له پرون سهار راهیسې د امریکا غږ پښتو او دري برخو خپلې ټلویزیوني خپرونې درولې دي او د ورځنیو خپرونو پر ځای د ځینو انځورونو سره، «امریکا غږ څنګه کار کوي، په ګډون امریکا غږ د متحده ایالاتو د سیاست څرګندونه کوي» کلیمې د ټلویزیون پر څپو راڅرګندېږي.
دغې رسنۍ خپلې خپرونې وروسته له هغه ودرولې، چې څو ورځې وړاندې د امریکا ولسمشر ټرمپ په خپل یوه اجرایوي فرمان کې د امریکا د حکومت تر چتر لاندې د امریکا غږ او ازادي راډیو / ازادي اروپا راډیو بودجه لغوه اعلان کړه، چې د دغو رسنیو کارکوونکي یې جبري رخصتۍ ته اړ کړل.
د امریکا غږ مشر مایکل ابرامویټز د یوه برېښنالیک په ترڅ کې خپلو کارکوونکو ته خبر ورکړی، چې د ولسمشر ټرمپ فرمان د پلي کېدو په حال کې دی او دوی نور نشي کولی چې د کار ځای ته ننوځي او یا هم له برېښنایي کاري سیسټم څخه ګټه واخلي.
په دغه برېښنالیک کې د امریکا غږ ټول کارکوونکي جبري رخصتۍ ته او اېستل شوي او خبرداری یې ورکړی، چې هیڅوک حق نهلري تر راتلونکي اعلانه پورې په دغه اداره کې له خپل مقام او یا هم واکونو ګټه پورته کړي.
د دغې رسنۍ برخلیک لا روښانه نه دی؛ خو د امریکا غږ مشر مایکل ابرامویټز ویلي، چې د ولسمشر ټرمپ د دغه اجرایوي فرمان په پلي کولو سره به د یادې ادارې ۱۳۰۰ تنه خبریالان، پروډیوسران او نور کارکوونکي خپلې دندې له لاسه ورکړي.
د طالبانو د دفاع وزارت ویلي، چې د البدر او الفتح قول اردوګانو څخه یې تازه اتلس سوه ځواکونه د پوځي روزنې او زدهکړو له دوه میاشتنۍ دورې فارغ کړي دي.
د طالبانو په دوه جلا، جلا خبر پاڼو کې ویل شوي، له الفتح قول اردو څخه «۹۵۰تنه او له البدر اقول اردو څخه بیا ۸۵۰کسان» فارغ شوي چې ورته د فزیکي روزنې تر څنګ عقیدوي زدهکړې هم ورکړل شوې دي.
د طالبانو البدر قول اردو درستیزوال ملا احمد شاه دین دوست خپل دغه تازه دمي ځواک ته سپارښتنه کړې، چې د اسلامي شریعت له مخې دې په خپلو دندو کې ناغېړي نه کوي.
طالبان په چټکۍ سره هڅه کوي؛ څو خپلو پخوانیو جنګیالیو ته د عصري پوځي وسایلو او وسایطو د کارونې روزنه ورکړي.
همدا راز ویل کېږي، چې د جګړهییزو تکتیکونو او لارو چارو په برخه کې هم طالبان د پخواني جمهوري نظام له افسرانو څخه ګټه اخلي.
د معلوماتو له مخې، طالبانو په یو شمېر برخو کې د جمهوري نظام له افسرانو څخه د تجربو ترلاسه کولو وروسته د هغوی پر ځای خپل کسان ګومارلي او هغوی یې بیا له دندو اېستلي دي.
د راپورونو له مخې، د پخواني جمهوري نظام ځیني افسران چې د امریکایي وسلو، تجهیزاتو، وسایطو او چورلکو په کارولو کې لازمې تجربې لري په خپل لاس کې نیولي دي.
طالبان دغه پخواني افسران خپلو جنګیالیو ته د روزونکو په توګه ګومارلي، څو ترې د دغو عصري وسلو او وسایلو د کارولو زده کړې وکړي.
طالبانو څو، څو ځله خبر ورکړی چې ځینې امریکایي چورلکې او پوځي وسایط یې رغولي دي. باورونه همدا دي، چې دغه وسایط او چورلکو د جوړلو تخنیکي چارې د پرځېدلي جمهوري نظام پخوانیو پوځیانو ترسره کړي دي.
طالبانو ته پاتې امریکایي وسلې او تجهیزات په متحده ایالاتو کې یو له جنجالي موضوعاتو ډکه هغه ده.
ولسمشر ټرمپ په وار، وار نیوکه کړې، چې جوبایډن په غیر مسوولانه توګه له افغانستانه خپل ځواکونه و اېستل او د امریکایي وسلو تر څنګ یې پرېمانه تجهیزات طالبانو ته په ښکاره میدان پرېښودل.
ډونالډ ټرمپ ګواښ کړی، چې له طالبانو څخه به خپل پوځي وسایل او وسلې بېرته واخلي؛ خو طالبانو بیا غبرګون ښوولی، چې دغه ورپاتې امریکایي وسلې ورته «غنیمت» دی او هېڅوک یې ترې بېرته نشي اخیستی.
د افغانستان متحدې جبهې مشر جنرال سمیع سادات د ټرمپ دغو څرګندونو څخه هرکلی کړی و او ورته یادونه کړې وه، چې چمتو دی څو له طالبانو څخه د امریکايي وسله د بېرته اخیستلو په برخه کې همکاري وکړي.
د افغانستان دننه د پاتې امریکایي وسلو د قاچاق او پلور په تړاو هم جدي اندېښنې شته.
خپله د طالبانو د کورنیو چارو وزارت څو، څو ځله په بېلابېلو ولایتونو کې پاکستان ته د وسلو د قاچاق مخنېوي خبر ورکړی او دا په ډاګه کوي چې دغه وسلې اوس په تور بازار کې پلورل کېږي.
د راپورونو له مخې، د طالبانو یو شمېر سیمهییزو قوماندانانو د خپلې دویم ځل واکمنۍ په لومړیو ورځو کې د جمهوي نظام له پوځیانو وسلې واخیستې او بیا یې بېرته خپلو اړونده پوځي مرکزونو ته ونه سپارلې.
اندېښنه دا ده، چې همدغه وسلې بېرته طالبانو په تور بازار کې پلورلې دي او ډېره برخه یې پاکستان ته قاچاق شوې ده.
پاکستاني چارواکو په دې وروستیو کې څو ځله اندېښنه ښوولې، چې طالبانو ته پاتې شوې امریکایي وسلې د «ټيټيپي» په ګډون د بلوڅ بېلتون پالو لاسونو ته ورغلې دي او د دوی خلاف یې جګړو کې کارولې دي.
پاکستان هم د ټرمپ له هغه څرګندونو هرکلی کړی، چې په افغانستان کې پاتې شوې تجهیزات او وسلې باید له طالبانو بېرته واخیستل شي.
همدا راز هندي چارواکو هم ادعا کړې، چې په کشمیر کې ځینو جنګي ډلو د دوی خلاف امریکایي وسلې کارولې دي چې ښایي له افغانستانه ور وړل شوې وې.
د پاکستان د لومړي وزیر سلاکار رانا ثناالله ویلي، دا د اندېښنې وړ خبره ده چې د افغانستان خاوره د «ترهګرۍ» لپاره کارول کېږي. نوموړي په فیصل اباد کې له رسنیو سره په خبرو کې وویل، چې طالبان باید د ترهګرو پر وړاندې اقدام وکړي او د امنیت پر وړاندې ټولې دسیسې شنډې کړي.
نوموړي د نوم اخیستلو پرته ویلي، هغه تبلیغات چې هند یې په پاکستان کې د ترهګرۍ په اړه کوي؛ هغه هم د یوې سیاسي ډلې لهخوا کېږي.
پاکستاني رسنۍ جیونیوز د نوموړي په حوال لیکلي، د هند استخباراتي اداره «را» د ټولو ترهګرو د مور رول لوبوي.
نوموړي ادعا کړې ده:« دا "را" ده، چې ترهګر راټولوي، تمویلوي او په ترهګریزو فعالیتونو کې لاس لري.»
دغه څرګندونې وروسته له هغه کېږي، چې د پاکستان د پوځ د عامه اړیکو مسوول جنرال احمد شریف چوهدري او د بلوچستان سر وزیر سرفرازبګتي په یوه ګډ خبرې کنفرانس کې ویلي و، چې پر جعفر اکسپرېس برید «د هند او افغانستان په ملاتړ شوی».
د پاکستان د پوځ ویاند ویلي و، په دغه پېښه کې ښکېل بریدګر په افغانستان کې له خپلو ملګرو سره په اړېکه کې وو:«له افغانستان څخه عصري بهرنۍ وسلې راوړل کېږي او په پاکستان کې په ترهګريزو عملياتو کې کارول کېږي او د جعفر اېکسپرېس پېښه د هند د ترهګريز ذهنیت دوام دی.»
د هغه په وینا، هند د پاکستان د بې ثباته کولو لپاره په بلوچستان کې د ترهګرۍ ملاتړ کوي.
چوهدري وویل:«په بلوچستان کې د دې اورګاډي پېښې او له هغې مخکې رامنځته شویو پېښو اصلي ملاتړی ختیځ ګاوندی هېواد دی.»
خو هند او پاکستان بیا دغه ادعاوې رد کړې.
په افغانستان کې د سره صلیب کمېټه وایي، چې افغانستان لا هم د جګړې د پاتې شونو له امله د ناچاوده توکو له جدي ګواښ سره مخ دی. د دغې کمېټې د راپور له مخې، په ۲۰۲۴ کال کې د ۳۵۹ ماشومانو په ګډون ۴۵۵ ملکیانو ته د ناچاوده توکو د چاودنې له امله مرګ ژوبله اوښتې.
په راپور کې راغلي، چې په تېر زېږدیز کال کې د پخوانیو پاتې شونو ناچاوده توکو د چاودېدو پېښو شمېر ټول ۲۳۴ ته رسېږي.
یادې نړۍوالې کمېټې ویلي، چې د ناچاوده توکو د ګواښونو کمولو لپاره یې د عامه پوهاوي پروګرامونه هم ترسره کړي دي.
خونړي سېلابونه او ورښتونه
په افغانستان کې د سره صلیب کمېټې ویلي، په ۲۰۲۴ کال کې د سختو ورښتونو او سېلابونو له کبله لسګونه زره کسان زیانمن شوي، نږدې ۷زره کورونه ویجاړ شوي او د ۲۵۰ کسانود مړینې تر څنګ یې زرګونه نور ټپیان کړي دي.
د یادې کمېټې د راپور له مخې، د هېواد په ټولو ولایتونو کې سېلابونو «۱۱۹زره کسان زیانمن» کړي چې شاوخوا «۶۴زره جریبه کرنیزې ځمکې» یې هم لمنځه وړې دي.
د سره صلیب نړۍوالې کمېټې د معلوماتو له مخې، افغانستان په ۲۰۲۴ کال کې له پراخو ناورینونو سره مخ و چې پکې اقتصادي ستونزې، طبیعي پېښې او د تېرو څو لسیزو جګړهییزې اغېزې شاملې دي. د نړۍوالو بندیزونو دوام او د بهرنیو مرستو کمښت، د افغانانو پر ژوند لا سخت اغېز کړی، چې مېلیونونه خلک یې د فقر، لوږې او بنسټیزو خدمتونو ته محدود لاسرسي خلک له ناورین سره مخ کړي دي.
افغانستان کې د سره صلیب کمېې مشرې کاټرینا رېټز ویلي:« د زیانمنو شویو خلکو په ځانګړې توګه د ښځو، ماشومانو او معلولینو وضعیت خورا د اندېښنې وړ دی. دغه بېړنۍ حالت دوامداره نړۍوالې پاملرنې او اوږدمهاله مرستو ته اړتیا لري؛ څو ډاډ ترلاسه شي چې اړمنو خلکو ته لازمې مرستې ورسېږي».
د سره صلیب نړۍوالې کمېټې په خپل راپور کې ویلي، چې د طالبانو تر واک لاندې د افغاني سرې میاشتې ټولنې په همکارۍ یې د سېلاب ځپلو کورنیو سره بېړنۍ د نغندي مرستې تر څنګ د خوراکي توکو مرستې هم کړې دي.
ککړې اوبه یو بل ناورین
سره صلیب په هېواد کې د پاکو اوبو کمښت یوه بله جدي ستونزه ګڼلې ده.
په راپور کې د محمد نعمان په نوم د کابل یو تن اوسېدونکي له خولې لیکل شوي، چې په پلازمېنه کې د اوبو رسولو سېسټم هېڅ ډول د باور وړ نه دی او ځمکنۍ اوبه هم خورا کمې شوې دي.
دغه کمېټې زیاته کړې، چې په هېواد کې یې څه باندې دولس سوه لاسي بمبې جوړ کړي، چې نږدې ۱۷۹زره کسانو ته یې د پاکو اوبو رسولو په برخه کې ترې برخمن شوي دي.
اقتصادي ننګوونې او د کاري فرصتونو نشتوالی
په راپور کې همدا راز اندېښنه ښوول شوې، چې په افغانستان کې د جګړې، طبیعي پېښو او د طالبانو د بندیزونو له امله اقتصادي حالت ورځ تر بلې خرابېدونکی دی.
سره صلیب په ډاګه کړې، چې ډېر کسان د کار موندلو لپاره له سختو ستونزو او ننګوونو سره مخ کېږي.
دغه کمېټې د عقا محمد په نوم د یوه ۷۶کلن سپین ږېري د کورنۍ حالت هم شریک کړی دی. هغه ویلي:« هر سهار بازار ته په دې هیله ځم، چې څوک به مې د مزدورۍ لپاره کار ته یوسي. کله کله راته کار پیدا شي؛ خو اکثره وخت تش لاس بېرته کور ته ځم».
د سره صلیب کمېټه وايي، په افغانستان کې د جګړې، فقر، طبیعي افتونو، د پاکو اوبو کمښت، د چاودېدونکو توکو ګواښونه او د اقتصادي ستونزو له امله د مېلیونونو خلکو ژوند له سختو کړاوونو سره مخ دی. د نړۍ والو مرستو د کمښت له امله، د بشري مرستو اړتیا تر بل هر وخت ډېره محسوسېږي.
سره صلیب ویلي، د نورو مرستنیدونه ادارو په ملتیا د محدودو امکاناتو سره، سره د زیانمنو خلکو لاسنیوی کوي؛ خو د دې ستونزو د تلپاتې حل لپاره د نړۍوالې ټولنې پاملرنه او اوږدمهاله هڅې اړینې دي.
د طالبانو پخوانۍ زنداني نادیه سادات د یکشنبې په ورځ له افغانستان انټرنشنل سره په مرکه کې وویل، چې طالبانو بربنډه کړې وه او په زندان کې یې ترې عکسونه او ویډیوګانې اخیستې دي.
هغه چې په مزارشريف کې د طالبانو پر ضد لاريونونو کې د ګډون او د ښځو او نجونو لپاره د ښوونځيو او پوهنتونونو د تړلو په اړه له رسنيو سره د خبرو له امله نيول شوې وه، وایي چې د طالبانو غړو په زندان کې پر دې جنسي تېرى کړى او د بدن ځينې برخې يې لمس کړي دي.
سادات د طالبانو په زندانونو کې د ښځو د وضعیت په اړه وویل، چې "طالبان له انسانیت څخه لرې دي."
د هغې په وينا، د طالبانو استازي بنديان په بې رحمانه ډول شکنجه کوي او بنديانې ښځې ځوروي.
نوموړې وایي، چې له دوو اوونيو توقيف وروسته د ډېرو پيسو په ورکولو سره خوشې شوه، خو له هغه وخت راهيسې ناروغه ده او د شپې خوب نه شي کولای.
هغې دا هم څرګنده کړه، چې په بلخ کې د طالبانو یوه لوړپوړي چارواکي ورته د واده وړاندیز کړی و.
نادیه سادات ټینګار وکړ، چې افغانستان د خپلو خلکو لپاره په دوزخ بدل شوی او هغه څه چې طالبان د خلکو د امنیت او مصونیت په اړه ادعا کوي، د هغوی له چلند سره سمون نه خوري.
نادیه سادات له طارق عظیم سره په یوې مرکه کې وايي، چې طالبانو هغه بربنډه کړې وه او په زندان کې یې ترې فلم جوړ کړی دی
تر دې مخکې افغانستان انټرنشنل په یوه څېړنیز راپور کې د طالبانو په زندانونو کې پر ښځو د جنسي تېري اسناد ثبت کړي وو.
لږ تر لږه ۱۰ښځو افغانستان انټرنشنل ته تایید کړه، چې په توقیف کې پر دوی جنسي تېري شوي او یا هم ځورول شوي دي.
له دې جملې څخه اتو ښځو راپور ورکړی، چې پر دوی جنسي تېری شوی او دوو نورو ویلي چې طالبانو د پوښتنو ګروېږنو پر مهال د دوی بربنډه بدن نه فلم او عکسونه اخیستي دي.
د دغو ښځو له ډلې څخه د ځینو په وینا، طالبانو د ځورونې او جنسي تېري پر مهال دا صحنه په خپلو موبايلونو کې اخیستي او یا هم د ښځو په زندانونو کې چې د طالبانو د زندانونو د مدیریت له خوا کنټرولېږي کېمرې نصب شوې وې.
د افغانستان لپاره د بشري حقونو په برخه کې د ملګرو ملتونو ځانګړي استازي ریچارډ بېنېټ تایید کړه، چې له دې مسلې خبر دی او په دې اړه څېړنې روانې دي.
حقاني شبکې ته نږدې کسانو د یکشنبې په ورځ د طالبانو د دفاع وزیر ملا یعقوب او انس حقاني تر څنګ د سراج الدین حقاني نوی انځور خپور کړی دی. دوی د دې انځور د وخت او ځای په اړه څه نه دي لیکلي.
د سوشیل میډیا دغو کاروونکو د سراج الدین حقاني د وینا یوه ویډیو هم خپره کړې، چې پکې د "نظام د ښه نوم او نیکمرغۍ په خدمت" ټینګار شوی دی.
سراج الدین حقاني له نږدې ۵۰ ورځو راهیسې د کورنیو چارو په وزارت کې نه دی لیدلی شوی.
حقاني متحده عربي اماراتو او سعودي عربستان ته له سفر وروسته کابل ته راستون نه شو او خپل پلرني ټاټوبي خوست ته ولاړ.
سرچینې وايي، چې نوموړی د خوست او شمالي وزیرستان ترمنځ ژوند کوي.
دا عکس په داسې حال کې خپرېږي، چې په دې وروستیو کې یوې سرچینې افغانستان انټرنشنل ته ویلي، چې سراج الدین حقاني د طالبانو د کورنیو چارو وزارت له دندې استعفا کړې ده.
طالب چارواکي په دې اړه چوپه خوله دي، خو له دې ډلې سره تړلې غیر رسمي شبکې بیا د حقاني د استعفا په اړه راپورونه رد کړي دي.
خو د حقاني خپلوانو د کورنیو چارو وزارت ته د حقاني د نه حاضرېدو په اړه له څه ویلو ډډه کړې ده.
بلال سروري چې د افغانستان یو له مشهورو ژورنالیستانو څخه دی پرون یې په اېکس کې لیکلي، چې هبت الله د خپل حکومت په کابینه کې د بدلون هڅه کوي او سراج الدین حقاني ته یې د دفاع وزارت په ګډون د نورو پوستونو وړاندیز کړی دی.
محمد جلال حقاني ته نږدې یو کس نن د سراج الدین حقاني او یعقوب مجاهد یو دوستانه عکس خپور کړ.
دا عکس حقاني ته د نورو نږدې اکاونټونو له خوا بیا بیا خپور شوی.
یوزر اکاونټونه او حتی طالب چارواکي اکثرا د طالبانو د شخړو په اړه د رسنیو راپورونو په ځواب کې د حقاني ویډیو او عکسونه خپروي، چې د طالبانو د رژیم په اطاعت په ځانګړې توګه د دې ډلې د مشر هبت الله اخوندزاده پر اطاعت ټینګار کوي.
حقاني د هبت الله په کابینه کې یوازینی لوړپوړی چارواکی دی، چې په غیر مستقیم ډول یې د هېواد پر وضعیت او د طالبانو د مشر پر واکمنۍ نیوکې کړي دي.
وروستی ځل یې د سپټمبر په میاشت کې په یوه عامه غونډه کې پر هبت الله اخوندزاده نیوکه وکړه او ویې ویل: "تاسې فکر مه کوئ چې زه حاکم یم او هر څوک باید زما خبره ومني او که څوک زما خبرې ونه مني، اسمان به راښکته شي."
ویل کېږي، چې هبت الله د کورنیو چارو وزارت مسوولیتونه سید ابراهیم ته او د دفاع په وزارت کې د ملا یعقوب واکونه قیوم ذاکر ته سپارلي دي.
اوس حقاني او یعقوب دواړه د امارت ضد عناصرو په توګه معرفي شوي دي.
حقاني او یعقوب د عباس ستانکزي او یو شمېر نورو طالب چارواکو په ګډون له نړۍوالې ټولنې سره د دغې ډلې د مشر له سیاستونو ناراضه دي.
دوی په وار - وار خبرداری ورکړی، چې د دې سیاستونو دوام به د طالبانو د رژیم بقا له ګواښ سره مخ کړي.
