سپیرې په لسم کنډک او د تڼیو په پنځم کنډک کې د حافظ ګل بهادر د یوه قوماندان سیدانار چې په قوماندان تلوار مشهور دی، اړوند جنګیالي اوسیږي».
د سرچینې په وینا، «ددغو دوو کنډکونو وسلې د جمهوري نظام د سقوط پرمهال د پاکستاني طالبانو د صادق نور ډلې د قوماندان افتاب یاسر داوړ لاسونو ته ولوېدې. افتاب داوړ چې په هوايي کرښو کې یې کابل او کندهار ته سفرونه کول، په کندهار کې په یوه وسله وال برید کې ووژل شو، چې ګل بهادر ډلې پکې د پاکستان استخباراتي ادارې ښکیلې وګڼلې».
پر هغه شک و، چې پرمختللې امریکايۍ وسلې پر بلوڅ وسله والو پلوري.
طالبانو تېرکال دې سیمې ته خپل یو شمېر پوځي چارواکي ولېږل او خلکو ته یې سپارښتنه وکړه، چې د چندو له راټولولو او په ودونو کې د پیکا او نورو درندو وسلو له ډزو ډډه وکړي، خو دغو سپارښتنو دلته پر میشتو پاکستاني جنګیالیو اغیز نه دی کړی ځکه ډېری بهرني جنګیالي د طالبانو د «سنګرونو» مخکیني ملګري دي.
په سیمه کې یوې سرچینې افغانستان انټرنشنل ته وویل چې ددې سیمې امنیت قومي څلویښتی سمبالوي او سیمه عملا د ګل بهادر تر واک او کنټرول لاندې ده.
یادونه: په دغه رپوټ کې د موټرچلوونکي لپاره مستعار نوم کارول شوی.
