د پاکستان د روغتیا وزیر مصطفی کمال وایي، چې افغانستان د پولیو د له منځه وړلو په هڅو کې له پاکستان څخه مخکې شوی. نوموړي ویلي، چې ښايي افغانستان د پولیو د بشپړ له منځه وړو هدف ته تر پاکستان وړاندې ځان ورسوي.
د پاکستان د روغتیا وزیر مصطفی کمال په کراچۍ کې د روغتیایي څیړنې مشورتي بورډ په شپږم نړیوال طبي څیړنیز کنفرانس کې د وینا پرمهال ویلي، چې افغانستان د پولیو د له منځه وړو په هڅو کې له پاکستان څخه مخکښ دی. نوموړی وايي، سره له دې چې د پاکستان روغتیايي خدمات له افغانستان څخه غوره دي خو هیله یې ښودلې، چې دواړه هېوادونه به په یو وخت پولیو له منځه یوسي.
نوموړي دغه څرګندونې په داسې حال کې کړې، چې په ۲۰۲۴ کال کې په دغه هېواد کې د پولیو ۷۴ پېښې او په روان کال کې شپږ پېښې ثبت شوې دي.
پاکستان داسې مهال افغانستان د پولیو د له منځه وړلو په هڅو کې مخکښ ګڼي، چې سبا دوشنبه د افغانستان په بېلابېلو سیمو کې د ګوزڼ ضد واکسین کمپاین پیلیږي.
که څه هم طالبانو نه دي ویلي، چې د ګوزڼ ضد واکسین دغه دوره کمپاین کې به په څومره شمېر کې ماشومانو ته واکسین ورکړي، خو په هرات کې د طالبانو د والي رسنیز دفتر د یوې اعلامیې په خپرولو سره ویلي، چې په دغه دغه ولایت کې به له ۷۵۸ زرو څخه ډیرو ماشومانو ته واکسین ورکول شي.
تر دې وړاندې سرچینو افغانستان انټرننشنل ته ویلي و، چې د طالبانو مشر کور په کور واکسین ورکولو باندې بندیز لګولی او د واکسین اعلان به هم د جومات په لاوډسپیکر کې کېږي او له دې لارې به خلکو ته د واکسین خبر ورکوي.
دغه کمپاین داسې مهال پیلېږي، چې د امریکا اين پي ار رسنۍ راپور ورکړی چې په افغانستان او پاکستان کې د پولیو وایرس د پراخېدو په حال کې دی.
په دغه راپور کې ویل شوي،چې روان زېږدیز کال په افغانستان کې د ګوزڼ یوه مثبته پېښه ثبت شوې ده، خو تېرکال بیا په افغانستان کې د پولیو ۲۴ مثبتې پېښې ثبت شوې وې.
د ملا هبت الله له خوا ترتیب شوې د تنقیص طرحې په سریرزه کې لیکل شوي چې له زیاتو بحثونو وروسته یو لړ مهمو مصلحتونو ته په کتو ددې ډلې مشر ملا هبت الله د نظامي ارګانونو له سقف څخه د ۲۰ سلنه تشکیل د تنقیص حکم ورکړ.
د نابشپړ تشکیل په برخه کې درېیمه درجه کې هغه کسان ښودل شوي چې په غیر مسلکي بستونو کې مقرر دي.
په څلورمه درجه کې بیا د هغو ساحو د جزوتامونو بستونه شامل دي چې هلته امنیتي ستونزې نشته.
په طرح کې په پنځمه برخه کې بیا مشاورین، مرستیالان او کارپوهان ښودل شوي دي.
په دې طرح کې لیکل شوي چې د اکمال شوي تشکیل په برخه کې «بعدالفتح، همکاران، د شهیدانو وراثین، له یوې کورنۍ څخه زیات وروڼه، زیات عمر لرونکي، معذوران، ډېر بې سودان او غیر حاضران شامل دي».
په دې طرح کې د ورته وظیفوي استقاماتو لرونکو تشکیلاتو د ادغام او ترې د اضافي تشکیل د تنقیص لارښوونه شوې ده.
په حمایوي برخه کې ویل شوي، چې د مدیریتونو معاونیتونه باید تنقیص او د امرینونو څخه یو امر د معاونیت دنده هم پرمخ بوځي.
په طرح کې راغلي، چې کله پورتني موارد هم مطلوپ نتقیص پوره نه کړي نو بیا دې د هغو ساحو تشکیلاتو څخه چی امنیت هلته ښه دی او ډېر ضرورت نشته، «معینه فیصدي تشکیل هم کم شي».
په طرح کې همدراز ویل شوي چې له دې تشکیل څخه څوک تنقصیږي او کورونو ته رخصتیږي ، که «مجاهد وي، که همکار وي یا د شهید له ورثه وو څخه وي یا بعدالفتح وي، دوی ټولو ته باید له بدیل امتیاز څخه ۵ زره افغانۍ په کور ورکړل شي».
ددې طرحې له مخې که چېرې بیا په کومو برخو کې تشکیل اضافه کېږي نو بیا تنقیص شوي کسانو ته اولویت ورکړل شي.
په دې وروستیو کې په ټولنیزو رسنیو کې د طالبانو اړوند وسله والو غږونه لاس په لاس کېږي چې د تنقیص په دغه بهیر کې له دندو ایستل شوي، ډېر ناراضه دي او نیوکه یې همداده چې قرباني هم ساتونکي ورکوي او بېرته له دندو هم ساتونکي زیات تنقیص کېږي.
د طالبانو مشر ملا هبت الله په داسې حال کې دا پرېکړه کوي، چې له افغانستان سره د امریکا مرستې درول شوې دي او وخت ناوخته دولتي کارکوونکي د معاشونو د ځنډ او خنډ په اړه شکایتونه کوي.
دا سفر داسې مهال کیږي، چې قزاقستان له تور نوملړه د طالبانو د نوم اېستلو پرېکړه کړې او روسیې هم تازه ورته ګام پورته کړی.
له مرستې د «همکاریو تر نوي فصله»
له سفر وړاندې، قزاقستان افغانستان ته ۲۲۰۰ ټُنه بشري مرسته واستوله، چې د غنمو اوړو، وریژو، سبزیو تېلو او کمپلو ترڅنګ د ژمي او اوړي لپاره اړین توکي پکې شامل دي. ټاکل شوې درمل کابل ته په یوه جلا الوتنه کې واستول شي.
قزاق چارواکو دا مرسته یوازې بشرپاله اقدام نه، بلکې د اوږدمهاله اقتصادي شراکت بنسټ بللی.
قزاقستان هڅه کوي چې افغانستان ته د غنمو او اوړو صادرات زیات کړي او په بدل کې د افغانستان مېوې، سبزیجات، وچه مېوه او نور خوراکي توکي وارد کړي.
هممهاله د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت د ستراتېژیکو مطالعاتو مرکز د قزاقستان او افغانستان د اړیکو پر پیاوړتیا څېړنیزې ناستې کوربه و.
د طالبانو بهرنیو چارو وزارت ویلي، چې په دې ناسته کې د دواړو هېوادونو ترمنځ د اقتصادي، سیاسي، سوداګرۍ اوسیمهییزو همکاریو د پراخېدو په هکله خبرې وشوې.
په دې ناسته کې په کابل کې د قزاقستان سفارت ډېپلوماټانو او د یاد هېواد د ستراتیژیکو مطالعاتو مرکز رییس جکین توکوموف هم ګډون درلود.
نوموړي په دې ناسته کې ټینګار کړی، چې قزاقستان له طالبانو سره په بېلابېلو برخو کې د همکاریو پراخولو ته چمتو دی.
طالبانو په دې ناسته کې ویلي، چې له قزاقستان سره د ټرانزیټ او سیمهییز اتصال په برخه کې د پام وړ فرصتونه رامنځته شوي دي.
دوی دغه وضعیت د دوه اړخیزو اړیکو لپاره نوی فصل بللی دی.
د ۲۰۲۴ کال د لومړۍ نیمايي پایلو له مخې، د افغانستان له لارې د قزاقستان د سړکونو ترانزیتي لېږد ۸ سلنه ډېر شوی، چې مجموعي حجم یې له ۵۰۰۰ ټنه څخه زیات و. تیر کال، دا شمېر تر ۱۰۰۰۰ ټنه زیات و.
قزاقستان غواړي چې افغانستان د شمال-جنوب اقتصادي دهلیز یوه مهمه کړۍ وګرځوي، چې د چین، قزاقستان، افغانستان، او بیا د پاکستان له بندرونو (کراچۍ او ګوادر) څخه منځني ختیځ او جنوبي اسیا ته د سوداګرۍ یوه لنډه لاره پرانیستل شي.
په تېره اکتوبر میاشت کې الماتا ښار د طالبانو د صنعت او سوداګرۍ وزیرنورالدین عزیزي او د قزاقستان د ملي اقتصاد وزیر سېرېک ژومانګارین په ګډون د «افغان-قزاق تجارتي مجمع» کوربه و. په دغه فورم کې د ۳۱۷،۶ میلیونه ډالرو په ارزښت ۲۳ قراردادونه لاسلیک شول او یوه د لارې نقشه هم وړاندې شوه چې د دوه اړخیز تجارت کچه باید تر درې میلیارده ډالرو ورسوي.
د کانونو او انرژۍ برخه کې پانګونه
طالبانو په دغه فورم کې د افغانستان کاني زیرمو ته اشاره وکړه، چې سره زر، لیتیم، مس، جست او مرمر پکې شامل دي. د طالبانو د کانونو مرستیال وویل، چې د هېواد امنیتي وضعیت اوس دومره ښه شوی چې پانګوالو ته زمینه برابره ده.
قزاقستاني چارواکو د ټاپي ګازو نللیکې پروژه کې د ګډون لیوالتیا هم ښودلې، چې له ترکمنستان نه تر هندوستان پورې د افغانستان له لارې تېرېږي.
قزاقستان چین-افغانستان-قزاقستان د ټرانزیټ له لارې د لا اغېزناکې سوداګرۍ لپاره دوه بدیلې طرحې وړاندې کړې دي، چې هدف یې د خالي کانټینرونو د بیرته ستنولو لګښت کمول دي.
همداراز، قزاقستان د «خورغوس» وچ بندر له لارې د افغان توکو لپاره د لوژستیکي مرکز د جوړېدو وړاندیز کړی.
دا تعاملات داسې مهال دي، چې د طالبانو حکومت لاهم نړیوالو په رسمیت نه دی پېژندلی، خو د سیمې هېوادونو قزاقستان او روسیې او دغه راز ازبکستان له دې ډلې سره خپلې اړیکې پیاوړې کړې دي.
