د طالبانو سترې محکمې په يوه اعلاميه کې ويلي، چې په کندز کې يې يوه ښځه او نارينه د «اخلاقي فساد» په تور او په فاریاب کې يې یوه ښځه او دوه نارینه له کور څخه د تيښتې په تور په عام محضر کې په دُرو وهلي دي. طالبانو تورن کسان ۳۹ – ۳۹ دُرې وهلي دي.
د طالبانو سترې محکمې د چارشنبې په ورځ په يوه خبرپاڼه کې ويلي، چې د فاریاب بلچراغ ولسوالۍ کې يې یوه ښځه او دوه نارینه په عام محضر کې وهلي او دوه کسان یې په يو – يو کال تنفيذي بند محکوم کړي.
د طالبانو په یوه جلا خبرپاڼه کې راغلي، چې د کندز ابتدايه محکمې یوې ښځې او یو نارینه ته «د اخلاقي فساد» په تور دوه – دوه کاله تنفيذي بند سزا هم ورکړې.
طالبانو د دواړو پېښو د تورنو کسانو د هويت په اړه مالومات نه دي ورکړي.
دغو کسانو ته د طالب چارواکو او عامو خلکو په حضور کې سزاوې ورکړل شوې دي.
طالبانو په تېرو لسو ورځو کې د دوو ښځو په ګډون ۶ کسان په ننګرهار او کاپيسا کې د «زنا او نامشروع» اړيکو په تور په عام محضر کې په دُرو وهلي دي.
د امریکا متحده ایالتونو ولسمشر ډونالډ ټرمپ د سه شنبې په ورځ د افغانستان په تړاو د یوې افغانې خبریالې پوښتنه له پامه وغورځوله. د ټرمپ دغه کار په ټولنیزو او نړیوالو رسنیو کې د هغه په اړه غبرګونونه را پارولي دي.
یو شمېر افغان شنونکي وايي، چې د افغانستان اړوند پوښتنې له ځوابولو د ټرمپ تېښته ښيي، چې افغانستان نور د هغه د ادارې لپاره لومړیتوب نه دی.
یو شمېر کاروونکو د خبریالې د پوښتنې څرنګتیا تر پوښتنې لاندې راوستې ده.
په سپینه ماڼۍ کې د اسراییل صدراعظم بنیامین نتنیاهو سره د ګډې خبري ناستې پر مهال افغانې خبریالې نذیره کریمي له ټرمپ نه وپوښتل چې ایا د افغانستان لپاره کومه ځانګړې ستراتیژي لري او یا د هغه اداره به د طالبانو حکومت په رسمیت وپېژني؟
ټرمپ د دې پوښتنې ځواب ورنه کړ او پر ځای یې د خبریالې پر لهجې تبصره وکړه.
ټرمپ وویل، « زه ستاسې پر خبرو پوهېدو کې له ستونزې سره مخ شوم، تاسې د کوم ځای یئ؟»
کله چې کریمي وویل، « د افغانستان!»،ټرمپ په ځواب کې وویل، « او، واقعاً ښکلی غږ لرئ او لهجه مو هم ښکلې ده، خو ستونزه داده، چې زه ستاسې پر هیڅ خبره هم پوه نه شوم، خو یوازې دا وایم چې بریالي او په سوله کې اوسئ».
ټرمپ، چې له نړیوالو شخړو څخه د امریکا د راایستلو پلوی دی، په دې وروستیو کې وړاندیز کړی چې امریکا باید غزه «خپله کړي» او هلته یو اقتصادي مرکز جوړ کړي، خو د افغانستان په اړه یې هېڅ خاصه تګلاره نه ده وړاندې کړې.
نوموړي ځو ځله د بګرام او امریکايي وسلو د بېرته ترلاسه کولو په اړه هم څرګندونې کړې دي.
سعودي عربستان ویلي چې تر هغه وخته به له اسراییل سره اړیکې ټینګې نه کړي، چې یو خپلواک فلسطیني دولت جوړ نه شي. دا د امریکا د ولسمشر ډونالډ ټرمپ د ادعا خلاف خبره ده. ټرمپ ویلي چې ریاض د فلسطیني دولت غوښتنه نه لري او زیاته کړې یې ده، چې امریکا غواړي د غزې کنټرول واخلي.
په یوه حیرانوونکي اعلان کې ټرمپ د سه شنبې په ورځ وویل چې د فلسطینیانو له انتقال وروسته به متحده ایالات دا جګړه ځپلې سیمې تر کنټرول لاندې راولي او اقتصادي پرمختګ به وشي.
هغه دا څرګندونې د اسراییل له صدراعظم بنیامین نتانیاهو سره په یوه ګډه خبري ناسته کې وکړې.
د سعودي عربستان د بهرنیو چارو وزارت د چارشنبې په ورځ په یوه اعلامیه کې وویل چې ریاض د فلسطینیانو د بېځایه کولو هر ډول هڅه ردوي او د فلسطین د مسالې په اړه د سعودي دریځ نهشي بدلیدای.
په اعلامیه کې راغلي، د سعودي ولیعهد محمد بن سلمان دا دریځ په «روښانه او څرګند ډول» بیان کړی چې هیڅ تغییر پکې نه راځي.
په ورته وخت کې، فلسطینيالاصلې امریکایۍ استازې رشیده طالب د ټرمپ څرګندونې نسلي تصفیه وبلله.
د حماس یوه لوړپوړي چارواکي دا خبرې «مسخره او بېځایه» وبللې او ویې ویل چې دا ډول پلانونه کولی شي سیمه بیا اور وګرځوي.
د ترکیې، مصر او اردن، غبرګونونه هم کلک دي، ځکه هغوی د فلسطینیانو د جبري ایستلو هر ډول هڅه رد کړې.
د ټرمپ د دې څرګندونو پر وړاندې نړیوال غبرګونونه زیات شوي او د استرالیا، چین، بریتانیا او نیوزیلنډ حکومتونو د دوهدولتي حل پر ملاتړ ټینګار کړی.
له بلې خوا د امریکا دننه د ډیموکرات سیاستوالانو پر ټرمپ سخته نیوکه کړې او د سنا غړي کریس مورفي یې څرګندونې «بد، ناروغ طنز» بللې دي.
د فلسطینیانو احتمالي بېځایه کول د فلسطینیانو او عرب هېوادونو ترمنځ یوه حساسه موضوع ده.
فلسطینیان ویره لري چې په دې ډول به دوی له یوې بلې فاجعې سره مخ شي. د ۱۹۴۸ کال په جګړه کې چې سلګونه زره فلسطینیان له خپلو کورونو وشړل شول، د اسراییل دولت منځ ته راغی.
متحده ایالاتو د میاشتو لپاره هڅه وکړه چې سعودي عربستان، چې د عربي نړۍ قوي او با نفوذه هېواد دی، له اسراییل سره د اړیکو عادي کولو ته وهڅوي، خو د ۲۰۲۳ کال د اکتوبر د غزې جګړې له امله ریاض وړاندې ګامونه وانخستل.
ټرمپ غواړي سعودي عربستان د متحده عربي اماراتو او بحرین په څېر عمل وکړي. دغو دوو هېوادونو د ۲۰۲۰ کال د «ابراهیم تړون» له لارې له اسراییل سره اړیکې عادي کړې.
رویټرز وايي، که سعودي عربستان له اسراییل سره اړیکې عادي کړي، دا به د اسراییل لپاره ستر بری وي، ځکه سعودي عربستان په منځني ختیز، اسلامي نړۍ او نړیوال بازار کې پراخ نفوذ لري، او همدارنګه د نړۍ ترټولو لوی د تیلو صادروونکی هېواد دی.
په کونړ ولایت کې ځايي طالبان وايي، چې د دغه ولایت په چپې درې ولسوالۍ کې د طالبانو د ځنګلونو د ساتنې شنې قطعې ځواکونو د ۱۵۰ چهارتراش لرکیو د قاچاق مخه نیولې ده. خو پر طالبانو تور دی چې دوی هم په کونړ کې د چهارتراش لرګیو په قاچاق کې ښکېل دي.
د کونړ لپاره د طالبانو امنیه قوماندان مولوي ضیاالحق حامد، د طالبانو تر واک لاندې باختر خبري اژانس ته ویلي، چې د ځنګلونو د ساتنې قطعې ځواکونو د یو لړ عملیاتو په ترڅ کې ۱۵۰ د چهارتراش لرګي نیولي دي.
نوموړي زیاته کړې، چې د لرګیو قاچاقچیان په تېښته بریالي شوي، خو د نیولو هڅې یې دوام لري.
خو بل خوا د کونړ ځایي اوسېدونکي وایي، چې واک ته د طالبانو تر رسیدو وروسته په لومړیو میاشتو کې طالبانو هیچاته هم د چهارتراشو د قاچاق او د کونړ د ځنګلونو د پرېکولو اجازه نه ورکوله، خو له هغې راورسته د کونړ طالب چارواکي د چهارتراشو په تور کاروبار کې ښکیل شول.
لالي ګل چې د کونړ د بوډیالۍ اصلي اوسېدونکی دی، افغانستان انټرنشنل پښتو ته وایي: «طالبان، ما او زما په څېر نور غریب کلیوال نه پرېږدي چې د سونګ لپاره له ځنګلونو لرګي راوړو، خو پخپله بیا د جنراتوري ارو په واسطه ځنګلونه قطع کوي او د غرونو له لارې یې ولایتونو او د پښتونخوا باجوړ ته قاچاق کوي.»
بوډیالۍ په ګونړ کې د چهارتراش لرګیو د راغونډولو او پلور مرکز دی چې له نورو سیمو ورته چهارتراش راوړل کیږي او له پیر او پلور وروسته نورو سیمو او باجوړ ته اړول کیږي.
د کونړ د خاص کونړ اوسېدونکی حاجي شکرالله د کونړ د چهارتراش لرګیود قاچاق په هکله وايي: «که څه هم تر ډېره په عمومي لارو کې د ځنګلونو د قاچاق او پریکولو مخه نیولې شوې ده، خو د غرونو له لارې لا هم د لرګیو قاچاق کېږي، چې ګټه یې ځايي طالب چارواکو او د لرګیو مافیا ته رسېږي.»
کونړ کې د ځنګلونو د قطع او قاچاق مسله له څو لسیزو راهیسې روانه ده، چې اوس یې یوازې په لرو پرتو سیمو کې ځنګلونه پاتي دي، خو د پریکېدو له ګواښه خوندي نه دي.
د چاپیریال د برخې کارپوهان، د ځنګلو وهل نه یوازې د ځنګلونو د له منځه تلو د دلیل په توګه په ګوته کوي بلکې وايي چې دغه چاره پر اقلیم هم اغېز لري.
د کونړ ولایت په نورګل ولسوالۍ مزار دره، د څوکۍ ډیوه ګل، د نرنګ باډېل، د ماڼوګي ولسوالۍ کړنګل، د چپې درې ولسوالۍ ګڼ شمېر سیمې او همدا راز د شیګل، غازي اباد، ناړۍ، اسمار او دانګام ولسوالیو کې طبعي ځنګلونه شته دي چې له کلونو راهیسې وهل کیږي او چهارتراش لرګي یې په کور دننه او انګاونډیو هیوادونو ته قاچاق کیږي.
د خوست ولایت د بې پولې ډاکټرانو روغتون یوه ډاکتر افغانستان انټرنشنل ته ویلي، چې د دغه ولایت له باک ولسوالۍ څخه ورغلې یوې مور شپږ ماشومان زیږولي چې درې يې هلکان او درې نورې يې نجونې دي. وايي له دغې ډلې دوه هغه یې مړه شوي دي.
په خوست ولایت کې د بې پولې ډاکټرانو روغتون یوه ډاکتر چې نه یې غوښتل نوم یې په راپور کې ذکر شي، افغانستان انټرنشنل پښتو ته ویلي، چې د دغه ولایت له باک ولسوالۍ څخه ورغلې یوې مور شپږ ماشومان زیږولي چې په خبره یې له بده مرغه، له زېږېدلو ماشومانو څخه یو هلک او یوه نجلۍ چې روغتیايي حالت یې کمزوری و، مړه شوي.
دغه ډاکتر زیاتوي، چې د دغې مور او پاتې څلورو نورو ماشومانو روغتیا د ډاډ وړ ده.
دا لومړی ځل نه دی چې په افغانستان کې یوه مور په یو وار له یوه ډېر ماشومان زېږوي، بلکې څو ورځې وړاندې د ننګرهار په سیمه ییز روغتون کې د شیزادو ولسوالۍ یوې اوسېدونکې مور څلور ماشومان زېږولي وو.
د یادولو وړ ده چې، څه موده وړاندې په کابل کې د ملګرو ملتونو استازولۍ ویلي وو چې افغانستان یو له هغه لسو هېوادونو څخه دی چې د مور او ماشوم مړینه په کې زیاته ده.
یاد دفتر دا هم ویلي وو، چې هر کال په نړۍ ۴.۵ میلیونه میندې او نوي زېږیدلي ماشومان یا د حاملګۍ پر مهال او یا هم له پیدا کېدو وروسته په لومړنیو اونیو کې په داسې حال کې مري چې د درملنې وړ هم وي.
د افغانستان مخکیني جمهوري نظام د خوست او پکتیا والي حلیم فدایي پر خپله ایکس پاڼه لیکلي، چې د طالبانو مشر ملا هبتالله ځکه د کابل پر ځای په کندهار کې اوسیږي چې که حکومت یې سقوط وکړي نو په ډیورنډ کرښه به کویټې ته واوړي.
هغه د ملا هبتالله پټ اوسېدلو ته په اشارې سره لیکي چې: «د طالبانو پټ امیر نه یوازې د امنیتي ګواښونو له امله پټ ژوند کوي، بلکې کندهار یې ځکه د خپل مرکز په توګه غوره کړی چې هلته پرته له ویزې د ډیورنډ د فرضي کرښې هغې خواته تګ ممکن دی.»
حلیم فدايي داسې مهال د طالبانو د مشر په اړه کنایه ډوله څرګندونې کوي، چې د طالبانو تر منځ خپلمنځي اختلافاتو زور اخیستی او داسې خبرونه هم شته چې حقاني شبکه او کندهاري طالبان یو بل ته په څؤ کې ناست دي.
نوموړی په افغانستان کې د طالبانو د واکمنۍ کاواکه شوي حالت ته په کتو زیاتوي: «د طالبانو امیر په دې باور دی چې که سقوط رامنځته شي، له کندهاره پاکستاني اسټبلیشمنټ کمپونو ته ژر او په اسانه توګه انتقالېدلی شي.»
ښاغلی فدایي وړاندې وايي، چې د طالبانو مشر داسې انګیري که په کابل کې و اوسي او «د دوی واکمني راوپرځي، نو له کابل څخه به دده تېښته زیات وخت ونیسي او دی به د نیول کېدو له خطر سره مخ شي.»
د طالبانو د اختلافاتو په اړه یو شمېر نور پخواني سیاسي چارواکو او فعالان هم ورته نظر لري او وايي، چې د طالبانو اختلافات د دغې ډلې د پاشل کېدو لورته روان دي خو د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد دغه اختلافات د نظر وبلل او ویې ویل چې دا اختلافات د دوی د پاشل کېدو لامل نه کیږي.
پخواني چارواکي حلیم فدایي تېره ورځ په یوې بله ایکس لیکنه کې هم د طالبانو د خپل منځي اختلافاتو یادونه کړې وه او لیکلي یې وو، د مکتبي طالبانو او د مدرسې د طالبانو تر منځ اختلافات ښکاره دي. همدارنګه د کندهاري طالبانو او حقاني شبکې تر منځ شخړې دومره ژورې شوې چې د دغې ډلې د یوه مهم وزیر په مرګ تمامه شوه.