نور جلال جلالي له بلاروسي چارواکي سره د روغتیایي ظرفیت لوړونې په اړه خبرې کړي

د طالبانو د عامې روغتیا وزیر نور جلال جلالي د بلاروس د روغتیا وزارت د خوړو او درملو له معین الکساندر ستارویوتوف سره د شنبې په ورځ وکتل.

د طالبانو د عامې روغتیا وزیر نور جلال جلالي د بلاروس د روغتیا وزارت د خوړو او درملو له معین الکساندر ستارویوتوف سره د شنبې په ورځ وکتل.
د طالبانو د عامې روغتیا وزارت په یوې خبرپاڼه کې راغلي، چې په دې کتنه کې د هېوادونو په کچه د درملو اخیستنې، دوه اړخیزې همکارۍ او د روغتیایي پرسونل د ظرفیټ لوړولو په اړه خبرې شوي دي.
خبرپانه زیاتوي، چې نور جلال جلالي په دې کتنه کې وویل: «موږ د معیاري روغتیايي خدمتونو لپاره، با کیفیته درملو او طبي تجهیزاتو ته اړتیا لرو، چې د دوه اړخیزو ښو اړیکو پر اساس کولای شو په دې برخه کې لا پر مخ ولاړ شو.»
تر دې وړاندې د ۱۴۰۳ کال د تلې په میاشت کې د روغتیا نړۍوال سازمان اعلان وکړ، چې د افغانستان ۱۶۶ روغتیايي مرکزونو ته یې د ۱،۴ میلیونه ډالرو په ارزښت ۱۱۴ ټُنه درمل او روغتیايي کیټونه ورکړي دي.
له دې وروسته د طالبانو د ریاست الوزرا اداري مرستیال بیا څه موده مخکې د روغتیا د نړۍوال سازمان له پلاوي سره په کتنه کې د نړۍوالو ادارو له خوا په افغانستان کې د تاریخ تېرو درملو په وېشلو اندېښنه څرګنده کړې وه.
حنفي ویلي و، چې د دغو درملو وېشل د نړۍوالو ادارو اعتبار ته زیان رسوي.
له دې سره د روغتیا د نړۍوال سازمان د ختیځې مدیترانې سیمې مشر ویلي و، چې په افغانستان کې به د تاریخ تېر درملو د وېشلو موضوع وڅېړي، خو تر دې مهاله په دې اړه تازه څه نه دي خپاره شوي.
دا په داسې حال کې ده، چې په افغانستان کې هر کال د یو میلیارد ډالرو په اندازه دوا مصرفیږي طالب چارواکي وایي، چې که افغانستان په دې برخه کې خپله تولیدات ولري دا اندازه پیسې به په هېواد کې دوران شي.

د نورستان ولایت د کامدېش ولسوالۍ اړوند کامدېش کلې کې د یوې ترافیکي پېښې له امله څلورو کسانو ته مرګ ژوبله اوښتې ده.
د نورستان لپاره د طالبانو د امنیې قوماندانۍ ویاند غلام رحمان حیدري وایي، پېښه هغه وخت رامنځته شوه چې یو ډاټسن ډوله موتر له سړک څخه واوښت او یږې کندې ته ولوېد.
حیدري زیاته کړه: «د دې پېښې په پایله کې دوه ښځې ځای پر ځای مړې شوې او دوه تنه ټپیان شوي دي.
ټپیان د درملنې لپاره د کامدېش روغتیایي مرکز ته لېږدول شوي دي.»
د طالبانو تر کنټرول لاندې باختر اژانس د ځایي مسوولینو له قوله خبر ورکړی، چې خراب سړکونه د دې ډول ترافیکي پېښو یو له اساسي لاملونو څخه ګڼل کېږي.
دا په داسې حال کې ده، چې څو ورځې مخکې، د کابل - کندهار پر لویه لاره د غزني ولایت په اب بند ولسوالۍ کې په یوې ترافیکي پېښه کې پنځه کسان مړه شول.
تر دې مخکې، په غزني ولایت کې د طالبانو امنیه قومندانۍ په دغه ولایت کې د دوو ترافیکي پېښو خبر ورکړی و، چې یوې پېښه کې یو کس مړ شوی و او په بله پېښه کې بیا چاته زیان نه و اوښتی.
واک ته د طالبانو له رسېدو راهیسې په افغانستان کې په ترافیکي پېښو کې د تلفاتو شمېرې لوړې شوې دي او هره ورځ وخت ناوخت د افغانستان په بېلابېلو ولایتونو کې د ترافیکي پېښو د تلفاتو شمېرې خپرېږي.

امریکایي وګړی رایان کوربټ، چې د طالبانو په زندان کې دی، مېرمن یې هڅه کوي په فلوريډا کې د امریکا له ټاکل شوي ولسمشر سره د خپل مېړه د قضيې د تعقیب لپاره وګوري. په ورته وخت کې ډونالډ ټرمپ فاکس نیوز ته ویلي، چې هغه د بندیانو د تبادلې پلوی نه دی؛ خو دغه موضوع به وڅېړي.
ټرمپ فاکس نیوز ته وویل، چې هغه به د بندیانو تبادله په پام کې ونیسي خو په دې اړه شکمن دی.
د امریکا منتخب ولسمشر وویل: «ما تر اوسه دې موضوع ته نه دي کتلي، زه هیڅکله د دې تبادلې پلوي نه یم؛ خو زه به یې وګورم او خپل دریځ به څرګند کړم.»
د رایان کوربټ میرمن وايي د طالبانو په زندان کې د خپل خاوند د قضيې د تعقيب لپاره هڅه کوي، چې په فلوريډا کې د امریکا له نوي ټاکل شوي ولسمشر ډونالډ ټرمپ سره وګوري.
انا کوربټ وویل، چې د هغې میړه د طالبانو په زندان کې ښه نه دی او هغه په دوامداره توګه له سر درد رنځېږي.
رایان کوربټ د ۲۰۲۲ کال په اګست میاشت کې د طالبانو له خوا ونیول شو او له دوه نیمو کلونو زیات وخت وروسته هم خوشی شوی نه دی.
هغه د خپل شخصي شرکت د کارمندانو د معاشونو د ورکولو لپاره کابل ته تللی و او د طالبانو لخوا ونیول شو.
په دې وروستیو ورځو کې داسې راپورونه خپاره شوي، چې د بایډن اداره له طالبانو سره په افغانستان کې د دریو امریکایي اتباعو او د القاعدې د یو لوړ پوړي غړي د تبادلې لپاره خبرې کوي.
په ورته وخت کې داسې ښکاري، چې د بندیانو د تبادلې لپاره خبرې په ټپه درېدلې دي.
د طالبانو یوه جګپوړي چارواکي ګارډین ته ویلي، چې دغې ډلې خبرې د ټرمپ ادارې تر پیل پورې ځنډولې دي.
انا کوربټ فاکس نیوز ته وویل: «زه په بشپړه توګه ناهیلې شوې یم او د خپلې کورنۍ لپاره مبارزه کوم.»
هغه چېله ټرمپ سره د لیدو لپاره فلوریډا ته سفر کوي، ډاډه نه ده، چې ایا د خپل خاوند د خوشي کولو لپاره به یې وروستۍ هڅه اغیزناکه وي که نه.
د ټرمپ ډلې لا تر اوسه د میرمن کوربټ سره کومه ليدنه نه ده برابره کړې.
انا کوربټ پخوا د ډېرو هڅو او ټینګار سره سره ونه توانېده چې له بایډن سره وویني او د خپل میړه د خوشي کېدو په اړه ورسره خبرې وکړي.
اوس هغه هیله لري، چې ټرمپ به د هغې د خاوند د قضیې په تعقیب کې ورسره همکاري وکړي.
د امریکا او طالبانو ترمنځ د بندیانو د تبادلې لپاره خبرې د ۲۰۲۴ کال په جولای کې پیل شوې او په کې د دریو امریکایی اتباعو - رایان کوربټ، جورج ګلزمن او محمود حبیبي - سره د القاعدې د یو شکمن لوړ پوړي مرستیال محمد رحیم الافغاني تبادله شامله ده.
په کانګرس کې ځینو جمهوري غوښتونکو د طالبانو سره د رحیم الافغاني د بیا یوځای کیدو په اړه امنیتي اندیښنې څرګندې کړې دي.
خو انا کوربټ د امریکا له حکومت وغوښتل، چې دا توافق ومني: «ریان یو حیرانونکی سړی دی او هیڅ غلط کار یې نه دی کړی او زموږ کورنۍ هغه ته سخته اړتیا لري.»
هغې وويل: «ريان يو وطنپال کس دی، هغه یوازې د افغانستان له خلکو سره د مرستې هڅه کوله.»
انا کوربټ وویل، چې هغې په وروستي ځل د کرسمس په ورځ له خپل خاوند سره شاوخوا ۱۵ دقیقې خبرې کړې دي.
هغې زیاته کړه: «ریان وپوښتل چې ایا کوم پرمختګ شوی دی که نه؟ په حقیقت کې هیڅ شی نه و چې زه یې ورسره شریک کړم.»
په ۲۰۲۴ کال کې دوو خوشې شویو امریکایی زنداینانو څرګنده کړه، چې رایان کوربټ سخت خوارځواکی او خپه و او په یوه ځمکه کې ساتل کیده، چې تقریبا هیڅ لمر پکې نه و.
انا کوربټ وویل، چې د خپل میړه سره د وروستیو خبرو اترو وروسته، هغه لاهم د دوامداره سر درد او په غوږونو کې د زنګ وهلو څخه رنځ وړي.

د طالبانو مشر ملا هبت الله اخوندزاده په کندهار کې خپلو چارواکو ته د شپږ ورځني سمینار په اخري ورځ ویلي، چې له بدنامۍ ځانونه وساتي او کار اهل کار ته وسپاري، «ځکه خلک خبرې درپسې کوي.» نوموړي ويلي که خلک بې اعتباره شول د نورو نظامونو په څېر به یې طالبانو ته هم بیا کنټرولول سخت وي.
د طالبانو ولایت مقام د شبنې په ورځ په يوه خبرپانه کې ويلي، چې هبت الله اخوندزاده په خپلو خبرو کې د «اسلامي ارزښتونو پر تطبیق» سربېره ټينګار وکړ چې کار اهل کار ته وسپارئ: « په نظام کې به اهلیت مراعتوو، چي اهل يې نه وي مسولیت مه ورکوه. که ستا ورباندي پېرزوینه ده ماته یې پېشنهاد که زه د کور تنخا او معاش ورته مقرروم، قدر به یې وکم؛ خو کار و اهل کار ته ورکه.»
نوموړي ويلي، چې خلک په وزر نه خپليږي او له ټولو چارواکو یې غوښتي، چې په «مکمل ډول د نظام سره مخلص شئ، چې د خلکو باور تر لاسه کړئ.»
د طالبانو مشر هبت الله اخوندزاده په خپله وینا کې ویلي، چې د تېرو نظامونو د له منځه تلو یو لامل دا و، چې خپلوي، ملګرتیا او شخصي روابط يې پالل.
هغه ویلي: « مخکی نظامونه چې تباه سوه دغه وجه وه چي د خلکو بې اعتمادي پر راغلل، هر یوه ډله، انډیوالان او خپل قریبان درلوده، چې وزارتونه او ولایتونه یې هم د اندیوالوانو و، اهل ته کار نه سپارل کېدل نو ټوله دنیا یې پر را شر کړه بیا یې هم نه کړه کنټرول.»
هبت الله په خپلو خبرو کې دا هم ويلي، چې د ټولې دنیا مسلمانان ورته محترم دي او د هغوی کومک به کوي.
د طالبانو مشر په داسي مهال کار واهل کار ته د سپارل سپارښتنې کوي، چې پر دغه ډله زياتي نيوکي کېږي، چې دندې یوازې ملا او خپلو جنګياليو ته ورکوي.
ان نن یې په کندهار کې په تازه دولتي ټاکنو کې د بولدک ولسوالۍ کمېسار مولوی نورالباقي د کندهار اقتصاد رییس او د اقتصاد رییس ملا عبدالسلام بریالی یې د تخته پل امنیه قومندان ټاکلی.

جرمني له پاکستان د افغان کډوالو پر ډله یيز ایستلو اندېښنه ښودلې او ويلي يې دي، چې له ۲۰۲۳ کال راهیسې په دې هېواد کې د افغان کډوالو وضعت زيات خراب شوی. دا مهال په پاکستان کې تر ۳ زره زيات افغان کډوال اوسېږې، چې جرمني ته د تګ ويزو ته منتظر دي.
په پاکستان کې ډېری افغان کډوال جرمني ته د تګ لپاره ويزو ته انتظار کوي او له همدې کبله د المان دغه داخلي ورو پروګرام له نیوکو سره مخ شوی.
د بشري حقونو ډلې وایي، چې د دې هېواد د کارونو ځنډ افغان کورنۍ له خطر سره مخ کړې دي.
د جرمني حکومت وايي له پاکستاني چارواکو سره په نږدې تماس کې دي او په دوامداره توګه پر شرایطو د برابرو کډوالو د ملاتړ لپاره هڅې کوي.
د جرمني حکومت، د (GIZ) له لارې د پاکستان په میلمستونونو کې پر شرایطو د برابرو کډوالو کوربه توب او مالي ملاتړ کوي.
د ۲۰۲۴ کال د دسمبر په ۳۱مه، د پاکستان امنیتي ځواکونو شپږ افغان کډوال، چې جرمني ته تلل او يو په کې د سیمه ييز حکومت یو پخوانی کارمند هم شامل وو ونیول او افغانستان ته یې ولېږل، خو دوه یې د جرمني په ملاتړ سره وتوانېدل، چې اسلام اباد ته بیا ستانه شي.
د جرمني د بهرنیو چارو وزارت وویل چې د پاکستان له خوا د افغان کډوالو ایستل «د فدرالي حکومت لپاره د اندیښنې خبره ده.»
د بهرنیو چارو وزارت زیاته کړه، چې په اسلام اباد کې د جرمني سفارت د پاکستاني چارواکو سره په نږدې تماس کې دی ترڅو له پاکستانه د ایستل شویو کسانو د ژر ستنېدو لپاره اسانتیاوې برابرې کړی.
د جرمني د بهرنیو چارو وزارت دا هم ويلي، چې په پاکستان کې د المان حکومت تر څارنې لاندې خلک به په اسلام اباد کې د جرمني سفارت ملاتړ لیکونه ترلاسه کړي ترڅو د دوی د نیولو او ایستلو مخه ونیول شي.
د ۱۴۰۰ کال په زمري میاشت کې د طالبانو له خوا د افغانستان له سقوط را وروسته تر۳۶ زره افغانان، چې ډیری یې محلي کارکوونکي وه په جرمني کې میشت شوي دي او شاوخوا ۳ زره نور اوس مهال په جرمني کې دي ترڅو خپلې د پناه غوښتنې قضیې حل کړي.

په لغمان کې ځايي سرچینو افغانسان انټرنشنل ته وویل، طالبانو په تېر جمهوري حکومت کې د دغه ولایت د دولت شاه ولسوالۍ د سیمه ییزو پولیسو قومندان محمد اعظم باختر فراشغاني نیولی. د سرجینو په وینا،لغمان کې د طالبانو استخباراتو د مرغومي پر ۱۹مه نوموړی ور غوښتی او بیا یې زنداني کړی.
د نیول شوي پخواني قومندان نژدې خپلوانو هم افغانستان انټرنشنل ته ومنله چې د نیولو پرمهال د طالبانو د استخباراتو په ریاست کې نوموړی سخت وهل شوی او بیا زندان ته اچول شوی دی.
نژدې خپلوان:« قومندان اوس مهال دهقاني کوله خو په لغمان کې د طالبانو استخباراتو ریاست په غوښتنه ورغلی و خو هغوی دی نیولی او بیا یې کابل ته انتقال کړی دی.»
د نوموړي خپلوان وایی چې د طالبانو راتګ سره هغه ټولې وسلې طالبانو ته سپارلې وې او هم یې له دوی د ټولبښنې کارت هم ترلاسه کړی و.
په تېر جمهوري حکومت کې د لغمان یو پخوانی امنیه قومندان افغانستان انټرنشنل ته وویل چې محمد اعظم باختر فراشغاني کلونه د طالبانو برضد سختې جګړې کړې او د طالبانو پرضد یو غښتلی قومندان و.
هغه په دې باور و، که د بشري حقونو سازمانونه او په کابل کې د یوناما دفتر یې په خوشي کولو کې هڅې ونه کړی نو د وژل کېدو امکان یې ډېر دی.
تر اوسه طالبانو په رسمي ډول په دې هکله څه نه دي ویلي.
سرچینو تر دې مخکې او د مرغومي په ۱۶مه افغانستان انټرنشنل ته وویل چې د طالبانو استبخاراتو په تېر حکومت کې د لغمان د دولت شاه او الینکار ولسوالیو پخوانی ولسوال حبیب الله نیولی دی.
سرچینې ویلي و، نیول شوي ولسوال حبیب الله اوس هم د طالبانو تر واک لاندې ولایت مقام اداري برخه کې دنده درلوده.
که څه هم د طالبانو د واکمنېدو په درشل کې ملا هبت الله خپلو مخالفانو ته ټولبښنه وکړه، خو بیا هم وخت نا وخت د پخواني نظام کارکوونکي په تېره نظامیان په مرموز ډول وژل کېږي او یا هم د دې ډلې په زندانونو کې شکنجه او ځینې وخت وژل کېږي.
