یونېسف: تېر کال مو په افغانستان کې له ۴۰۰ زره کورنیو سره نغدي مرستې کړې دي

د ماشومانو لپاره د ملګرو ملتونو نړۍوال صندوق (یونېسف) وايي، چې تېر کال یې په افغانستان کې ۴۰۰زره اړمنو کورنیو ته نغدي مرستې وېشلې دي.

د ماشومانو لپاره د ملګرو ملتونو نړۍوال صندوق (یونېسف) وايي، چې تېر کال یې په افغانستان کې ۴۰۰زره اړمنو کورنیو ته نغدي مرستې وېشلې دي.
یونیسف نن دوشنبه پر اېکس پاڼه د یوه پیغام په خپرولو سره ویلي، اړمنو کورنیو او ماشومانو ته د نغدي مرستو چمتو کول دوی ته د دې اجازه ورکوي چې خپلې پرېکړې په خپله وکړي او د ځان لپاره سملاسي اړتیاوې چمتو کړي.
د یونېسف په وینا، کورنیو ته د نغدو پېسو لېږد په بېړنیو حالاتو کې ډېر اغېزمن ثابت شوی دی.
خو دغه بنسټ د مرسته شویو پېسو د شمېر په تړاو څه نه دي ویلي.
دا په داسې حال کې ده، چې د خوړو نړۍوال پروګرام وايي، چې افغانستان په خپل تاریخ کې له خورا سختې خوارځواکۍ سره مخ دی او دغه هېواد د ماشومانو د خوارځواکۍ په برخه کې د بې ساري بېړني حالت شاهد دی.
له بل پلوه د لوږې پر وړاندې د مبارزې سازمان مشر کوبي رایتویلډ ویلي، که د خوارځواکو ماشومانو درملنه ونه شي؛ نو د هغوی د مړینې ګواښ خورا ډېر دی.
کوبي رایتویلډ زیاته کړه، هېڅ ماشوم بايد د خوارځواکۍ له امله مړ نشي.
د ملګرو ملتونو د خوړو نړۍوال پروګرام خبرداری ورکړی، چې سږ کال به درې نیم مېلیونه ماشومان له خوارځواکۍ سره مخ شي.


د پاکستان ډاڼ ورځپانې په یوه مقاله کې ویلي، د نړۍوالو سیالیو یا «لویې لوبې» تمرکز اوس پر افغانستان نه؛ بلکې په ایران او پاکستان راڅرخي. مقاله زیاتوي، که څه هم افغانستان د اوږدې مودې لپاره د نړۍوالو قدرتونو د سیالیو مرکز پاتې شوی؛ خو اوس امریکا نوې لوبه پیل کړې ده.
د مقالې له مخې، ټرمپ غواړي چې به افغانستان کې د خپل هېواد نفوذ بېرته را ژوندی کړي او د دې کار لپاره د بګرام پوځي اډې بیا ترلاسه کول یې تر ټولو مهم ماموریت دی.
ډان کاږي، چې کابل ته د زلمي خلیلزاد تر مشرۍ لاندې د امریکایي پلاوي سفر که څه هم په ښکاره د بندیانو د خوشې کېدو مسله شاربله؛ خو د پردې ترشاه د امریکا او طالبانو ترمنځ د ژورو خبرو پیل و.
یادې پاکستانۍ ورځپاڼې لیکي، ښایي طالبان د بګرام اډه بېرته امریکا ته وسپاري او په بدل کې به یې واشنګټن د طالبانو د نړۍوالې انزوا کمولو ته غاړه کېږدي او ان د هغو پرمختللو وسلو د کنټرول اجازه ورکړي چې امریکا په ۲۰۲۱ کې تر وتو وروسته په افغانستان کې پرېښې وې.
د مقالې له مخې، د دغو وسلو د ترمیم او ساتنې لپاره د امریکا پر مرستې هم بحث شوی چې دا چاره کولای شي د طالبانو پوځي ځواک نور هم پیاوړی کړي.
مقاله زیاتوي، چې امریکا غواړي له نرمو وسیلو لکه مرستو، پانګونې او ډېپلوماسۍ کار واخلي؛ څو بېرته افغانستان ته داخل شي. دا چاره به امریکا ته دا توان ورکړي، چې پر ایران او پاکستان نوي فشارونه راولي.
د ورځپاڼې تحلیل وړاندې کاږي، که امریکا بېرته بګرام ته ورشي؛ نو د پاکستان د اټومي وسلو د امنیت په اړه به د امریکا پخوانۍ اندېښنې یو ځل بیا راپورته شي.
که څه هم پاکستاني چارواکو دغه اندېښنې رد کړې دي؛ خو د امریکا له لوري د بګرام د بېرته غوښتلو وخت خورا معناداره بلل شوی دی.
د مقالې په پای کې راغلي، سره له دې چې چین، روسیه، هند، ایران او پاکستان له طالبانو سره نارسمي اړیکې لري؛ خو د طالبانو حکومت لا هم د نړۍوالې مشروعیت له اړخه له کړکېچ سره مخ دی.
ورځپاڼه ټینګار کوي، چې د «لویې لوبې» نوی پړاو پیل شوی او دغه لوبه ښایي د ایران او پاکستان لپاره ژور امنیتي بدلونونه راولي.

د قزاقستان د لومړي وزیر مرستیال سیریک جومانګارین نن دوشنبه د یوه لوړپوړي پلاوي په مشرۍ کابل ته رسېدلی دی. نوموړی به د دغه سفر په لړ کې له طالب چارواکو سره پر دوه اړخیزو اړیکو او اقتصادي مسایلو خبرې وکړي.
سیرک جومانګارین کابل ته له رسېدو وروسته د طالبانو د صنعت او سوداګرۍ له وزیر نورالدین عزیزي سره یو ځای خبریالانو ته وویل، چې د دغه سفر په ترڅ کې به د طالبانو او قزاقستان د چارواکو ترمنځ اقتصادي هوکړه لاسلیک شي.
د سیریک جومانګارین لهخوا د ورکړل شویو معلوماتو له مخې، ټاکل شوې دغه اقتصادي تړون د هغه او د طالبانو د اقتصادي چارو د مرستیال ملاعبدالغني برادر ترمنځ لاسلیک شي.
د سیریک جومانګارین په وینا، د ټرانس-افغان ریل پټلۍ په اړه بحثونه د هغو موضوعاتو څخه دي چې د طالب چارواکو سره به یې د لیدنې پر مهال پرې خبرې وکړي.
هغه کابل ته خپل سفر "ځانګړی" وباله او ویې ویل، چې په کال کې لږ تر لږه دوه ځله له طالب چارواکو سره لیده کاته کوي.
د طالبانو د صنعت او سوداکرۍ وزیر نور الدین عزیزي هم خبریالانو ته وويل:« موږ هوکړه کړې، چې د ۳ مېلیارد ډالرو په ارزښت د دواړو هېوادونو ترمنځ سوداګري وکړو؛ خو پر دې بسنه نه کوو او هڅه مو دا ده، چې له دې هم ډېره راکړه ورکړه ترسره کړو.»
سیرک جومانګارین وړاندې ویلي، چې په تېرو کلونو کې د قزاقستان او طالبانو پلاوي څو، څو ځله کابل او استانه ته سفرونه کړي دي.
تمه کېږي، چې دغه پلاوی به د طالبانو له چارواکو سره د لیدو تر څنګ سبا (د غويي میاشتې په دویمه نېټه) په کابل کې د افغان - قزاق په جوړېدونکي سوداګریز نندارتون کې هم ګډون وکړي.

د خیبر پښتونخوا د کورنیو او قبایلي چارو ادارې د رسمي شمېرو له مخې، پرون ( د وري ۳۱مه) ۱۴۷۰ تنه افغان کډوال په جبري توګه افغانستان ته ستانه کړای شوي دي.
دغه ادارې خبریالانو ته په لېږل شویو معلوماتو کې ویلي، چې په دغه کډوالو کې ۴۶۲ یې د ACC کارت لرونکي او ۱۰۰۸ تنه یې ناقانونه افغان کډوال وو.
په معلوماتو کې راغلي، چې تر دې مهاله یې د تورخم له لارې ۴۳۴۹۶ تنه افغان کډوال افغانستان ته ستانه کړي چې له ډلې یې ۱۹۸۲ له اسلام اباده، ۱۶۶۲۴ تنه له پنجاب ایالت، ۱۰۱۹ تنه له کشمیر او ۴۶ تنه افغان کډوال له سند او ګلګېت بلتستان څخه افغانستان ته ستانه کړای شوي دي.
بل خوا د طالبانو د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو وزارت په یوه اعلامیه کې ویلي، چې ۱۱۵ تنه افغانان چې د پاکستان حکومت لهخوا نیول شوي وو؛ تر خوشې کېدو وروسته د سپين بولدک له لارې هېواد ته ستانه شوي دي.
هاخوا بیا د طالبانو تر واک لاندې باختر خبري اژانس د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو د وزارت له حوالې خبر ورکړی دی، چې تېره ورځ د (وري ۳۱مه) نېټه ۱۹۰ کورنۍ د تورخم، ۱۹۲ کورنۍ د سپین بولدک له لارې او همدا راز په تېرو پنځو ورځو کې د نيمروز د ورېښمو پله لارې ۴۳۹ا و د هرات د اسلام کلا له لارې ۵۳کورنۍ هېواد ته ستنې شوې دي.

د موبي ګروپ او طلوع نیوز بنسټګر سعد محسني د برېټانیې له مشهورې ورځپاڼې ګارډین سره په مرکه کې ویلي، طالبانو په افغانستان کې فرهنګي فضا خورا تنګه کړې او خلک یې له خوښیو بې برخې کړې دي.
هغه د طالبانو له لوري د طلوع ټلوېزیون د «افغان ستوري» په نامه د سندریزې سیالۍ د بندېدو اړوند د یادې ورځپانې یوې پوښتنې ته په ځواب کې وايي، چې طالبان د خوشالیو دوښمنان دي.
ښاغلي محسني زیاته کړې:« دغه خپرونه کې به ښځو د پردې مخې ته سندرې ویلې او خلکو به رایې هم ورکولې. هغوی د خوشالیو دوښمنان دي او دا څرګنده ده، چې دغه ډول خپرونې موږ پرمخ نه شوای وړلی».
سعد محسني د تېر په څېر دا ځل هم د طالبانو سره د تعامل خبره بیا کړې ده.
هغه ټینګار کړی، چې طالبان د یوه فکر لرونکي ډله نه ده او د دغه ډلې په منځ کې بېلابېل کړۍ جلا، جلا نظرونه لري.
نوموړي ویلي، نړۍواله ټولنه باید له هغو طالبانو سره چې منځلاري افکار لري د اړیکو جوړېدو تر څنګ تعامل وکړي.
د سعد په وینا:« طالبان ټول سره یو شان نه دي. ځینې یې نسبتا نرم دریځ لري او موږ باید له همدوی سره تعامل وکړو. افغانستان ته نه پاملرنه د ټولو په زیان ده».
سعد محسني چې د مخکني جمهوري نظام تر نسکورېدو وروسته افغانستان ته نه دی تللی وايي؛ که نړۍوال افغانستان له یاده وباسي، نو د اصلاحاتو لږ چانسونه به هم له منځه ولاړ شي.
هغه زیاتوي، چې طالبان منظم او واحد جوړښت نه لري؛ بلکې په منځ کې یې داسې کسان شته چې خبرو ته چمتو دي.
د سعد په خبره، ځیني طالبان د رسنیو ارزښت ته ژمن دي او ان د ځینو بدلونونو منلو ته هم چمتو دي.
محسنی باور لري، چې که له هغو طالبانو سره چې عملي فکر لري، محدودې خو معقوله اړیکه وساتل شي؛ نو کېدای شي د ښځو، رسنیو او نورو ټولنیزو برخو فشارونه لږ شي.
هغه خبرداری ورکړ، چې اوسنی نړۍوال سیاست چې طالبان منزوي کوي، مرستې پرې بندوي او بندیزونه ورباندې لګوي، ښايي نتیجه ورنه کړي او برعکس اغېز ولري.
سعد محسني داسې مهال له طالبانو سره د تعامل خبره کوي، چې په هېواد کې یادې ډلې پر رسنیو سخت بندیزونه لګولي، یو شمېر خبریالان یې نیولي، شکنجه کړي او ان ځینې رسنۍ هم تړل شوې دي.
نوموړي په یوه تازه اقدام کې د موبي ګروپ، طلوع او طلوع نیوز شبکې لسګونه کارکوونکي د اقتصادي ستونزو له کبله له دندو ګوښه کړي دي.
د طالبانو تر واک لاندې رسنۍ اوس نه یوازې له اقتصادي ناورین سره مخ دي؛ بلکې د طالبانو د سانسور تر څنګ د مسلکي ظرفیتونو له هېواده وتو هم د افغانستان دننه رسنیز چاپېریال اغېزمن کړی دی.

په افغانستان کې د روغتیا نړۍوال سازمان مشر اېډون سینیزا سلواډور وايي، په دغه هېواد کې د هغو کسانو شمېر دوه برابره شوی چې روغتیايي خدمتونو ته لاسرسی نه لري.
هغه د الماني رسنۍ دویچه وېله سره په خبرو کې وویل:« اوس موږ د هغو درې مېلیونو وګړو په اړه خبرې کوو، چې روغتیايي خدمتونو ته یې لاسرسی له لاسه ورکړی دی. د مارچ په میاشت کې د ۱.۹مېلیونو پرتله دغه شمېره لږ تر لږه دوه برابره شوې ده.»
د روغتیا نړۍوال سازمان څه موده وړاندې په یوه راپور کې ویلي و، چې د امریکا د مرستو بندېدو له امله به د روان کال تر پایه په سلو کې لس افغانان په بشپړه توګه روغتیایي خدمتونو ته لاسرسی له لاسه ورکړي.
په همدې حال کې د لوږې پر وړاندې د مبارزې سازمان مشر کوبي رایټویلډ ویلي، که په خوارځواکۍ د اخته ماشومانو درملنه ونه شي؛ نو د هغوی د مړینې ګواښ ډېر دی.
کوبي رایتویلډ زیاته کړه:« هېڅ ماشوم بايد د خوارځواکۍ له امله مړ نشي.»
له بل پلوه د خوړو نړۍوال پروګرام وايي، افغانستان په خپل تاریخ کې له خورا سختې خوارځواکۍ سره مخ دی او دا هېواد د ماشومانو د خوارځواکۍ په برخه کې د بې ساري بېړني حالت شاهد دی.
د ملګرو ملتونو دغې ادارې خبرداری ورکړی، چې سږ کال به درې نیم مېلیونه ماشومان له خوارځواکۍ سره مخ شي.