د امریکا د کانګرس د بهرنیو اړیکو کمیټې رییس د بلینکن د شهادت په اوریدلو کې د بایډن پر ادارې له افغانستان نه د وتلو له امله نیوکې وکړې. مایکل مک کال وویل جو بایډن د امریکا د اساسي قانون خلاف طالبانو ته تسلیم شو او بلینکن خبرداریو ته پام ونه کړ او د وتلو پر مهال په رخصتۍ و.
مک کال وویل چې د بایډن ادارې د طالبانو له خوا د دوحې له تړون نه سرغړونې او له افغانستان څخه د وتلو په اړه د ناټو اخطارونه له پامه وغورځول.
هغه د چار شنبې په ورځ کانګرس کې د امریکا د بهرنیو چارو وزیر د شهادت پر مهال وویل چې حتا کله چې د خطر زنګونه غږول شوي وو، د بهرنیو چارو وزیر انتوني بلینکن په افغانستان کې د امریکا پر وړاندې او د امریکا د دوو لسیزو همکارانو پر وړاندې پر شته ګواښونو سترګې پټې کړې او په رخصتیو تللی و.
مکل وویل: «په داسې حال کې چې طالبان ولایت په ولایت په رانږدې کېدو وو، تاسې زموږ د بهرنیو چارو د وزیر په توګه خپل مسوولیت نورو ته سپارلی و او کله چې د اګست پر ۱۴مه کابل طالبانو ته تسلیم شو، تاسې په رخصتۍ وئ. زه له دې خوښ نه یم. زه غواړم تاسې ته یادونه وکړم چې تاسې زموږ د ډیپلوماتانو او متحدینو امنیت په خطر کې واچاوه».
هغه وویل، « تاسې ترهګرو ته د ډیپلوماتیکو ملګرو په سترګه وکتل».
د امریکا د کانګرس د بهرنیو اړیکو کمېټې رییس د امریکا د بهرنیو چارو وزیر ته په خطاب کې وویل، چې «تاسې د امریکا له دښمنانو (طالبانو) سره د امریکا د ملګري او متحد په څېر چلند وکړ».
بلینکن نن د امریکا کانګرس ته حاضر شوی چې له افغانستان نه د متحده ایالتونو د ځواکونو وتلو په تړاو د کانګرس د غړو پوښتنې ځواب کړي.
په کابل کې د طالبانو د حکومت د کډوالو او راستنېدونکو چارو وزیر نن خپل کاري دفتر ته د تګ پرمهال د یوې چاودنې په ترڅ کې وژل شوی.
یوې سرچینې افغانستان انټرنشنل پښتو ته وویل چې حقاني نن ماسپښین په نښه شوی او په پېښه کې وژل شوی دی.
یوې بلې سرچینې افغانستان انټرنشنل ته وویل چې حقاني د وزارت دننه له جومات نه د راوتلو پرمهال په ځانمرګي برید کې ژوند بایللی.
خلیل رحمن حقاني د مولوي جلال الدین حقاني ورور او د کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني تره دی، چې ددې ډلې په مهمو کسانو کې شمېرل کېده.
خلیل رحمن حقاني ډیری په جرګو مرکو او د قومونو او قبایلو د همغږۍ په چارو کې بوخت و.
نوموړي په دې وروستیو کې د خوست، پکتیا او پکتیکا د مختلفو قومونو مشران د افغانستان شمالي ولایتونو ته بیولي وو چې ددې سیمې له مشرانو سره له نږدې وپېژني.
هغه دغه راز د حقاني شبکې د نفوذ په ډیرولو کې ټاکونکی رول درلود.
حقاني څوک و؟
خلیل الرحمن حقاني پر ۱۹۶۶ کال زیږیدلی او له شوروي اتحاد سره جګړو کې یې ټاکونکی رول درلود. نوموړی د جلال الدین حقاني ورور او د طالبانو د کورنیو چارو د اوسني وزیر سراج الدین حقاني تره دی.
نوموړی په ۲۰۱۱ کال فبروري کې د امریکا مالیې وزارت په خپل تور نوملړ کې شامل کړ او پر سر یې پنځه میلیونه ډالره جایزه وټاکله.
د ۲۰۱۱ کال د فبروري پرنهمه، ملګرو ملتونو، د ۱۹۰۴(۲۰۰۹) پریکړه لیک د دویم پراګراف پراساس، خلیل حقاني د القاعدې، اسامه بن لادن، یا طالبانو سره د نږدې اړیکو په لرلو تورن کړ او د خپلو بندیزونو په نوملړ کې یې شامل کړ.
پاکستان کې بندي کېدل
خلیل الرحمن حقاني په ۲۰۰۳زیږدي کال کې پاکستاني ځواکونو ونیوه او زندان ته یې واچاوه، خو وروسته په ۲۰۰۷ کال کې چې د پاکستاني طالبانو بنسټګر بیت الله مسید شاوخوا ۳۰۰ پاکستاني پوځیان په جنوبي وزیرستان کې محاصره او ونیول، نوموړی د قومي مشرانو په منځګړتوب او د ځواکونو په تبادله کې خوشی شو.
نوموړي د طالبانو د لومړي رژیم له نسکورېدو ورسته په شمالي وزیرستان کې د حقاني شبکې مرکزونو او په میرانشاه او میرعلې کې د افغان کډوالو کمپونو ته د بهرنیو جنګیالیو په انتقال کې ټاکونکی رول درلود او مالی لګښتونه یې ده او حاجي ابراهیم ور کول.
په وروستیو کې د دواړو خواوو تر منځ د لوړ پوړو ډیپلوماتیکو ناستو یوه لړۍ د دې څرګندونه کوي چې دواړې خواوې غواړي د ګډو ستونزو د حل او پر مهمو موضوعاتو د همکارۍ لپاره سره نږدې شي.
د دوشنبې په ورځ د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر او مرستیال لومړي وزیر اسحاق ډار په اسلاماباد کې په داسې حال کې د طالبانو له سرپرست سفیر سردار احمد شکیب سره وکتل، چې د افغانستان لپاره د اسلام اباد ځانګړي استازي هم دې ناسته کې حضور درلود. په دې لیدنه کې د دوه اړخیزو اړیکو د پیاوړتیا، د سیمې د ثبات ډېرولو او د امنیتي اندېښنو د هوارولو په اړه خبرې وشوې. په ورته وخت کې، په کابل کې د پاکستان چارسمبالي سفیر عبید نظاماني د طالبانو له دفاع وزیر ملا محمد یعقوب سره وکتل. دا ناستې په داسې حال کې کیږي چې اسلام اباد هڅه کوي له کابل سره د امنیت او سوداګرۍ په برخه کې یوه عملي اړیکه وساتي.
اقتصادي همکارۍ
د طالبانو او پاکستاني چارواکو ترمنځ په ناستو کې د خبرو یوه بله مهمه اجنډا اقتصادي همکارۍ بلل شوې، چې معمولا د سیاسي او امنیتي بدلونونو تر اغیز لاندې دي.
د سه شنبې په ورځ د خیبرپښتونخوا د سر وزیر د سوداګرۍ او صنایعو ځانګړي مرستیال عبد الکریم په پېښور کې د طالبانو د جنرال کونسل حافظ محب الله په مشرۍ له یوه ډیپلوماټیک پلاوي سره په ناسته کې د پاکستان او افغانستان ترمنځ د اقتصادي او سوداګریزو اړیکو پر اهمیت خبرې کړې دي.
دواړه هېوادونه د سرحدي سوداګرۍ د اهمیت په اړه توافق لري چې د سیمهییز ثبات لپاره اړینه ده، خو لاهم کابل او اسلام اباد په دې برخه کې عملي ګام اخستنې ته نه دي نږدې شوي.
په خرلاڅي کې ګڼې لارۍ درېدلې، په سپین بولدک او تورخم کې نوي قیودات لګول شوي او پر وارداتو لوړه مالیه لګول شوې، چې د افغانستان او پاکستان ترمنځ یې سوداګري او ټرانزیټ زیانمن کړی.
امنیت او ثبات د اجنډا په سر کې
د پاکستان لپاره تر ټولو مهمه مساله د ډیورنډ کرښې په اوږدو کې د تحریک طالبان پاکستاناو نورو وسلهوالو ډلو حضور دی چې ګواکېله افغان خاورې څخه د پټنځای په توګه کار اخلي. اسلام اباد په پرلهپسې ډول له طالبانو غوښتنه کړې چې د دې ډلو پر وړاندې عملي اقدامات وکړي څو د سرحدي بریدونو مخه ونیسي.
طالبانو په دې وروستیو کې له ننګرهار نه تر کونړ او نورستان پورې پر ګډه پوله ګڼې امنیتي پوستې رغولې او د خیبر پښتونخوا په کورمه ولسوالۍ کې یې له فرقه یي شخړو وروسته له دې سیمې سره د لګېدلو سیمو څار ډېر کړی.
د پاکستاني طالبانو د فعالیتونو مخنیوی د طالبانو لپاره تر ټولو ستره ننګونه ده او دا ډله تر اوسه پر دې نه ده توانېدلې چې بهرني جنګیالي تر خپل کنټرول لاندې راولي. دا د طالبانو او پاکستان په اړیکو کې د ننګونو سرڅلی دی. پاکستاني طالبانو په دې وروستیو کې په پاکستان کې خپل بریدونه چټک کړي او په دغو بریدونو کې د افغان طالبانو ګڼو سنایپر ویشتونکو برخه اخستېده.
سره له دې چې طالبانو په خوست، پکتیا، پکتیکا او کونړ ولایتونو کې خپل ګڼ شمېر جنګیالي او سرګروپان له پاکستاني طالبانو سره د همکارۍ په تور نیولي او څرخي پله زندان ته یې لیږدولي، خو دا ګام ځکه بریالی نه ښکاري چې ددغو جنګیالیو یوه برخه بېرته خوشي شوي او د نورو جنګیاليو چې ددوی په لیکو کې بایومتریک شوي نه دي، مخه «د شرعي دلایلو» پر بنسټ نه شي نیولای.
طالبان د پاکستان په پارلمان کې د پوځي منصبوالو په قانون کې د تغییراتو له راوستلو وروسته، چې ددغه هېواد د لوی درستیز کاري موده یې پنځو کلونو ته وغځوله، اوس دې ته ترجیح ور کوي، چې د کنګل اړیکو یا په لویه درستیزوالي کې تغییر ته د انتظار پرځای له اسلام اباد سره خپلې اړیکې ورغوي.
له دې وړاندې طالبانو ته نږدې سرچینو افغانستان انټرنشنل ته ویلي و، چې طالبان د لوی درستیزجنرال عاصم منیر پرځای، چې د طالبانو او ټي ټي پي پر وړاندې یې سخت دریځ خپل کړی، د نوي لوی درستیز ګومارنې ته منتظر دي.
د چین او روسیې رول
دا ناستې په داسې حساس وخت کې کیږي چې سیمهییز لوبغاړي چین او روسیه د افغانستان په اړه خپل تماسونه زیاتوي.
د پاکستان لپاره، له طالبانو سره د همکارۍ اړیکو ساتل نه یوازې امنیتي مساله ده، بلکې یوهستراتېژیکه اړتیا هم ده څو په سیمه کې د بدلونونو په ترڅ کې یو کلیدي لوبغاړی پاتې شي.
چین غواړي چې افغانستان د "یو کمربند یو سړک" په نوښت کې د منځنۍ او سویلي اسیا د وصل نقطه وګرځي، په داسې حال کې چې روسیه په سیمه کې د لویدیز نفوذ محدودولو هڅې کوي. دغه پرمختګونه د پاکستان د اقتصادي اړیکو د پراختیا له هدف سره نږدې دي، په ځانګړې توګه داسې مهال چې پاکستان د خپلو مالي ستونزو د هوارولو هڅې کوي.
د پاکستان ترهګرۍ ضد ادارې پرون اعلان وکړ، چې په ترهګریزو بریدونو کې شل چینایی وګړي وژل شوي او ۳۴ نور ټپیان دي. له ۲۰۲۱ کال راهیسې په پاکستان کې پر چینايي وګړو او ګټو لږ تر لږه ۱۴ ترهګریز بریدونه شوي، چې په یو شمېر بریدونو کې پاکستاني طالبان ښکیل ګڼل کیږي.
د پاکستان د ترهګرۍ ضد ادارې چارواکو په وينا، دامهال په دغه هېواد کې د چين د يو کمربند او يوې لارې پروژې د انجنيرانو او کارکوونکو په ګډون شل زره چينايان مېشت دي.
د چین او روسیې ځانګړو استازو په دې وروستیو کې کابل او کندهار ته سفرونه وکړل او د طالبانو له مشرتابه سره یې خپلې او د پاکستان امنیتي اندېښنې شریکې کړې. یوې سرچینې افغانستان انټرنشنل ته وویل چې چینايي پلاوي په کندهار کې د طالبانو مشرانو ته د اسلام اباد پیغام وسپاره، چې له دې ډلې نه پکې په ځینو برخو کې د روښانه اقداماتو غوښتنه شوې. په دې کې یوه غوښتنه د پاکستاني طالبانو د فعالیتونو مخنیوی دی، چې اسلام اباد یې د ملامتۍ ګوته طالبانو ته نیسي.
