د امریکا ټاکل شوي ولسمشر ډونالډ ټرمپ د مرغومي۳۰مه نېټه یوې غونډې ته په خپله وینا کې وویل، چې له طالبانو به د میلیاردونو ډالرو هغه پوځي وسایل او وسلې بېرته واخلي، چې د ۲۰۲۱ کال د اګسټ په میاشت کې د امریکایي ځواکونو له وتلو وروسته په افغانستان کې پاتې شوي وو.
ټرمپ څرګنده کړه: «موږ هر کال میلیاردونه ډالر ورکوو ؛خو دوی باید پوه شي، تر هغې پورې نورې پیسې نه ورکوو چې زموږ پوځي وسایل بېرته راته ونه سپاري.»
د امریکا متحده ایالاتو په افغانستان کې شاوخوا اوه میلیارده ډالره پوځي تجهیزات پرېښودل. دا هغه مهال و چې امریکا په بیړه له افغانستانه ووتله او طالبان د کابل په ګډون پر ټول افغانستان واکمن شول.
په دغو وسایلو کې پوځي وسایط، الوتکې، چورلکې او پرمختللې پوځي وسلې شاملې دي.
ټرمپ وړاندې وویل، چې امریکا لا هم طالبانو ته مالي مرستې ورکوي او ژمنه یې وکړه چې دغه مرستې به بندې کړي.
هغه زیاته کړه: «موږ باید طالبان ته میلیاردونه ډالره ورنه کړو، په داسې حال کې چې هغوی د افغانستان د خلکو، په ځانګړي ډول د ښځو او نجونو، حقونه تر پښو لاندې کوي».
په افغانستان کې بشري ناورین
په افغانستان کې د طالبانو واک ته رسېدو لوی اقتصادي ناورین رامنځته کړی دی. د امریکا د نړۍوالې پراختیا ادارې (USAID) د راپور له مخې، د دې هېواد له ۲۴ میلیونه وګړو څخه تر نیمایي زیات بشري مرستو او په تېره بیا خوړو ته جدي اړتیا لري. امریکا د طالبانو د واکمنۍ له پیل څخه تر اوسه پورې له افغانستان سره له ۲.۱ میلیاردډالرو زیاتې بشري مرستې کړي ؛خو دغه مرستې هم د دې ناورین په حل کې کافي نه دي ثابتې شوې.
په امریکا کې پر حکومت د څار یو شمېر نادولتي موسسې نیوکه کوي چې د امریکا له لوري د طالبانو تر واک لاندې له افغانستان سره کیدونکو مرستو د وېش او لګښت ډولونه څرګند نه دي.
دغو موسسو نیوکه کړې چې وېره شته، دغه پېسې د طالبانو له لارې یو شمېر ترهګرو ته رسیدلي دي او ان طالبانو د جعلي نادولتي موسسو په رامنځته کولو سره دغه مرستې ترلاسه کړې دي.
بل لوري ته د افغانستان پخواني جمهوري نظام یو شمېر لوړ پوړ غړو چارواکو نیوکه کړې چې د بایډن تر مشرۍ لاندې امریکا له طالبانو سره پټې نغدي مرستې کړې، چې د دغې ترهګرې ډلې د جوړښت په پیاوړتیا کې یې ځانګړی رول لرلی دی.
د جمهوري نظام پخوانی لومړی مرستیال امرالله صالح د دغو کسانو له ډلې یو و چې د ټرمپ له حکومته یې غوښتي چې د بایډن تر مشرۍ لاندې افغانستان ته د لېږل کیدونکو میلیاردونه ډالرو قضیه دې په رڼه توګه وڅېړي.
د طالبانو له لوري بشري سرغړونې
ټرمپ په خپله وینا کې د طالبانو لخوا د بشري حقونو د سرغړونو یادونه وکړه او ویې ویل چې دغه ډله باید د خپلو کړنو په اړه ځواب ووايي.
له هغه وخت راهیسې چې طالبان واک ته رسېدلي دي لوېدیځ مشران، نړۍوال سازمانونه او د بشري حقونو فعالان هغوی د ښځو او نجونو پر وړاندې د محدودیتونو، د نجونو د ښوونځیو د بندولو او د مدني ازادیو د ځپلو له کبله غندلي دي.
ټرمپ زیاته کړه چې د افغانستان په اړه به د هغه تګلارې ډېرې سختې وي او موخه به یې په دې هېواد کې د ثبات راوستل او د طالبانو اغېز کمول وي.
نه یوازې افغانستان بلکې د دغه هیواد په ګاونډ پاکستان او ایران کې هم د ټرمپ د راتلونکې واکمنۍ د نویو تګلارو په تړاو تاوده بحثونه روان دي.
اټکل کېږي چې ټرمپ به د افغانستان او ګاونډیو هېوادونو کې د روانو حالاتو په تړاو هېښوونکې پرې کړې وکړي.
نن به ډونالډ ټرمپ د دویم ځل لپاره رسما سپینې ماڼۍ ته ننوځي او د دغه هېود د ۴۷م ولسمشر په توګه به لوړه وکړي.