د امریکا د کانګرس یو غړی جو موریل وایي، د ټرمپ له پرېکړې وروسته د دوی متحدین او د هغوی کورنۍ په خطر کې دي. نوموړي پر اېکس پاڼه کاږلي:« د ټرمپ حکومت پرېکړه وکړه، چې د امریکا د کډوالۍ د پروګرامونو لړۍ ودروي او زموږ متحدین یوازې پرېږدي.»
د هغه په وینا، دغه افغانان او د دوی کورنۍ د طالبانو پر وړاندې په مبارزه کې یې د امریکا سره مرسته کړې او د ځان او کورنۍ خوندیتوب یې له ګواښ سره مخ کړی دی.
هغه زیاته کړې:« موږ ژمنه وکړه، چې دوی به له هر ډول ګواښه خوندي ساتو؛ خو په خپلې دغه ژمنې کې پاتې راتلل د منلو وړ نه ده او دا د شرم خبره ده.»
د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ سپینۍ ماڼۍ ته د ننوتو سره سم په یوه فرمان کې د کډوالۍ ځیني پروګرامونه د ۹۰ ورځو لپاره وځنډول.
د ټرمپ دغې پرېکړې په ګڼو هېوادونو کې امریکا ته د لېږد په تمه افغان پناه غوښتونکي له یو ناروښانه برخلیک سره مخ کړي دي.
د ټرمپ له دغې پرېکړې شاوخوا یوه نیمه میاشت تېرېږي.
تېره ورځ هم د امریکا د کانګرس غړې دوریس ماتسویي د هغو افغانانو پر ملاتړ ټینګار کړی و، چې په افغانستان کې یې له امریکایي ځواکونو سره اوږه په اوږه کار کړی دی.
ماتسویي د امریکا له ولسمشر ډونالد ټرمپ وغوښتل، د لسګونه زرو هغو افغانانو د خوندیتوب لپاره دې اقدام وکړي چې د خپلو کورنیو سره یو ځای اوس له جدي ګواښونو سره مخ دي.
په ملګرو ملتونو کې د امریکا د استازولۍ سرپرسته «ډوروټي کمېل شي» وايي، چې هېواد یې پر طالبانو باور نهلري او له دغې ډلې سره د اړیکو عاديکېدل ناشونې ده.
نوموړې د دوشنبې په ورځ (د کب ۲۰مه) د ملګرو ملتونو د امنیت شورا په غونډه کې ویلي، چې په افغانستان کې شته ګواښونه د دغه سازمان لپاره د اندېښنې وړ دي.
مېرمن شي څرګنده کړې:«پر داسې ډلې باور نهشو کولای چې په تېرو وختونو کې د امریکایانو د برمتهکېدو او ترهګرو ډلو ته د پناهورکونې مخینه لري.»
په ملګرو ملتونو کې د امریکا د استازولۍ سرپرستې له طالبانو غوښتي، چې د داعش-خراسان پر وړاندې پرېکنده اقدام وکړي او اجازه دې نه ورکوي څو افغانستان د ترهګرو ډلو پر پټنځای بدل شي.
هغې زیاته کړې: «په افغانستان کې شته امنیتي ګواښونه لا هم په سیمه کې د بېثباتۍ یو عامل دی. موږ د داعش-خراسان له پولې بهر د ګواښ په تړاو اندېښمن یو چې په افغانستان او پاکستان کې حضور لري.»
ورته مهال، د امریکا استازې د دوحې غونډه چې تر اوسه درې ځله د طالبانو د سیاستونو د بدلون او له دغې ډلې سره د تعامل په هکله ترسره شوې، شکمنه بللې ده.
مېرمن شي په همدې تړاو ویلي: «متحده ایالات د طالبانو په تړاو بدبین دي او فکر نه کوي چې دا ډله به په ښه نیت سره په دغه بهیر کې ګډون وکړي.»
د طالبانو پلاوي وروستی ځل د چنګاښ میاشتې پرمهال په دوحه کې د ملګرو ملتونو په درېیمه غونډه کې ګډون وکړ او دغې ډلې پر ملګرو ملتونو فشار راوړ، څو د افغانستان د سیاسي او مدني ټولنې استازو ته په دې غونډه کې د ګډون اجازه ورنهکړي.
ذبیحالله مجاهد په دې غونډه کې د خپل ګډون په تړاو ویلي و: «موږ غواړو چې د ملګرو ملتونو د ښکېلو هېوادونو او د نړۍ د ټولو هېوادونو په ګډون له افغانستان سره د مثبت او رغنده تعامل اړوند موضوعات حل کړو او د اقتصادي وضعیت ښهوالي او هر اړخیز ثبات لپاره یوه ګډه لاره ومومو.»
د یادونې ده، چې پرون (دوشنبه) د ملګرو ملتونو د امنیت شورا د افغانستان په تړاو غونډه وکړه، چې پهکې د پاکستان، چین او روسیې په ګډون د یادې شورا د غړو هېوادونو یو شمېر استازو د افغانستان د امنیتي وضعیت په تړاو خبرېاترې وکړې.
په دې غونډه کې د پاکستان استازي منیر اکرم ویلي، چې طالبان د داعش-خراسان په کابو کېدو کې ناکام دي او دغه ډله د طالبانو د ادارې لپاره پر یوې جدي ننګونې بدله شوې ده.
اکرم په یاده غونډه کې په کرمان، مسکو او پېښور کې د داعش-خراسان خونړیو بریدونو ته په اشارې سره طالبان د دغې ډلې په کابو کېدو او مبارزه کې ناکام بللي دي.
په ملګرو ملتونو کې د افغانستان ځانګړي استازي د دوشنبې په ورځ له امنیت شورا وغوښتل. چې د طالبانو پر وړاندې جدي اقدامات وکړي. نوموړي دغه ډله له ترهګرۍ څخه پر ملاتړ او له بشري حقونو څخه په پراخو سرغړونو تورنه کړه.
نصیر احمد فایق د "طالبانو د جرمونو" په اړه د هاګ د محکمې د څېړنو د ملاتړ پر اړتیا ټینګار وکړ.
په ملګرو ملتونو کې د افغانستان استازي د جرمونو نړۍوالې محکمې د څارنوالۍ د هغې پرېکړې هرکلی وکړ، چې د طالبانو د مشرانو د محاکمې امر یې کړی.
فایق د امنیت شورا غړو ته په خطاب کې وویل: «د طالبانو چلند د امنیت شورا د څو پرېکړه لیکونو په ګډون له نړۍوالو قوانینو سرغړونه کړې ده. موږ غواړو چې دا شورا [طالبانو] ته یو واحد پیغام واستوي.»
هغه له دې شورا وغوښتل، چې د لوړپوړو طالب چارواکو پر وړاندې چې د ښځو د حقونو په سرغړونو کې لاس لري، "ځانګړي اقدامات" وکړي.
د افغانستان په اړه د امنیت شورا غونډه د دوشنبې په ورځ د یوناما د مشرې روزا اوتنبایوا په راپور سره پیل شوه.
په دغه انتقادي راپور کې ویل شوي، چې طالبانو په افغانستان کې د وضعیت د ښه والي او په نړۍواله ټولنه کې د یو ځای کېدو لپاره اړین ګامونه نه دي پورته کړي او له دغې ډلې سره د نړۍ د صبر کاسه په ختمېدو ده.
د افغانستان لپاره د بشري حقونو په برخه کې د ملګرو ملتونو ځانګړي استازي د یوناما د راپور د تاییدولو پر مهال ویلي، چې د ښځو د جنسي ځورونې په ګډون د طالبانو پالیسي د بشریت ضد جنایت دی.
فایق ټینګار وکړ، «په افغانستان کې د ښځو د فعالانو، ژورنالیستانو، چارواکو او پخوانیو افغان امنیتي ځواکونو پر وړاندې جسمي مجازات، په علني توګه اعدامونه، په خپل سر نیول او شکنجه په پراخه کچه کارول کېږي،»
د افغانستان استازي ویلي، چې طالبانو د خپلو سیاستونو د بدلولو لپاره د نړۍوالو غوښتنې رد کړې دي.
هغه زیاته کړه، طالبان د دې پر ځای چې کورنیو او نړۍوالو غوښتنو ته پام وکړي، «خپل متعصب، غیر انتخابي، مذهبي او متعصبه واکمني او رژیمونه پیاوړي کړي دي. دغه رژیم په افغانستان کې د نظرونو تنوع کمزورې کړې او د هېواد انزوا یې لاپسې ژوره کړې ده.»
نصیر احمد فایق په ټول هېواد کې د امنیت د تامینولو په اړه د طالبانو ادعا ته په اشارې سره وویل، چې افغانستان د ترهګرو له ګواښ سره مخامخ دی.
نوموړي د امنیت شورا د تخنیکي او تحلیلي ټیم یو راپور ته اشاره وکړه، چې په کې افغانستان د ترهګرو ډلو د مرکز په توګه یاد شوی دی.
ښاغلي فایق د طالبانو ضد وسله والو ډلو شتون ته هم اشاره وکړه او ویې ویل، چې د طالبانو د سیاستونو له امله د دغو ډلو فعالیت او نفوذ پراخ شوی دی.
د ملګرو ملتونو د امنیت شورا په غونډه کې د امریکا، روسیې، چین او پاکستان استازو په افغانستان کې د ترهګرو ډلو د نفوذ د پراخېدو په اړه اندېښنه څرګنده کړه.
که څه هم د سیمې هېوادونو له طالبانو سره پر خبرو ټینګار کړی، خو امریکا ویلي چې پر طالبانو باور نه لري او له دې ډلې سره همکاري ممکنه نه ده.
په ملګرو ملتونو کې د چین استازي فو کانګ د افغانستان په تړاو د دغه سازمان د امنیت شورا په غونډه کې له غړو هېوادونو غوښتي، چې د طالب لوړپوړو چارواکو د سفر بندیز معافیت دې په پام کې ونیول شي.
نوموړي د دوشنبې په ورځ (د کب ۲۰مه) یادې شورا ته ویلي، چې د طالبانو د بندیزونو نوملړ دې وځنډوي څو له دغې ډلې سره لا ډېر تعامل ته زمینه برابره شي.
فو کانګ زیاته کړې، چې له طالبانو سره د تعامل بهیر باید دوام ولري او په وینا یې تېرکال ډېرو هېوادونو له دغې ډلې سره په خبرواترو او همکارۍ کې ونډه اخیستې ده.
په ملګرو ملتونو کې د چین استازي ویلي، چې طالبان او د نړۍ حکومتونه بايد د يو بل غوښتنو ته پاملرنه وکړي.
د چین سفیر زیاته کړې ده: «د امنیت شورا باید د افغانستان د موقت حکومت چارواکو [طالبانو] لپاره د سفر بندیز معافیت بېرته رامنځته کړي او ۱۹۸۸ پرېکړهلیک بندیزونه دې وځنډوي، ترڅو له طالبانو سره تعامل ته زمینه برابره شي.»
د ملګرو ملتونو د امنیت شورا په ۱۹۸۸ پرېکړهلیک کې د طالبانو اړوندو کسانو، ډلو، موسسو او بنسټونو د شتمنیو کنګل کېدل، د سفر او وسلو بندیز شامل دی.
په امنیت شورا کې تر اوسه پورې پر طالبانو د بندیزونو د کموالي په تړاو کوم ټولییز نظر نه شته.
لوېدیځ هېوادونه ان روسیه او چین هم له ترهګرو ډلو سره د طالبانو د اړیکو په تړاو اندېښمن دي.
همداراز، د نړۍ هېوادونو له طالبانو غوښتي چې د رسمیت پېژندنې لپاره د ښځو بنسټیزو حقونو ته د درناوي په ګډون د افغانستان له نړۍوالو ژمنو سره سم، عمل وکړي.
د چین استازي د افغان نفوس د یوې لویې برخې لپاره د مرستو اړتیا ته په پام زیاته کړې، چې نړۍ په ځانګړې توګه لوېدیځ هېوادونه دې له سیاسي ملاحظاتو پرته له افغانستان سره مرستو ته دوام ورکړي.
هغه د ملګرو ملتونو د معلوماتو له مخې ویلي، چې ۲۳ مېلیونه افغانان نړۍوالو بشرپاله مرستو ته اړتیا لري.
فو کانګ د امریکا د نوم له یادونې پرته له دغه هېواد څخه غوښتي، چې افغانستان ته د بشرپاله مرستو د بندیز پر سیاست دې له سره غور وکړي.
هغه ویلي، «سنتي مرستهکوونکي» - متحدهایالات او اروپا - باید له افغانستان سره له دې امله چې هلته یې ستونزې رامنځته کړي، مرسته وکړي.
په داسې حال کې چې طالبان په افغانستان کې د ترهګرو ډلو حضور ردوی، په ملګرو ملتونو کې د چین استازي له دغې ډلې غوښتي، چې ترهګرې ډلې وځپي.
په ملګرو ملتونو کې د پاکستان استازی منیر اکرم وايي، چې طالبان د داعش-خراسان په کابو کېدو کې ناکام دي او دغه ډله د طالبانو د ادارې لپاره پر یوې جدي ننګونې بدله شوې ده.
نوموړي د دوشنبې په ورځ (د کب ۲۰مه) د امنیت شورا غونډې پرمهال ټینګار کړی، چې په افغانستان کې له ۲۰څخه د ډېرو ترهګرو ډلو حضور، د ټولې سیمې لپاره یو ګواښ دی.
اکرم په یاده غونډه کې په کرمان، مسکو او پېښور کې د داعش-خراسان خونړیو بریدونو ته په اشارې سره طالبان د دغې ډلې په کابو کېدو او مبارزه کې ناکام بللي دي.
د پاکستان استازی وايي، چې طالبان له داعش-خراسان سره د مبارزې ادعا کوي، خو د نورو ترهګرو ډلو لکه القاعده، تحریک طالبان پاکستان (ټيټيپي) او د بلوڅ ازادۍ غوښتونکو غورځنګ پر وړاندې پاملرنه نهلري.
هغه ویلي، پاکستان به د نورو هېوادونو په همکارۍ د دوحې بهیر په چوکاټ کې يوه ځانګړې ډله جوړه کړي، څو په افغانستان کې د ترهګرۍ پر وړاندې مبارزه په سمه توګه مخته لاړه شي.
په ملګرو ملتونو کې د پاکستان استازي زیاته کړې، چې په افغانستان کې ترهګرې ډلې د چین، روسیې او ایران یوه ګډه اندېښنه ده.
منیر اکرم همداراز ادعا کړې، چې ټيټيپي په افغانستان کې له شاوخوا شپږ زرو سرتېرو سره فعال ده او وايي، چې له القاعدې سره د دغې ډلې د اړیکې له امله د سیمې هېوادونو لپاره یو جدي ګواښ بلل کېږي.
همداراز نوموړي د چین-پاکستان اقتصادي دهلیز ته په اشارې څرګنده کړې، چې د طالبانو ملاتړلرونکي ډلې هڅه کوي، څو دا لویه بنسټیزه او پرمختیایي بهیر له ننګونو سره مخ کړي.
د پاکستان استازي په افغانستان کې د لوېدیځو پوځونو پاتېشویو وسلو په تړاو هم اندېښنه ښودلې او له طالبانو یې غوښتي، چې دا وسلې دې د ترهګرو ډلو له لاسونو څخه بېرته واخلي.
منیر اکرم په اسلاماباد کې د اسلامي علماوو وروستۍ غونډې ته په اشارې د ښځو پر وړاندې د طالبانو سیاستونه د اسلامي اصولو او د افغانستان د نړۍوالو ژمنو پر خلاف بللې دي.
ورته مهال، منیر اکرم د خپلې وینا په یوې برخه کې له افغان کډوالو غوښتي چې له پاکستان څخه ووځي.
د یادونې ده، چې د ملګرو ملتونو د امنیت شورا د دوشنبې په ورځ (د کب ۲۰مه) د افغانستان د وضعیت په تړاو یوه بله غونډه هم جوړه کړې، چې پهکې د پاکستان استازي خپلې څرګندونې کړې دي.
په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د سرمنشي ځانګړې استازې روزا اوتونبایوا د دغه سازمان په امنیت شورا کې ویلي، چې طالبان تر دې دمه په نړۍواله ټولنه کې د يوځایکېدو لپاره جدي نهدي.
نوموړې د دوشنبې په ورځ (د کب ۲۰مه) په خپلې وینا کې زیاته کړې، چې افغان ولس په خپل شخصي ژوند کې د طالبانو له مداخلې او د بنسټیزو حقونو تر پښو لاندې کولو له امله له دغې ډلې څخه سخت ناراضه دي.
هغې په دې تړاو وویل: «ډېری افغانان یوناما ته مراجعه کوي او غواړي چې دغه دفتر د هغوی اندېښنې له تاسې سره شریکې کړي. هغوی د طالبانو له خوا په شخصي چارو کې له مداخلې څخه سخت ناراضه او اندېښمن دي چې افغانستان به د نړۍ د هېوادونو په منځ کې لا منزوي شي.»
د اوتونبایوا په وینا، طالبان د نړۍ له هېوادونو سره په خپل تعامل کې پر یو لړ نړۍوالو اصولو لکه د افغانستان پر ملي حاکمیت ټینګار کوي، خو د افغانستان دولت نورو ژمنو ته پاملرنه نهکوي.
نوموړې دغه راز څرګنده کړې: «طالبان له نړۍ سره د تعامل غوښتونکي دي، خو دا طالب چاروکو پورې تړاو لري چې ایا دوی غواړي له نړۍوال نظام سره یوځای شي او ایا اړین ګامونه به پورته کړي او که نه.»
هغې ویلي، چې له افغانستان سره په تعامل کې بايد د افغانانو، نړۍوالې ټولنې او طالبانو ګټې په نظر کې ونیول شي.
د روزا اوتونبایوا په وینا، ډېری هېوادونه دې پایلې ته رسېدلي چې له طالبانو سره سیاسي تعامل ګټه نهلري او ټینګار کوي، چې له یادې ډلې سره د تعامل فضا نوره هم محدوده شوې او نړۍ خپل صبر له لاسه ورکوي.
نوموړې ویلي، چې له نړۍ سره د طالبانو د تعامل په لرېوالي کېدو سره،«د دغې ډلې سختدریځه چارواکي لا زوړو کوي او پر ولس پراخ محدودیتونه لګوي.»
روزا اوتونبایوا د طالبانو د امربالمعروف او نهی عنالمنکر قانون ته په اشارې سره دغه قانون زیانرسونکی ګڼلی او په وینا یې، یاد قانون څرګندوي چې د دغې ډلې د ايډیالوژۍ لومړیتوب دی.
د ملګرو ملتونو استازې د بشري حقونو د رعایت پر اهمیت ټینګار کړی او ویلي دي، چې نړۍوالې ټولنې ته د افغانستان بېرته ستنېدل له دې مسئلې پرته ناشونی دی.
هغې د اسلامي همکاریو سازمان هڅو او په پاکستان کې د اسلامي علماوو ځانګړې غونډې ته په اشارې ویلي، چې د دې غونډې پرېکړو د ښځو د حقونو په تړاو د طالبانو د دریځ پر بدلون هېڅ اغېزه نهده کړې.
نوموړې ویلی، چې طالبانو برعکس محدودیتونه ډېر کړي او ان د طبي زدهکړو د مرکزونو دروازې یې تړلي، چې له افغان مېرمنو څخه یې د زدهکړې وروستۍ امکان هم له منځه وړی دی.
د یوناما مشرې په افغانستان کې د مېندو او ماشومانو د مړینې لوړې کچې ته په اشارې خبرداری ورکړی، چې د ښځو او نجونو لپاره د طبي زدهکړو بندیز به د ټولنې پر روغتیا نه جبرانېدونکي اغېزې ولري.
د نړۍوالو مرستو کمښت او امنیتي اندېښنې
د ملګرو ملتونو استازې د نړۍوالو مرستو د کمېدو په تړاو اندېښنه ښودلې ویلي یې دي، چې د دغو مرستو بندېدل یا کمېدل به د افغانستان بېثباته او نازک وضعیت لا پسې خراب کړي او ترسره شوي محدود پرمختګونه به هم له منځه یوسي.
روزا اوتونبایوا ټینګار کړی، چې افغان ولس به په داسې شرایطو کې له کډوالۍ پرته بله لاره ونهلري.
هغې همداراز د افغانستان د روان امنیتي وضعیت په تړاو اندېښنه ښودلې او زیاتوي، چې پر دغه هېواد د طالبانو د بشپړ کنټرول سره-سره، ځانمرګي بریدونه او امنیتي پېښې لا هم دوام لري.
روزا اوتونبایوا په کندوز کې پر طالبانو او د دې ډلې د ښار جوړونې په وزارت کې وروستیو بریدونو ته په اشارې ټینګار کړی، چې هېوادونه د افغانستان د امنیتي وضعیت په تړاو اندېښمن دي او له ترهګرو ډلو سره د مبارزې لپاره د دغې ډلې پر وړتیا او ژمنتیا شک لري.
د یادونې ده چې د ملګرو ملتونو امنیت شورا د دوشنبې پر ورځ (کب ۲۰مه) د افغانستان د وضعیت په تړاو یوه بله غونډه جوړه کړه چې پهکې د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د سرمنشي استازې روزا اوتونبایواد دغه هېواد په هکله خپل راپور وړاندې کړ.
