د طالبانو لهخوا د کابل پوهنتون د پښتو ژبې او ادبیاتو پوهنځي د استادۍ له دندې تر ګوښهکېدو وروسته محمداسماعېل یون له افغانستان انټرنشنل سره په یوې تازه مرکه کې د دغې ډلې د لوړو زدهکړو وزیر ندامحمد ندیم ته په اشارې وايي چې د «بوشکو او بم سړی باید د لوړو زدهکړو وزیر» نه وای.
هغه د پنجشنبې په ورځ (د کب ۷مه) په خپلې مرکه کې زیاته کړې، طالبانو د لوړو زدهکړو وزارت په راس کې نامسلکي کسان ګمارلي او یو وار بیا یې ټینګار کړی چې نوموړې ډلې کابل پوهنتون پر یوې «دیني مدرسې بدل» کړی دی.
د کابل پوهنتون د پښتو ژبې او ادبیاتو پوهنځي مخکېنی استاد چې دا مهال په ترکیه دی، په دې مرکه کې وویل: «د بم او بوشکو سړی باید د لوړو زدهکړو وزارت په راس کې نه وای راغلی. د صحت وزیر باید ډاکټر او د فواید عامې وزیر باید انجنیر وای. طالبان چې نامسلکي کسان د لوړو زدهکړو وزارت په راس کې راولي دا د انتقاد وړ ده.»
د ښاغلي یون په اند، دا وضعیت اوس مهال نه یوازې په کابل پوهنتون، بلکې په ټولو علمي مرکزونو کې حاکم دی او د طالبانو عمومي سیاست دا دی چې علمي مرکزونه پر مذهبي مدرسو بدل کړي.
هغه همداراز په دې مرکه کې یو وار بیا ټینګار کړی چې طالبانو ته د امنیت په برخه کې ۹۵، خو د زدهکړو په برخه کې بیا صفر نمرې ورکوي او زیاتوي چې د عصري علومو او ښځو حقونو په ګډون د دغې ډلې ځيني سیاستونه د منلو نه، بلکې د غندلو وړ دي.
هغه وویل: «په هر ترتیب چې وي طالبان باید د خویندو [ښځو] حقونه ورکړي. زدهکړې د ښځو او نارینهوو حق دی او طالبان دا حق نهلري چې د ښځو پر مخ د زدهکړې دروازې بندې کړي.»
ښاغلي یون له افغانستان انټرنشنل سره په خپلې تازه مرکه کې څرګنده کړې چې د نوموړي د ګوښهکېدو اصلي لامل دا و چې هره ورځ پوهنتون ته نه شو تللی او طالبانو هغه د دوامداره غېرحاضرۍ له وجې له دندې ګوښه کړی دی.
د کابل پوهنتون د پښتو ژبې او ادبیاتو پوهنځي مخکېنی استاد محمد اسماعیل یون تېره اونۍ له استادۍ څخه تر ګوښهکېدو وروسته د خپلې فېسبوک پاڼې له لارې ویلي و، چې واک ته د طالبانو له رسېدو راهسیې د کابل پوهنتون د محصلینو شمېر له ۳۸ زرو څخه ۱۴ زرو ته ټيټ شوی دی.
همداراز، هغه وخت ښاغلي یون د کابل پوهنتون پر تدريسي بهير، ادارې برخې او د پوهنتون پر وضیعت توندې کړې وې.
د کندهار او د هلمند د لښکرګاه اوسیدونکي وايي، چې په بانکونو کې د کمزورو خدماتو له امله بیروبار او ګډوډي د دې لامل شوې چې خلک په وخت خپلې پیسې له بانکونو ونه اېستلای شي.
ځايي سرچیني وايي، سلګونه کسان د خپلو معاشونو د ترلاسه کولو لپاره نیمه شپه بانک ته ځي او د پیسو ایستلو نوبت نیسي خو ډیری کسان له ساعتونو ساعتونو انتظار وروسته هم د پیسو په ترلاسه کولو نه بریالي کیږي.
د رحمت الله په نوم یو کس وایي:« کله چې مې سهار پیشلمی وکړ، له کوره راووتلم او عزیزي بانک ته مې ځان ورساوه ترڅو نوبت ونیسم، خو ډیر کسان له ما څخه هم مخکې راغلي وو، بانک کې دننه خو د پښې اېښودو ځای نه و، خلک بیرون په قطارونو کې نوبت ولاړ وي.»
د کندهار ښار یو اوسیدونکی چې د ځینو ستونزو له امله نه غواړي نوم یې خپور شي وايي، چې ځینې طالبان په بانک کې د پیسو ایستلو نوبت پر مهال له زوره کار اخلي او د بانک پر کار کوونکو فشار راوړي چې لومړی باید د طالبانو پیسي ورکړل شي.
نوموړی وايي، «زه درې ورځې سر پر سر بانک ته ولاړم، پنځه ساعته، شپږ ساعته به مې انتظار وکړ خو دې منځ کې به ځینې طالبان راغلل او په زور به یې خپل خلک داخل ته بیول او د نورو کسانو نوبت به یې نیوه، بیا دې منځ کې د ځینو کسانو ترمنځ جنجالونه هم پیښ شول او ما بالاخره نن خپلې پیسې له بانک نه وایستلې».
پر همدغه مهال یو شمېر کسان په بانکونو کې د کارکوونکو د کم شمېر او د ای ټي ایم ماشینونو د نه فعالیت په اړه هم شکایتونه کوي او وايي، که دغه ماشینونه فعاله وای، ښايي تر ډیره په بانکونو کې د بیروبار او ګډوډیو کچه راکمه شوې وای.
خو له کندهار او هلمند څخه د عزیزي بانک او کابل بانک دوه بېلابېلو سرچینو افغانستان انټرنشنل ته د نوم نه ښودلو په شرط وویل، چې د طالبانو له لوري په ځنډ سره د دولتي معاشونو حواله کول د دې لامل شوی چې په بانکونو کې ګڼه ګوڼه او ګډوډي رامنځته شي.
دغه سرچیني وايي، چې د بانک نوټونو د زړښت له امله یې ای ټي ایم ماشینونه بند کړي دي، « د افغانیو بانک نوټونه دومره زاړه دي چې ای ټي ایم ماشین کې هغه هیڅ نه استفاده کیږي، موږ پوهیږو که بانک نوټونه نوي وای زموږ په ټولو څانګو کې به ماشینونه فعال وای او اوس به په بانکونو کې دومره بیروبار او ګډوډي نه وای.»
خلک په داسې حال کې د بانکونو د کمزورو خدماتو په اړه شکایت کوي، چې طالبانو د دولتي کارکوونکو او خپلو نظامیانو میاشتنۍ تنخواوې څو ورځې وړاندې حواله کړې او له تېرو څو ورځو راهیسې په بانکونو کې د پییسو د راایستلو پر مهال د نوبت پر سر فزیکي شخړې هم شوې دي.
