ساوت چینا مارنینګ پوسټ په خپله یوه لیکنه کې ویلي، چې د طالبانو د لوړ پوړو چارواکو په ګډون پر عامو خلکو د داعش له بریدونو او له القاعدې او پاکستاني طالبانو سره د افغان طالبانو له اړیکو ښکاري چې افغانستان یوځل بیا د ترهګرۍ په مرکز بدل شوی.
دغې هانګ کانګ میشتې ورځپاڼې په خپله یوه لیکنه کې ویلي، چې که څه هم طالبان ادعا کوي چې په افغانستان کې یې امنیتي وضیعت کنټرول کړی، خو بیا هم پر افغانستان د یادې ډلې له واکمنېدو راهیسې په افغانستان کې ترهګریز بریدونه دوام لري.
یاده ورځپاڼه وايي، هغه ډلې چې غواړي افغانستان بې ثباته کړي او د طالبانو واکمني کمزورې کړي طالبان یې تر مخ پر وده فشار لاندې دي.
یادې ورځپاڼې په خپل تحلیل کې د طالبانو د کډوالو پر پخواني وزیر خلیل الرحمن حقاني د ځانمرګي برید په ګډون په بلخ او بدخشان کې د داعش ډلې بریدونو ته په اشارې لیکلي، چې په افغانستان کې د طالبانو د امنیت د ټینګښت ادعاوې بې بنسټه شوې دي.
په دې لیکنه کې د حقاني کورنۍ په افغانستان کې د واک د مهمې مهرې او د طالبانو د مشر مولوي هبت الله اخوندزاده د سخت دریځو پرېکړو د نفوذ پر وړاندې سیاله ډله بلل شوې ده.
که څه هم حقیقت بل څه دی، خو طالبان پر افغانستان له واکمنېدو سره ادعا کوي، چې داعش یې له منځه وړی او امنیت یې کنټرول کړی دی، خو د خلیل حقاني د وژلو پېښه پر طالبانو د نورو بریدونو په تعقیب رامنځته شوې.
داعش خراسان د ۲۰۲۳ کال په مارچ کې د بلخ ولایت لپاره د طالبانو د والي محمد داود مزمل د وژنې او په جون کې د بدخشان لپاره د طالبانو د سرپرست والي نثار احمد احمدي د وژنې مسوولیت هم په غاړه اخیستی.
د دغه لیکني له مخې، افغانستان د داعش -خراسان څانګې د بریدونو د زیاتوالي شاهد دی. په دغو بریدونو کې ملکي وګړي، په ځانګړې توګه شیعه او هزاره لږه کي په نښه کوي.
په یاد تحلیل کې پر افغانستان د طالبانو له واکمنېدو وروسته ، په دایکندي، کابل، کندهار او ځینو نورو سیمو کې د بریدونو یادونه هم شوې ده، چې تر ډیره ملکي وګړي پکې وژل شوي دي.
په افغانستان کې د دا دعش فعالیت او په ځانګړې توګه د افغانستان له پولو ها خوا د داعش نفوذ او بریدونه د اندیښنې وړ بلل شوې دي.
دغه چینايي ورځپاڼه وايي، په مارچ میاشت کې، داعش ډلې د روسیې په مسکو کې د کروکس ښار د سینما په تالار کې د برید مسوولیت پرغاړه واخیست، چې لږترلږه ۱۴۰ کسان یې ووژل او له ۵۰۰ ډیر یې ټپیان کړل. تر دغه برید وړاندې داعش-خراسان د ایران په کرمان ښار کې ځانمرګي برید کې ۸۴ تنه ووژل او د ترکیې په استانبول کې په یوه کلیسا کې ډزو کې یې یو کس وواژه.
ساوت چینا ورځپاڼه وايي، چې په افغانستان کې وضعیت په څرګنده توګه له کنټرول څخه وځي او طالبان یوازې په افغانستان کې د ترهګرۍ د زیاتوالي پړه باید پخپله پرغاړه واخلي.
ورځپاڼه وايي:« طالبانو د خپل شل کلن بغاوت پر مهال پر افغان حکومتي او لویدیزو ځواکونو د بریدونو او په ټول هېواد کې د ملکي وګړو د ویرولو په موخه سلګونه ځانمرګي بریدګر روزلي وو.»
یاده رسنۍ حقاني شبکه په افغانستان کې د ګڼو هغه بریدونو مسووله بولي، چې په سلګونو افغان ملکي وګړي پکي وژل شوي دي. ورځپاڼه وايي، « داعش خراسان ډله اوس همهغه ډول بریدونه کوي، څه ډول چې طالبانو او حقاني شبکي په افغانستان کې ترسره کول.»
له القاعده سره د طالبانو اړیکې
په دغه تحلیل کې ویل شوي سره له دې، چې طالبان یې نه مني، خو په ډیر احتمال سره طالبان له القاعده ترهګرې ډلې سره نږدې اړیکې لري او ملګرو ملتونو خبرداری ورکړی، چې ښايي د القاعدې د روزنې د کمپونو په ګډون یې د هغوی حضور هم پراخ کړی وي.
ورځپاڼه وايي، په سیمه کې د ګډوډۍ په موخه طالبان له ټي ټي پي سره ملګرتیا لري.
د طالبانو او ټي ټي پي اړیکي د چین لپاره هم ننګوونکې ښکاري.
په تحلیل کې په مارچ میاشت کې په کراچۍ کې د پنځو چینایانو وژل کېدو ته هم اشاره شوې، چې له هغه وروسته بیا تېره میاشت پاکستاني او چینايي نظامیانو په ګډه د ترهګرۍ ضد پوځي تمرینات ترسره کړل.
د دغه تحلیل د لیکوال په خبره، افغانستان یو ځل بیا د ترهګرو ډلو لپاره یو مرکز دی او د القاعدې او ټي پي پي په قضیه کې داسې ښکاري چې د طالبانو بشپړ ملاتړ ورسره دی او دا اړیکې او ملاتړ د طالبانو د رژیم لپاره یوه وحشتناکه سناریو ده.
نړیوال مشروعیت
ساوت چاینا مارنینګ وايي، «طالبان له نړیوالې ټولنې څخه مشروعیت غواړي، خو تر څو چې افغانستان د ترهګرۍ مرکز وي او په افغانستان کې او له افغانستان څخه بهر وسله والې ډلې بریدونه ترسره کوي، دا مشروعیت به هیڅکله ترلاسه نه کړي. په دغو کړنو سره طالبان د هغو افغانانو په سترګو کې ځان نور هم کمزوري ښيي چې د امنیت د ټینګښت ژمنه یې ورسره کړې وه.»
دغه رسنۍ وايي، له یوې خوا طالبانو د ښځو او لږه کیو د حقونو پر وړاندې محدودیتونه ډیر کړي دي، بل خوا د خلکو امنیت او خوندیتوب هم د دغې ډلې تش شعار ښکاري.
په دغه تحلیل کې لیکل شوي، چې افغانستان د بدو واکمنانو د لرې کولو اوږد تاریخ لري او که دوی (طالبان) د هیواد ستونزې حل نه کړای شي، له پرځولو معاف نه دي.
د طالبانو ټولګټو وزارت نن دوشنبه « د مرغومي ۳مه» پر خپل اېکس ولیکل، چې په یاده موده کې د حیرتان اوسپنې پټلۍ له لارې ۳۴۹ زره ۵۹۹ ټنه، د اقینې اوسپنې پټلۍ له لارې ۲۵ زره ۶۳۰ ټنه، د تورغونډۍ اوسپنې پټلۍ له لارې ۷۴ زره ۷۰۱ ټنه، د خواف – هرات اوسپنې پټلۍ له لارې ۲۲۰۲ ټنه چې ټولټال ۴۵۱ زره ۳۵۶ ټنه نفتي او نور توکي دي، افغانستان ته وارد شوي.
د طالبانو ټولګټو وزارت زیاتوي چې په دې موده کې ۷۷۷ ټنه تجارتي مالونه چې زیاته برخه یې وچه مېوه او د انارو جوس دي، صادر شوي دي.
د طالبانو ټولګټو وزارت وايي چې هڅه کوي د لا زیاتو انتقالاتو لپاره مناسب شرایط چمتو او سوداګرو ته اړینې اسانتياوې برابرې کړي.
طالبانو د روان ۱۴۰۳ مالي کال لړم میاشت کې اعلان وکړ، چې د افغانستان اوسپنې پټلۍ له لارې ۴۵۲ زره ۳۱ ټنه انتقالات ترسره شوي چې له دې جملې ۱۹۵۷ټنه یې صادرات او ټرانزیټ وو.
طالبانو ويلي، چې د اوسپنې پټلۍ له لارې د صادراتو او انتقالاتو د کچې په لوړېدو کاري زمېنې هم برابريږي.
د طالبانو د صنعت او سوداګرۍ وزارت مرستیال احمد الله زاهد د دغه وزارت د کلني راپور وړاندي کولو پرمهال ويلي و، چې تېر کال یې افغانستان ته د څه باندې ۸ مېلیارده ډالرو په ارزښت واردات کړي او د ۱.۸ مېلیارده ډالرو په ارزښت یې هم له افغانستان نه توکي صادر کړي دي.
نوموړي ويلي و، چې په وروستي یوه کال کې روسیې ته د افغانستان د صادراتو کچه ۵۴، ترکیې ته ۵۳، ایران ته ۱۹، چین ته ۱۶ او قزاقستان ته ۲،۵ سلنه زیاته شوې ده.
