د پخواني جمهوري نظام د لومړي مرستیال امرالله صالح په مشرۍ زرغون بهیر ویلي، چې د طالبانو رییس الوزرا د دغې ډلې د استخباراتو ادارې په ټولو ریاستونو کې کارکوونکو ته سپارښتنه کړې چې له ځیرکو ټلیفونونو کار وانه خلي.
دغه بهیر پر اېکس پاڼه لیکلي، چې دغه سپارښتنه د ملا محمد حسن لهخوا شوې ده او په دې تړاو یې د یوه مکتوب تصویر هم خپور کړی دی.
طالبانو د دغې ډلې د روازونو د افشا کېدو له وېرې تل په خپلو کارکوونکو فشار اچولی چې د ټلیفون له کارولو ډډه وکړي خ لا نه دي توانېدلي.
په دغه مکتوب کې راغلي، چې د طالبانو ځینې غړي د دغې ډلې په استخباراتو ریاست کې په پټه ځیرک ټلیفونونه کاروي.
په مکتوب کې خبرداری ورکړل شوی، که له دې وروسته له چا سره ځیرک مبایل وموندل شول؛ نو قانوني چلند به ورسره وشي.
د زرغون بهیر په لیکنه کې د ملاحسن د دغه ګام موخه د طالب ملېشو په جوړښت کې، د ولس ضد او ملي ګټو ضد رازونو د افشا کېدو مخنیوی ښودل شوی دی.
د زرغون بهیر په وینا، د طالبانو «ناوړه» کړنې په هیڅ صورت پټې نه پاتې کېږي.
زرغون بهیر زیاتوي، چې د ملا هبتالله حکمونه په ټولو اړخونو کې د خپلو ملیشو په سترګو کې عملي اړخ او کمزوری تطبیق لري؛ خو د ملا حسن د حکمونه پایله بیا صفر ده.
د امریکا ټاکل شوي ولسمشر ډونالډ ټرمپ د مرغومي۳۰مه نېټه یوې غونډې ته په خپله وینا کې وویل، چې له طالبانو به د میلیاردونو ډالرو هغه پوځي وسایل او وسلې بېرته واخلي، چې د ۲۰۲۱ کال د اګسټ په میاشت کې د امریکایي ځواکونو له وتلو وروسته په افغانستان کې پاتې شوي وو.
ټرمپ څرګنده کړه: «موږ هر کال میلیاردونه ډالر ورکوو ؛خو دوی باید پوه شي، تر هغې پورې نورې پیسې نه ورکوو چې زموږ پوځي وسایل بېرته راته ونه سپاري.»
د امریکا متحده ایالاتو په افغانستان کې شاوخوا اوه میلیارده ډالره پوځي تجهیزات پرېښودل. دا هغه مهال و چې امریکا په بیړه له افغانستانه ووتله او طالبان د کابل په ګډون پر ټول افغانستان واکمن شول.
په دغو وسایلو کې پوځي وسایط، الوتکې، چورلکې او پرمختللې پوځي وسلې شاملې دي.
ټرمپ وړاندې وویل، چې امریکا لا هم طالبانو ته مالي مرستې ورکوي او ژمنه یې وکړه چې دغه مرستې به بندې کړي.
هغه زیاته کړه: «موږ باید طالبان ته میلیاردونه ډالره ورنه کړو، په داسې حال کې چې هغوی د افغانستان د خلکو، په ځانګړي ډول د ښځو او نجونو، حقونه تر پښو لاندې کوي».
په افغانستان کې بشري ناورین
په افغانستان کې د طالبانو واک ته رسېدو لوی اقتصادي ناورین رامنځته کړی دی. د امریکا د نړۍوالې پراختیا ادارې (USAID) د راپور له مخې، د دې هېواد له ۲۴ میلیونه وګړو څخه تر نیمایي زیات بشري مرستو او په تېره بیا خوړو ته جدي اړتیا لري. امریکا د طالبانو د واکمنۍ له پیل څخه تر اوسه پورې له افغانستان سره له ۲.۱ میلیاردډالرو زیاتې بشري مرستې کړي ؛خو دغه مرستې هم د دې ناورین په حل کې کافي نه دي ثابتې شوې.
په امریکا کې پر حکومت د څار یو شمېر نادولتي موسسې نیوکه کوي چې د امریکا له لوري د طالبانو تر واک لاندې له افغانستان سره کیدونکو مرستو د وېش او لګښت ډولونه څرګند نه دي.
دغو موسسو نیوکه کړې چې وېره شته، دغه پېسې د طالبانو له لارې یو شمېر ترهګرو ته رسیدلي دي او ان طالبانو د جعلي نادولتي موسسو په رامنځته کولو سره دغه مرستې ترلاسه کړې دي.
بل لوري ته د افغانستان پخواني جمهوري نظام یو شمېر لوړ پوړ غړو چارواکو نیوکه کړې چې د بایډن تر مشرۍ لاندې امریکا له طالبانو سره پټې نغدي مرستې کړې، چې د دغې ترهګرې ډلې د جوړښت په پیاوړتیا کې یې ځانګړی رول لرلی دی.
د جمهوري نظام پخوانی لومړی مرستیال امرالله صالح د دغو کسانو له ډلې یو و چې د ټرمپ له حکومته یې غوښتي چې د بایډن تر مشرۍ لاندې افغانستان ته د لېږل کیدونکو میلیاردونه ډالرو قضیه دې په رڼه توګه وڅېړي.
د طالبانو له لوري بشري سرغړونې
ټرمپ په خپله وینا کې د طالبانو لخوا د بشري حقونو د سرغړونو یادونه وکړه او ویې ویل چې دغه ډله باید د خپلو کړنو په اړه ځواب ووايي.
له هغه وخت راهیسې چې طالبان واک ته رسېدلي دي لوېدیځ مشران، نړۍوال سازمانونه او د بشري حقونو فعالان هغوی د ښځو او نجونو پر وړاندې د محدودیتونو، د نجونو د ښوونځیو د بندولو او د مدني ازادیو د ځپلو له کبله غندلي دي.
ټرمپ زیاته کړه چې د افغانستان په اړه به د هغه تګلارې ډېرې سختې وي او موخه به یې په دې هېواد کې د ثبات راوستل او د طالبانو اغېز کمول وي.
نه یوازې افغانستان بلکې د دغه هیواد په ګاونډ پاکستان او ایران کې هم د ټرمپ د راتلونکې واکمنۍ د نویو تګلارو په تړاو تاوده بحثونه روان دي.
اټکل کېږي چې ټرمپ به د افغانستان او ګاونډیو هېوادونو کې د روانو حالاتو په تړاو هېښوونکې پرې کړې وکړي.
نن به ډونالډ ټرمپ د دویم ځل لپاره رسما سپینې ماڼۍ ته ننوځي او د دغه هېود د ۴۷م ولسمشر په توګه به لوړه وکړي.
د تېر جمهوري حکومت د چارو ادارې مشر فضل محمود فضلي وايي، چې طالبان د نورو پر مټ راغلي او د چارو ترسره کولو لپاره قانوني جوړښت نه لري. هغه وايي، طالبان به د خپلو ناسمو کړنو له امله کله هم ولسي مشروعیت پیدا نه کړي.
هغه په خپله ایکس پاڼه طالبانو ته ویلي: «د استعمار د لاس الې به هیڅکله د خپل کورني جوړښت لپاره قانون ونه لري، ځکه که یو چوکاټ رامنځته کړي؛ نو بیا د مسوولیت ادرس معلومېږي.»
هغه په خپلې لیکنه کې د طالبانو د بهرنیو چارو سیاسي مرستیال شېرمحمد عباس ستانکزي هغه څرګندونې هم یادې کړې چې ویلي و، له مشرانو یې غوښتي چې د زدهکړو دروازې خلاصې کړي او پر زدهکړو بندیز یې شرعي ګام نه و بللی او هغه یې د مشرانو شخصي خوښې پورې تړلې یاده کړې وه.
خو ښاغلي فضلي یې په ځواب کې لیکلي، چې دغه «مشران» څوک دي؟ او د «مشرانو» څخه یې موخه څوک دي؟
هغه زیاته کړې: «ایا دا مشران هغه بهرني ځواکونه دي، چې د سي ۱۷ الوتکو په مټ يې د دوحې له هوکړې وروسته طالبان په کندهار او کابل کې ځای پر ځای کړل؟ که هدف یې د طالبانو مذهبي مشران وي؛ نو بیا هبتالله دغه مشرانو کې نه راځي، چې سياسي معين يې يادوي. ځکه هبت الله خپله ادعا کړې، چې “زما ټولې خبرې او فرامین د الله تعالی او رسول الله خبرې دي.»
د هغه په خبره، که هبتالله د دوی په «مشرانو» کې نه راځي، بیا د دوی مشران څوک دي؟
هغه د خپلې دغې خبرې په ځواب کې لیکلي: «که د طالبانو د ادارې د دغه چارواکي سوانحو ته وګورو، نو حتما «خپل مشران» ښه پېژني؛ خو په لوی لاس غواړي د مدرسو طالبان نور هم ګنګس او د خیالي «مشرانو» عسکر او پيروان وګرځوي.»
هغه په ټینګار سره لیکي، طالبان ولسي مشروعیت نه لري او خپله یې هم دا نه ده ټاکلې چې د ادارې رسمي جوړښت یې باید څه ډول وي.
د طالبانو د کډوالو چارو وزارت په یوه خبرپاڼه کې ویلي چې په اسلام اباد کې یې د پولیسو له لوري ۸۸۲ نیول شوي هغه افغان کډوال خوشې کړي، چې د کډوالۍ کارتونه یې هم لرل. وايي، دغو افغانانو د ملګرو ملتونو له لوري ورکړل شوي کارتونه له ځان سره لرل.
په خبرپاڼه کې راغلي چې په دې تړاو په اسلام اباد کې د طالبانو سفارت د کډوالو اتشې د افغان کډوالو په چارو کې له کمېشنر، د کډوالو په چارو کې د ملګرو ملتونو له کمېشنرۍ، د اسلام اباد د پولیسو له لوی مشر او د کډوالو د راجسټر کوونکي دفتر شارپ سره هم لیدلي دي.
په خبرپاڼه کې راغلي چې خوشې شویو ټول ۸۸۲ کسانو د ملګرو ملتونو له خوا د کډوالۍ ځانګړي کارتونه لرل؛ خو سره له دې هم د پولیسو له لوري نیول شوي وو.
د طالبانو یاد وزارت د معلوماتو له مخې لا هم ۸۴ تنه نور افغان کډوال چې په اسلام اباد کې پولیسو نیولي زنداني دي چې د خوشې کیدو لپاره یې دوی هڅې روانې کړې دي.
د روان زیږدیز کال د جنورۍ له لومړۍ نېټې څخه پولیسو د بې اسناده افغان کډوالو په نیول کیدو پسې کور په کور عملیات پیل کړي چې په کې یې د ښځو په ګډون کډوالې ماشومانې هم نیولي دي.
نیوکې دا دي چې د پولیسو له لوري ویزه لرونکي او د کډوالۍ ځانګړو کارتونو لرونکي ګډوال چې د استوګنې قانوني اسناد لري هم نیول کېږي او ځورول کېږي.
له بل لوري د پاکستان حکومت له لوري ویزه لرونکو افغانانو ته هم نوی سرخوږی جوړ شوی چې د پخوانۍ شپږ میاشتنۍ ویزو د بیا نوي کېدو بهیر یې له شپږ میاشتو یوې میاشتې ته راکم کړی دی.
په اسلام اباد کې مېشت افغان کډوال نیوکه کوي چې له یو لوري ترې پاکستاني پولیس د ویزو تمدید غواړي ؛خو له بلې خوا د دغه هېواد د کورنیو چارو وزارت افغانانو ته د ویزو د تمدید په برخه کې ستونزې ډېرې کړې او اوس کډوال کولای شي چې یوازې د یوې میاشتې مودې لپاره خپلې ویزې تمدید کړي چې د لګښت له پلوه هم دوی ته سختې تمامېږي.
د پخواني جمهوري نظام تر ړنګیدو وروسته د طالبانو له لوري له ګواښ سره مخ افغانان د پاکستان پلازمېنې اسلام اباد او نورو ښارونو ته کډه شول او هلته په بېلابېلو ځایونو کې مېشت شوي دي.
وېره دا ده چې له ګواښ سره مخ دغو افغانانو کې د پخواني امنیتي ادارو کارکوونکي هم شته او که افغانستان ته په زور ستانه کړل شي ؛نو د طالبانو له لوري به له مرګونې پېښو سره مخ شي.
که څه هم د بشري حقونو نړۍوالو ادارو او هېوادونو په پاکستان کې د افغان کډوالو د نیول کیدو روانه لړۍ غندل شوې او د ودریدو غوښتنې یې شوي ؛خو لا یې هم د پاکستان پر حکومت کوم ځانګړی اغېز نه دی اچولی او د کډوالو پر ضد پولیس خپل عملیات روان ساتلي دي.
د طالبانو مخالفه ډله د ازادۍ جبهه ادعا کوي، چې د شنبې په ماښام یې د بغلان ولایت په پلخمري ښار کې د طالبانو د استخباراتو د موټرو یو کاروان په نښه کړی دی. دغه جبهه وايي، چې په یاد برید کې یې څلور طالبان وژلي.
دغې جبهې پر اېکس پاڼه کاږلي، دغه برید چې د پلخمري ښار په چوک کې شوی و؛ چې په کې څلور تنه طالبان وژل شوي او دوه نور ټپیان دي.
طالبانو لا په دې اړه څه نه دي ویلي.
ازادۍ جبهه وايي، په یاد ولایت کې د طالبانو د استخباراتو د مشر «ملا ابراهیم منصوري» برخلیک چې په دغه برید کې په نښه شوی و؛ لا تر اوسه پورې روښانه نه دی.
دغه جبهه او د طالبانو مخالفې ځینې نورې جبهې وخت نا وخت د طالبانو په نښه کولو خبرونه خپروي؛ خو طالبانو بیا نه د دغه برید او نه یې هم د نورو بریدونو په تړاو څه ویلي دي.
د تېرې مرغومي میاشتې په ۱۲مه نېټه د ازادۍ جبهې د سیاسي کمېټې مشر داوود ناجي وویل، چې دغې جبهې له جوړېدو راهیسې پر طالبانو ۳۴۸ بریدونه کړي، چې په پایله کې یې ۸۶۴ طالبان وژل شوي او ۸۹۴ نور ټپیان شوي دي.
هغه ټینګار کړی و، چې د ازادۍ جبهې د کابل، پروان، پنجشیر، کاپیسا، کندهار، هرات، بغلان، بلخ، لغمان، فاریاب، کندوز، بدخشان او تخار په ګډون په ۱۳ ولایتونو کې د طالبانو پر ضد هدفي عملیات کړي دي.
د افغانستان د ښځو، نجونو او بشري حقونو لپاره د امریکا ځانګړې استازې رینا امیري له خپلې دندې له ګوښه کېدو خبر ورکړی. نوموې پر اېکس پاڼه کاږلي، چې سبا د ټرمپ د لوړې مراسمو سره یې د دندې موده پوره کېږي.
هغې لیکلي: «سبا به د افغان ښځو، نجونو او بشري حقونو لپاره د امریکا د ځانګړې استازې په توګه زما وروستۍ ورځ وي.»
نوموړې دارنګه د افغان ښځو له حقونو دفاع او د افغانستان لپاره د مبارزې دنده «یو لوی ویاړ» وباله.
د هغې په وینا، داسې ډېر څه شته چې باید ترسره شي.
هغه زیاتوي، چې د افغان ښځو د حقونو د ملاتړ لپاره یې له اسلامي هېوادونو سره همکاري د هغې د کارونو تر ټولو مهمه برخه ده؛ ځکه دغه هېوادونه «د طالبانو د روایتونو د مخنيوي لپاره تر ټولو اغېزمن غږونه دي.»
هغه وایي، د طالبانو د حساب ورکونې لپاره لا ډېر کارونه پاتې دي.
اغلې امیري لیکلي: «موږ باید د طالبانو د قانع کولو لپاره خپل کار ته دوام ورکړو؛ ترڅو خپل هغه ویجاړونکي فرمانونه بېرته واخلي، چې له مخې یې ښځې او نجونې یې له زدهکړې، په ټولنه کې د هغو د حضور، غږ او له ځینو نورو بنسټیزو حقونو محرومې کړې دي.»
هغې له طالبانو غوښتي، چې د قومي او مذهبي لږکیو حقونو ته درناوی وکړي.
رینا امیري وړاندې کاږلي، طالبانو د ترهې او وېرې فضا رامنځته کړې، چې افغانستان یې د انحصار او بې وزلۍ په یوې دوره کې بند ساتلی دی.
د هغې په وینا: «د افغانستان خلک د ښه ژوند مستحق دي او زه باوري یم، هغه ورځ به راشي چې افغانستان به د یوې پراخ بنسټې ټولنې په لور پرمختګ وکړي.»
د اغلې امیري د لیکنې په وروستۍ برخه کې راغلي، نړۍ باید د افغانستان د زړورو ښځو او نارینه وو ترڅنګ ودرېږي، چې په یو باثباته او خوندي افغانستان کې هم خپله او هم یې ګاونډیان په سوله کې ژوند وکړي. دا د سیمې او نړۍ لپاره اخلاقي او ستراتیژیکه اړتیا ده.»
