د پاکستان حکومت د افغان کډوالو د تدریجي بېرته ستنېدو لپاره یو پلان پیل کړی، چې له اسلام اباد او راولپنډۍ نه د راجستر شویو افغان کډوالو ایستل هم پکې شامل دي. چارواکو ته لارښوونه شوې چې دا پلان له عامه اعلان پرته عملي کړي.
د پاکستان ډان ورځپاڼې رپوټ ورکړی، چې د دغه پلان وروستۍ پرېکړه د لومړي وزیر شهباز شریف تر مشرۍ لاندې د تېرې اونۍ په څو غونډو کې شوې او د شریف د دفتر یوې سرچینې تایید کړې چې د پاکستان لوی درستیز جنرال سید عاصم منیر هم په دې ناستو کې ګډون کړی و.
د افغان تابعیت کارډ لرونکي کډوال انتقالېږي
د پلان لومړی پړاو دا دی چې د افغان تابعیت کارت (ACC) لرونکي افغانان به سمدستي له اسلام اباد او راولپنډۍ څخه وایستل شي او دوی به له ناقانونه او بې اسنادو افغان کډوالو سره یوځای بېرته افغانستان ته ولېږل شي.
اې سي سي د پېژندنې یو پاکستانی سند دی چې د پاکستان د احصايې ادارې له خوا راجستر شویو افغان کډوالو ته ورکړل شوی. د ملګرو ملتونو د کډوالو نړیوال سازمان په وینا، اې سي سي افغانانو ته د لنډې مودې لپاره قانوني حیثیت ورکوي، خو د کارت اعتبار د پاکستان فدرالي حکومت ټاکي.
په دویم پلان کې اسلام اباد او راولپنډۍ ته د هغو افغانانو پر تګ او راتګ بندیز لګیږي، چې د نوملیکنې د ثابتولو کارت (PoR) لري، خو سملاسي به نه شړل کېږي.
د پاکستان حکومت د پرېکړې له مخې، د پي او ار کارت لرونکي افغانان کولای شي تر جون میاشتې پورې په پاکستان کې پاتې شي، خو په اسلام اباد او راولپنډۍ کې نه شي اوسېدای.
اټکل کېږي چې ۱.۳میلیونه افغانان پي او ار او ۷۰۰زره تنه اې سي سي کارتونه لري، چې دا ټول په پاکستان کې ژوند کوي.
درېیمو هېوادونو ته د تلونکو افغانانو برخلیک
هغه افغانان چې غواړي درېیمو هېوادونو ته لاړ شي، باید د مارچ تر۳۱مې پورې له اسلام اباد او راولپنډۍ څخه وایستل شي.
ډان وايي، د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت له بېلابېلو سفارتونو او نړیوالو ادارو سره کار کوي، چې د دغو کډوالو د بیا میشتېدو بهیر چټک کړي.
د افغان تخلیې په نامه د کډوالو مرستندویې ډلې بنسټګر شاون وانډایور وايي چې له ۱۰ زرو څخه تر ۱۵ زرو پورې افغانان په پاکستان کې ویزو یا د بیا میشتېدو لپاره انتظار باسي، خو معلومه نه ده چې څومره یې په اسلاماباد او راولپنډۍ کې دي.
د افغان کډوالو د انتقال او شړلو مشري د پاکستان د کورنیو چارو وزارت کوي او د استخباراتي ادارو ای بي او ای اېس ای له خوا څارل کېږي.
پاکستان په ۲۰۲۳ کال کې پرېکړه وکړه هغه افغانان وباسي چې اسلام اباد یې ناقانونه ګڼي.
د ملګرو ملتونو د کډوالو سازمان یا ای او اېم د معلوماتو له مخې،د ۲۰۲۳ کال د سسپټمبر له ۱۵مې نه۸۰۵ زره او ۹۹۱تنه افغانان بېرته هېواد ته ستانه شوي دي.
د بشري حقونو فعالان او مدني ټولنې دا جبري بېرته ستنېدل غندي او د دې پرېکړې پر ضد یې د پاکستان سترې محکمې ته غوښتنلیک وړاندې کړی.
د جنورۍ پر۷مه د قاضي امینالدین خان په مشرۍ د پاکستان د سترې محکمې یوه اووه کسیز پلاوي دا دوسیه وڅیړله. فدرالي حکومت محکمې ته ډاډ ورکړ چې د پي او ار او اې سي سي کارتونو لرونکي افغان کډوال به نه نیول کېږي او نه به هم شړل کېږي، خو له تېرو څو میاشتو راهیسې، په ځانګړې توګه په وروستیو دوو میاشتو کې له اسلام اباد او راولپنډۍ نه د افغان کډوالو د بې توپیره اېستلو لړۍ خورا چټکه شوې ده.
د ای او اېم د تېرې میاشتې رپوټ وايي چې په دسمبر کې د اسلام اباد په بېلابېلو سیمو کې سلګونه افغان کډوال نیول شوي او بندیان شوي دي.
دا انتقال له ټي ټي پي سره د طالبانو حکومت د یوې هوکړې له مخې ترسره شوی، چې اړوندې کورنۍ او د هغوی غړي به نه بایومټریک کیږي، انځورونه به یې نه اخستل کیږي او هرې کورنۍ ته به میاشتنی معاش او د انتقال او کور د وسایلو لګښتونه ور کول کیږي.
د وزیرستاني بې ځایه شویو کورنیو په انتقال کې یوې ښکیلې سرچینې افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې « کورنۍ په دې شرط انتقال ته رضامندې شوې، چې د هغوی محرمیت وساتل شي او مالي مرسته ورکړل شي».
د سرچینې په وینا، د انتقال په چاره کې د طالبانو حکومت د کډوالو چارو، کورنیو چارو قومونو او قبایلو وزارتونه او د استخباراتو ریاست ښکیل دي او هوکړه شوې، چې د طالبانو حکومت به د دغو کډوالو د کورنۍ هر غړي ته ۴۰ ډالره میاشتنی معاش، د انتقال لپاره ۵۰۰ ډالره، د کرایې لګښتونه او په غزني کې د کورونو د وسایلو د پېرلو لګښتونه ور کوي.
ټي ټي پي ته نږدې یوې سرچینې افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې د وزیرستاني کورنیو مشران تر مستعارو نومونو لاندې ثبت شوي او د معاش او نورو امکاناتو په برخه کې یې یوازې د ټي ټي پي له خوا ورکړل شوي کارتونه معتبر دي.
په غزني کې د «شمشتو» موډل
د طالبانو حکومت د وزیرستاني او نورو بهرنیو جنګیالیو کورنیو ته د ۵۰۰ او زر کورنیو په ظرفیت د غزني په ناوه ولسوالۍ، د قره باغ ولسوالۍ د ګلکوه په عطارباغ دښته او د واغز ولسوالۍ په دشت کابلي سیمه کې درې ښارګوټيو ته ورته کمپونه جوړ کړي دي. په دغو یو پوړیزو پخو ښارګوټو کې مدرسې، ښوونځي، روغتیايي مرکزونه او د اوبو سیسټم ټول په نظر کې نیول شوي، خو له اوږدې مودې راهیسې ترې اغزن تار تاو و، ځکه وزیرستاني بې ځایه شویو دغو کمپونو ته له تګه انکار کړی و. یو شمېر محلي سرچینو ددې کمپونو د ودانیو په جوړولو کې د درغلیو او ناسمو توکو د استعمال یادونه هم کړې ده.
ټاکل شوې وه، چې دغو کمپونو ته له پڅې مېلې او لمن سیمو نه د حافظ ګل بهادر اړوند جنګیالیو کورنۍ هم ولېږدول شي، خو تر اوسه د قره باغ کمپ ته یوازې د ټي ټي پي اړوند د مسید او داوړ قبیلو اړوند کورنۍ ورغلې دي.
دغه انتقال د پاکستان د طالبانو غورځنګ د مشر مفتي نور ولي او د طالبانو د کډوالو، قومونو او قبایلو او کورنیو چارو وزارتونو تر منځ د یوې هوکړې له مخې ترسره شوی. د دې هوکړې له مخې، د کمپونو امنیت به ټي ټي پي پخپله تنظیموي او خپل ساتونکی ځواک به لري.
یوې سرچینې له نومښودنې پرته افغانستان انټرنشنل ته وویل، « لکه څنګه چې د مجاهدینو په وخت کې د پېښور په شمشتو کمپ کې د حکمتیار حزب اسلامي او نورو افغان جهادي ډلو خپل امنیتي ځواکونه درلودل او خپل امنیت یې پخپله ساته، د غزني کمپونه به هم پخپله ټي ټي پي اداره کوي». سرچینې زیاته کړه، « دوی به د امنیت، جلب و جذب، انسجام، پوهنې، روغتیا او مهاجرینو لپاره خپل سیستم ولري، خپله ښاروالي به جوړوي او په کمپ کې فعالیت ته لېواله موسسې به یوازې د دوی له هوکړې وروسته کار کوي».
د خیبر پښتونخوا ایالت په مرکز پېښور کې د حزب اسلامي اړوند شمشتو کمپ له دې امله مشهور و، چې د یوه اداري واحد ټول تشکیلات یې په ځان کې را غونډ کړي وو او د روژې او اختر په اړه یې هم د پاکستان له حکومت نه جلا خپلې پرېکړې کولې.
حقیقي انتقال که تاکتیکي نقل مکان؟
په کابل کې یوې سرچینې افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې دا انتقال به د قبایلي سیمو پر امنیت هیڅ اغېز ونه کړي، «دا کورنۍ د طالبانو د کورنیو چارو پر وزیر سراج الدین حقاني د فشار له امله انتقال شوې، دا یوه سنجول شوې هڅه او ځان ته د خټو پوزې اېښودل دي».
کارپوهان دغه انتقال په۲۰۱۴ کال کې له شمالي وزیرستان نه د حقاني شبکې انتقال ته ورته بولي، چې کورنۍ یې له وزیرستان نه، کورمې، پېښور او اسلام اباد ته ولېږدول شوې، خو مرکزونه یې لا هم په واڼه، میرانشاه، ټل، او ترې منګل کې فعال پاتې وو. په ورته ډول به د مفتي نور ولي او د ټي ټي پي د نورو مشرانو دفترونه، د وسلو زېرمې او پټنځایونه لا هم په پکتیکا، خوست او پکتیا کې فعال وي او یوازې کورنۍ به په سمبولیک ډول غزني ته لیږدول کیږي.
سرچینې وايي، دا پروسه تر دې دمه یوازې په کندهار، خوست او پکتیکا کې پیل شوې، خو په کونړ او ننګرهار کې لا نه ده عملي شوې. د امنیتي چارو شنونکي وايي، پاکستان ډېری له خوست او پکتیکا سره پر ډیورنډ کرښه د جنګیالیو له حضور نه ویره لري ځکه دلته دواړو خواوو ته قومي، قبیلوي او نور تړاوونه ژور دي، چې د جنګیالیو د ملاتړ لپاره یې یو مساعد چاپیریال رامنځته کړی دی.
په پکتیکا کې یوه قبایلي مشر افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې مفتي نور ولي به د دغه انتقال له لارې پر کډوالو مالي کنټرول او نفوذ لا ټینګ کړي،« اوس باید هره کورنۍ ځان له ده سره ثبت کړي، چې دا به ده ته د مالي مرستو د تنظیم یوه اسانه لار برابره کړي».
په ورته وخت کې د طالبانو قبایلو چارو وزارت ته یوې نږدې سرچینې وویل، چې « په لومړي سر کې کورنۍ مستقیماً غزني ته انتقال شوې، خو وروسته یې ستراتیژي بدله کړه او پاتې کورنۍ یې لومړی کابل ته یووړې، بیا یې غزني ته انتقال کړې، څو خلک پرې خبر نه شي».
سرچینه وايي، د جنګیالیو د کورنیو وسایل د لارۍ موټرو له لارې انتقال شول او د کورنیو غړي د دربست شویو فلاینګ کوچونو له لارې ولیږدول شول.
د ټي ټي پي جنګیالیو ته په لوګر، میدان وردګو، کندز، او بغلان کې هم د استوګنې وړاندیز شوی و، ځکه په دغو ولایتونو کې د مسید او وزیر قبیلو اړوند خلک اوسېږي، خو هغوی انکار کړی و، ځکه څومره چې دوی له ډیورنډ کرښې نه لرې کیږي، هغومره د جګړې امکانات او اکمالات ورته ستونزمن کیږي.
په غزني کې یوې سرچینې افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې « قره باغ ته یوازې د عادي جنګیالیو کورنۍ لېږدول شوې، د قوماندانانو کورنۍ یې په کابل او لویو ښارونو کې اوسيږي».
