د افغانستان د متحدې جبهې مشر سمېع سادات چې د طالبانو له واکمنېدو راهیسې د دې ډلې پرضد جګړې ته د تیاري خبرې کوي، نن یې بیا د افغانستان انټرنشنل پښتو په سپېس کې وویل «طالبانو افغانستان اشغال کړی دی او د دوی پر وړاندې د جګړې لپاره امادګي نیسو.»
سمېع سادات د دوحې تړون پنځمې کلیزې ته په اشاره د دې تړون په اړه د امریکا پخواني ځانګړي استازي زلمي خلیلزاد «افغانانو او امریکایانو ته دروغ ویلي.»
د اسمېع سادات په خبره، «د امریکا جنرالانو د دوحې تړون نه غوښت او نه هم افغان نظامیان ددې تړون غوښتونکي ول. »
جنرال سمېع سادات وايي چې دوی د جګړې لپاره چمتوالی درلود خو پر افغان ځواکونو نظامي مرستې ودرېدلې او هوايي ځواک ته تجهزات ونه رسېدل او د دفاع حالت ته لاړل.
دی همدراز زیاتوي چې د سولې د خبرو پرمهال د قطر ۱ میلیارد ډالره ورکړل او طالبانو د پاکستان د استخباراتو په ملتیا په دې پیسو نوي نظامي تهجیزات واخیستل.
د افغانستان دا پخوانی جنرال په دې باور دی چې طالبان نه غواړی له نورو افغانانو سره جوجاړی وکړي: «دا یو نظامي ډله ده او ترتیب او زور یې نظامي دی دوی ددې نظامي زور باندې افغانانو سره خبرې کوي نو د دوی پر وړاندې زور هم باید نظامي وي او سلاح پر ژبه ورسره خبرې وشي او دا نظام یې له منځه لاړ شي. »
جنرال سمېع سادات په ټینکار سره وايي:« طالبان ولسي ملاتړ نه لري اقتصاد نه لري تعهد نه لري د دوی د نظام چپه کول چې کله یې وخت راشي ښه په تېزي سره به له منځه ځي او ازادۍ لپاره باید جګړه وشي او هغه له یوځای شروع کېږي نو د دوی زاوال را نژدې دی او دا جګړه غواړي.»
د افغانستان انټرنشنل پښتو په دې سپېس په پای کې جنرال سمېع سادات د پخواني سیاسونو په اړه وايي چې دوی په خپل وخت کې زحمتونه باسلي دي خو اوس د نوي ځوان نسل وار رارسدلی دی او دوی به له طالبانو وروسته افغانستان رهبري کوي.
د بشري مرستو بندېدل
یوه له دغو بدلونونو څخه د امریکا د بشري مرستو بندېدل وو، چې د افغانستان اقتصادي ستونزې یې زیاتې کړې. دا پرېکړه د دې اندېښنې له امله شوې وه، چې دا مرستې به د طالبانو لاس ته ورسېږي.
تر اوسه معلومه نهده، چې امریکا به دا مرستې بیا پیل کړي که نه؛ خو دا پرېکړه د افغانستان د واکساتنې پر توازن مستقیم اغېز لري. په تېرو کلونو کې د بهرنیو مرستو بندېدل ډېری وخت د حکومتونو د سقوط لامل شوی، ځکه افغانستان د جغرافیوي محدودیتونو او د طبیعي زېرمو د کماستعمال له امله، بدیله عایداتي سرچینه نهلري. ځینې شنونکي وايي، د مرستو کمېدل طالبان دې ته اړ باسي، چې د افغانستان له نورو سیاسي اړخونو سره معنادار مذاکرات وکړي، خو ځینې نور بیا باور لري، چې دا پرېکړه به د طالبانو داخلي اختلافات لا زیات کړي.
امریکايي وسلې
د ۲۰۲۱ کال د امریکا له وتلو وروسته، طالبانو د میلیاردونو ډالرو په ارزښت امریکايي نظامي تجهیزات تر لاسه کړل. ډونالډ ټرمپ اوس ټینګار کوي، چې دا وسلې باید بېرته امریکا ته وسپارل شي، خو طالبان دا غوښتنه نهمني.
واشنګټن اندېښنه لري، چې دغه وسلې به داعش-خراسان او نورو ترهګریزو ډلو ته ورسېږي، چې کېدای شي د امریکا پر ګټو برید وکړي. دا اندېښنه نوې نهده؛ امریکا په ۱۹۸۰مه لسیزه کې افغان مجاهدینو ته د شوروي پر ضد سټینګر توغندي ورکړل، خو وروسته له بریا یې وېره درلوده، چې دا وسلې به د امریکا یا د دوی د متحدینو پر ضد وکارول شي.
اوس هم ورته اندېښنه شته، خو دا روښانه نهده، چې د ټرمپ وروستۍ څرګندونې یواځې کمپایني شعار دی او که به عملي اقدامات ورسره مل وي.
د طالبانو بدیل ځواکونه
امریکا تر اوسه د طالبانو پر ضد له وسلهوالو ډلو سره رسمي ملاتړ نهدی اعلان کړی. د جو بایډن ادارې ټینګار کاوه، چې د افغانستان کړکېچ نظامي حل نهلري او د طالبانو پر ضد وسلهوالې هڅې به د کورنیو جګړو دوام ته لار هواره کړي.
د ټرمپ د "امریکا لومړۍ" پالیسۍ ته په کتو، چې بهرني لګښتونه کموي، داسې نه ښکاري چې واشنګټن به د طالبانو ضد وسلهوالې ډلې په رسمي ډول تمویل کړي.
خو د ترهګرۍ د پراخېدو اندېښنه لا هم د امریکا لپاره جدي ده. د امریکا د بهرنیو چارو وزیر پر طالبانو د داعش او القاعدې د احتمالي همکارۍ له امله انتقاد کړی.
شنونکي وايي، امریکا باید د افغانستان لپاره نوی سیاست غوره کړي، ځکه د اوسني وضعیت دوام به افراطي ډلې نورې هم پیاوړې کړي.
د ډېموکراتيکو ځواکونو ملاتړ
امریکا کولای شي، د طالبانو ضد ډېموکراتیک ځواکونه پیاوړي کړي. دغو ډلو د تېرو شلو کلونو په جریان کې د ګڼو ستونزو سره سره، وده وکړه، خو د طالبانو له واک ته رسېدو وروسته یا ځپل شوي او یا هم منزوي شوي.
کارپوهان وړاندیز کوي، چې د امریکا ملاتړ باید یواځې سیاسي ډلو ته محدود نهوي، بلکې د ټولنیزو او فرهنګي بنسټونو ملاتړ ته هم اړتیا ده. د طالبانو په دوره کې د ښځو د حقونو او ټولنیزو ازادیو محدودیتونه جدي ستونزه بلل کېږي. امریکا کولای شي، د تعلیمي، روغتیایي او بشري حقونو د پروګرامونو له لارې، د افغانستان د پوهاوي او د حقونو د دفاع فرهنګ ته وده ورکړي.
د سیمهییزې ډېپلوماسۍ اړتیا
کارپوهان ټینګار کوي، چې امریکا باید له پاکستان، ایران، چین او روسیې سره همغږي ولري، ځکه د افغانستان په اړه یو اړخیز سیاستونه مطلوبې پایلې نه لري.
تاریخي اړیکې او ګډ مسوولیت
د تېرو شلو کلونو د امریکا او افغانستان اړیکې یوازې د نظامي مداخلې یا سیاسي همکارۍ تر کچې محدودې نهدي. دې اړیکو د دواړو هېوادونو خلکو ته ګډې خاطرې، ارمانونه او یو تاریخي مسوولیت پرېښی دی.
د ټرمپ د کابینې ځینې مهم غړي، چې افغانستان ته د شخصي تجربې له مخې اشنا دي، باور لري، چې طالبانو ته اتکا نه یواځې د امریکا ګټې نه تأمینوي، بلکې د افراطي ډلو په ګټه تمامیږي.
له همدې امله، که امریکا غواړي، د افغانستان په اړه خپلې امنیتي اندېښنې را کمې کړي، باید د قانونمحوره حکومت، د ډېموکراتیکو ځواکونو پیاوړي کولو او د سیمهییزې ډېپلوماسۍ د پراخولو سیاستونه غوره کړي.
افغانستان لا هم د واشنګټن پرېکړو ته سترګې په لار دی، خو یو څه روښانه دي: افغانستان باید هېر نهشي. د دواړو هېوادونو ترمنځ اړیکې یوازې د تېرې یوې لسیزې جګړه نه، بلکې یو تاریخي مسوولیت دی، چې له پامه نهشي غورځېدلای.
د طالبانو پر مرستیال ویاند حمد الله فطرت سربېره په اسلام اباد کې د طالبانو سفارت هم په اعلامیه کې د مولانا حامدالحق او یو شمېر نورو کسانو د وژل کېدو باندې خواشیني ښودلې او دا برید یې “بزدلانه” عمل بللی دی.
طالبان د حقانيه مدرسي د پخواني مشر مولانا سمیع الحق او د هغه د زوی مولانا حامدالحق سره خورا نږدې اړیکي پاللې.
پر افغانستان د طالبانو له واکمنېدو څو میاشتې وروسته، د دغې ډلې د لوړو زدکړو پخوانۍ وزیر عبدالباقي حقاني او یو شمېر نور طالبان د ۲۰۲۱ کال په ډیسمبر میاشت کې دې مدرسې ته لاړل.
د مدرسې مشر مولانا حامدالحق د ۱۴۰۲ کال په کب میاشت کې د یو شمېر نورو پاکستاني دیني عالمانو سره کابل ته سفر وکړ او د دغه سفر پرمهال یې د طالبانو د ریاست الوزرا د پخواني سیاسي مرستیال او او د کډوالو د اوسني وزیر مولوي عبدالکبیر په ګډدون یې د ځینو طالب چارواکو سره وکتل.
د اکوړه خټک حقانیه مدرسه یو له هغو مدرسو څخه ده، چې د طالبانو ګڼو غړو پکې زدکړې کړې او یاده مدرسه د فکري مرکز په توګه یادوي.
سرچینو افغانستان انټرنشنل ته ویلي، د طالبانو د ریاست الوزرا پخواني سیاسي مرستیال مولوي عبدالکبیر د دغه ډلې د چارو ادارې ته هغه وخت امر کړی و، چې د مالیې وزارت سره په همږغې د یوې اونۍ په جریان کې ۷ میلیونه افغانۍ په کابل کې د پاکستان د نشنل بانک له لارې د حقانیه مدرسې په حساب کې زیاتې کړي.
مولانا حامدالحق کابل ته د خپل سفر څخه شپږ میاشتې وړاندې په یوه خبرې غونډه کې د دغې مدرسې د اقتصادي ستونزو خبره کړې وه.
حامدالحق هغه مهال ویلي و، چې نور اقتصادي توان نه لري او که مرستې ورسره ونه شي ښايي دغه مدرسه وتړل شي.
