د طالبانو اقتصاد وزیر د راستنېدونکو د ستونزو حل ته له خیریه بسنټونو د مرستو غوښتنه کړې

د طالبانو د اقتصاد وزیر دین محمد حنیف له خیریه بنسټونو غوښتي چې افغانستان ته د بېرته راستنیدونکو افغانانو سره دې په بېلابېلو برخو کې لازمې مرستې وکړي.

د طالبانو د اقتصاد وزیر دین محمد حنیف له خیریه بنسټونو غوښتي چې افغانستان ته د بېرته راستنیدونکو افغانانو سره دې په بېلابېلو برخو کې لازمې مرستې وکړي.
نوموړي ویلي، اړینه ده چې خیریه ادارې د استوګنیزو ښارګوټو، د اوبو رسونې شبکو، ښوونځیو، دیني مدرسو، جوماتونو او روغتیايي کلینیکونو په جوړولو کې فعاله ونډه واخلي.
د اقتصاد وزارت د چهارشنبې په ورځ په یوه خپره شوې خبرپاڼه کې ویلي، دین محمد حنیف د مرستو د جلب په موخه د یو شمېر خیریه بنسټونو له مسوولانو سره کتلي دي.
هغه په دې لیدنه کې ټینګار کړی چې خیریه ادارې باید خپلې ټولې مرستندویه چارې د طالبانو د کډوالو چارو د مرستو د همغږۍ له کمېټې سره په تفاهم ترسره کړي.
دا څرګندونې په داسې حال کې کېږي، چې د روان میلادي کال د اپرېل له لومړۍ نېټې راهیسې، پاکستان له ۱۰۰ زرو ډېر افغان مهاجر له خپل هېواده اېستلي او دا لړۍ لا هم روانه ده.
یوشمېر هغو کډوالو چې بېرته افغانستان ته راستانه شوي، شکایت کړی چې د ایستنې پر مهال اړ کړل شول چې خپل مالونه او شتمنۍ په پاکستان کې پرېږدي او تش لاس هېواد ته راستانه شي.
له دې سره هممهاله، د طالبانو د ریاست الوزرا مرستیال، مولوي عبدالسلام حنفي هم له نړیوالو بنسټونو او د اسلامي همکاریو له سازمان غوښتي چې خپلو نړیوالو مسوولیتونو او ژمنو ته ژمن پاتې شي.
هغه ویلي، دا بنسټونه باید د هغو هېوادونو پر وړاندې غبرګون وښيي چې د کډوالو حقونه تر پښو لاندې کوي او دغه ډول کړنې باید وغندي.
په تورخم ښارګوټي کې تازه ستنیدونکو کډوالو شکایت کړی چې طالبانو ورته په اړونده پنډغالو کې لازمې اسانتیاوې نه دي برابري کړی او له همدې کبله له ګڼو ستونزو سره مخ دي. افغانستان چې د طالبانو د دویم ځل واکمنۍ له پیل راهیسې له سخت اقتصادي ناورین او بې روزکارۍ سره مخ دی، د بشري حقونو یو شمېر سازمانونو د دغه ناورین د پراخیدو خبر ورکړی دی.
بشري سازمانونو اندېښنه ښوولې چې تازه ستنیدونکي به په هېواد کې د سرپناوو او د روزګار په برخه کې له جدي ننګوونو سره مخ شي.


معترضو مېرمنو جرمني ته د افغانانو د لېږد لړۍ د احتمالي درېدو له امله اندېښنه څرګنده کړې. دغه مېرمنو ویلي، چې د جرمني د نوي حکومت لهخوا د افغانانو د لېږد لړۍ احتمالي درېدل به د دغه هېواد د سیمهییزو کارکوونکو او د بشري حقونو فعالانو ژوند له ګواښ سره مخ کړي.
دغه اندېښنې وروسته له هغې څرګندېږي؛ چې د جرمني سرپرست حکومت اعلان کړی، نور به د هغو افغانانو لپاره ځانګړې الوتنې نه تنظیموي چې د جرمني د استوګنې رسمي ژمنې یې ترلاسه کړې دي.
د جرمني د بهرنیو چارو وزارت ویاند د دغې پرېکړې پخلی کړی؛ خو ویلي یې دي، چې د ویزو بهیر او امنیتي ارزونې به دوام ولري.
دغو مېرمنو د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره ویلي، چې د دغې لړۍ درېدلو سره به دغه کسان د طالبانو لهخوا د غچ اخیستنې، باج اخیستنې او نورو مستقیمو ګواښونو سره مخ شي.
دغه مېرمنو ویلي، دغه کسان به نه یوازې دا چې د تاوتریخوالي او جنسیتي توپیر قرباني شي؛ بلکې د جرمني په حکومت او نړۍوالې ټولنې د سیاسي فشار راوستلو لپاره به هم په یوې وسیلې بدل شي.
خبرپاڼه کاږي، د پوره څارنې او احتیاط سره په افغانستان کې له ګواښ سره مخ د جرمني د سیمهییزو کارکوونکو او د بشري حقونو فعالینو د لېږد لړۍ دوام او چټکتیا نه یوازې یوه بشپړه بشري غوښتنه ده؛ بلکې د جرمني لپاره اخلاقي، سیاسي او تاریخي مسوولییت هم دی.
په خبرپاڼه کې راغلي، چې دغه مېرمنې هره شپه په وېره سبا کوي او جرمني ته د دوی د لېږد لړۍ د بندېدو د امکان په اړه اندېښمنې دي.
دوی په ټولو مدني ټولنو، د بشري حقونو ملاتړو سازمانونو، رسنیو او د ښځو د حقونو پر فعالانو غږ کړی، چې د دغه خلکو د ژوند ژغورلو لپاره سره یو شي او د دوی ملاتړ وکړي.

د افغانستان لپاره د روسیې د ولسمشر ځانګړی استازی ضمیر کابلوف وايي، چې د افغانستان طبیعي زېرمې او مهم جغرافیایي موقعیت، د طالبانو له حکومت سره د پراخې همکارۍ لپاره یو مهم فرصت برابر کړی دی.
کابلوف دا څرګندونې د روسۍ ورځپاڼې ایزوستیا سره په یوه مرکه کې کړي او ویلي یې دي، چې ټاکل شوې د طالبانو یو لوړپوړی پلاوی د کازان ښار ته ولاړ شي.
نوموړی زیاتوي، چې په دې سفر کې به د افغانستان او روسیې تر منځ د ۵۷۳ کیلومتره اوږدې ریل پټلۍ د جوړولو پر موضوع هم بحث وشي.
دا خبرې وروسته له هغې کېږي، چې تېره اوونۍ د روسیې سترې محکمې طالبان د ترهګرو ډلو له نوملړ څخه وویستل. ورپسې کابلوف وویل: «افغانستان کولای شي د روسیې، منځنۍ اسیا او جنوبي اسیا ترمنځ یو مهم ترانزیټي دهلېز شي.»
ټاکل شوې چې د «کازان – اسلامي نړۍ» تر نامه لاندې غونډه د مئ په میاشت کې جوړه شي، چې په کې به د طالبانو یو لوړپوړی پلاوی ګډون وکړي.
د روسیې د سترې محکمې قاضي اولګ نفدوف ویلي، چې د طالبانو د بندیز ځنډیدل سملاسي نافذېږي.
له دې پرېکړې وروسته د روسیې د بهرنیو چارو وزارت وویل، دا ګام به له کابل سره د بشپړې همکارۍ زمینه برابره کړي، چې دا د دواړو ملتونو په ګټه ده.
مسکو ویلي، چې غواړي له طالبانو سره خپلې سوداګریز اړیکي پراخې کړي.
ضمیر کابلوف همداراز تېره چهارشنبه کابل ته تللی و او هلته یې د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي او د کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني سره لیدلي دي.

د «هېل» ورځپاڼې د امریکا د ځانګړو ځواکونو یو متقاعد ډګروال او د بهرنیو چارو وزارت پخواني سیاسي افسر رون مک کامون یوه مقاله خپره کړې او په کې لیکلي یې دي، د ۲۰۲۱ کال اګست میاشت کې له افغانستان نه د امریکا له وتلو وروسته طالبانو د یوې واحدې ډلې په توګه فعالیت نه دی کړی.
په مقاله کې راغلي، چې اوس په افغانستان کې واک په خاموشۍ سره د دوو ډلو په سیالۍ بدل شوی دی؛ یوه ډله د سخت دریځه کندهاریانو ده او بله تقریبآ منځلارې ډله د حقانیانو ده.
د مقالې له مخې، د امریکا له وتلو راهیسې کندهاریانو د طالبانو د مشر ملا هبتالله په مشرۍ د نجونو په زدهکړو محدودیتونه ولګول، مدني ټولنې محدودې کړې او له بهرني تعامل یې هم ډډه وکړه؛ خو حقانيانو یې له لرې ننداره کوله، هغوی انتظار وکړ، اتحادونه یې جوړ کړل او بلې ډلې ته یې اجازه ورکړه، چې عامه نهیلي خپره کړي؛ خو ښایي دا د انتظار شېبې نورې پای ته رسېدلې وي.
د مقالې په ټکو؛ په دې وروستیو میاشتو کې د حقاني شبکې مشر او د طالبانو د کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني د خلکو پام ځانته را اړولی دی.
هغه نړۍوالو رسنیو ته مرکې ورکوي، د اقتصادي بیارغونې په اړه اشاره کوي او ان د نجونو لپاره د زدهکړو د دوام وړاندیز کوي.
مقاله زیاتوي، دا د طالبانو په واکمنۍ کې بشپړ بدلون نه دی؛ خو دا بهرنیانو ته داسې یو پیغام دی، چې ټولې دروازې لا تړلې ندي.
خو له بل پلوه په افغانستان کې حزب اسلامي مشر ګلبدین حکمتیار خبرداری ورکړی، چې افغانستان په سم لور روان نه دی.
مقاله کاږي، چې هغه له حقاني ډلې سره ډېر نږدې شوی او دوی اوس د افغانستان دننه د یوه بدلون په لټه کې دي.
مقالې کې راغلي؛ که داسې څه وي، نو وخت یې راغلی چې امریکا خپل ټک وهل پیل کړي.
مقاله کې راغلي، چې حقانيان په هیڅ ډول صلاح غوښتونکي او متحد نه دي؛ خو دوی د ځواک لوبغاړي دي، چې په ګټې اخیستنې ښه پوهېږي او دوی ګوري چې د افغانستان اقتصاد لاهم سخت ملاتړ ته اړتیا لري.
د امریکا هر ډول وړاندیز به سیاسي ګواښ او کره څېړنې به له ځان سره ولري. د دوی سره تعامل به سخت شرایط، څارنه او روښانه پوهاوي ته اړتیا ولري او دا به هم په ډاګه کوي، چې دغه تعامل د ګټو له مخې شوی کوم سیاسي مشروعیت نه دی.
مقاله وړاندې کاږي، چې د مرستو بندېدو، د دندو له منځه تلو او د بانکي سیسټم د ګډوډېدو سره، له ۹۰ سلنې ډېر افغانان د بې وزلۍ تر کرښې لاندې ژوند کوي.
هغه څه چې ډېری امریکایان ښایي پرې ناخبره وي؛ هغه دا چې افغانستان یو د هغو هېوادونو په کتار کې راځي، چې د پراخو نه کارول شویو کاني زېرمو په سر کې ځای لري او د اټکل له مخې، ۱ ټریلیون ډالرو سرچینو څخه مس، اوسپنه، ګران بیه ډبرې او لیتیم په کې شامل دي.
چین لا دمخه د لیتیم په نړۍوال اکمالاتي پړاو کې تر ټولو واکمن دی او په دې وروستیو کې یې د ټرمپ ادارې د تعرفو په ځواب کې امریکا ته د نادره ځمکنیو توکو صادرات وځنډول.
له افغانستان نه د امریکا د وتلو راهیسې، بیجینګ په چټکۍ سره د کانونو او زېربنایي پروژو د هوکړه لیکونو په لاسلیکولو سره توانېدلی، چې د لسیزو لپاره خپل نفوذ ټینګ کړي. ایران او روسیه هم په دې هڅه کې دي.
په مقاله کې راغلي، خو ډېری افغان مشران ان د طالبانو دننه ځیني چارواکي هم د امریکا سره کار کول غوره ګڼي؛ نه دا چې دوی په موږ باور لري، بلکې ځکه چې دوی د متحده ایالاتو سیسټمونو، هوکړه لیکونو، روڼتیا او حساب ورکولو ته درناوی کوي.
دوی ښایي دا په عامه توګه ونه وايي؛ خو دوی د چین ګړندۍ معاملې او د دوی اوږدمهاله لګښتونه نه خوښوي.
د بګرام هوایی اډه د خپلې زېربنا او ستراتیژیک موقعیت سره کولای شي د اقتصادي پراختیا لپاره د بنسټ ډبره کېږدي او په فعاله توګه د سوداګریز تعامل ملاتړ لپاره د امریکا یوه پټه کونسلګري ولري. او ښایي دغه همکاري د ځانګړو پایلو سره ونښلوي لکه: د نجونو د ښوونځيو بیا پرانیستل، د څارنې سوداګرۍ ته اجازه ورکول او د بشري عملیاتو خوندي ساتل.
دویم د داعش خراسان څانګې په اړه د استخباراتي معلوماتو وړاندې کول، چې په خپله افغانستان ته هم ګواښ جوړوي. دا یو داسې ګواښ دی، چې امریکا او حقاني ډله دواړه یې جدي نیسي او حقاني ډله داسې شبکې لري که د باور جوړونې چینل پرانیستل شي؛ نو ګټور ثابتېدای شي.
خو د دې کار لپاره امریکا تازه منځګړو ته اړتیا لري.

د مخکني جمهوري حکومت د ولسمشر لومړي مرستیال امرالله صالح د هندي کشمیر په پهلګام سیمه کې وروستي خونړي ترهګریز برید ته په غبرګون کې ویلي، چې ښايي په برید کې کارېدلې وسلې د طالبانو د هغو زېرمه شویو وسلو برخه وي، چې تازه «ورکې» اعلان شوې دي.
نوموړي پر خپله اېکس پاڼه لیکلي: «که چېرې دغه ترهګر ونیول شي، ډېر امکان شته چې وسلې یې د هغو تجهیزاتو برخه وي، چې د طالبانو له زېرمو ورکې شوي دي. دا چې دا وسلې (ورکې) بلل کېږي، ډېرې معناوې لرلای شي.»
صالح زیاته کړې، چې که څه هم افغانستان له کشمیر سره ځمکنۍ پوله نه لري، خو په سیمه کې داسې جوړښتونه شته چې ترهګرو ته د ازاد تګ راتګ او بریدونو زمینه برابرېږي. هغه وویل: «یو ځانګړی امنیتي او استخباراتي چاپېریال موجود دی، چې له امله یې سختدریځه ډلې کولای شي پرته له کوم خنډه له پولو واوړي او بریدونه وکړي.»
نوموړي په خپل تحلیل کې یو شمېر سناریوګانې هم وړاندې کړې، چې هند کولای شي د دغې برید په ځواب کې یې عملي کړي.
د هغه له نظره، یوه ممکنه لاره دا ده، چې ښايي هند د پاکستان دننه پر هغو هدفونو هوايي بریدونه وکړي چې یا خو د ترهګرو مرکزونه وي او یا نظامي تاسیسات. هغه دا «محتاط خو خطرناک» اقدام وباله.
دویمه طرحه چې صالح وړاندې کړې، هغه دا ده، چې هند پاکستان له وچې، اوبو او فضا څخه کلابند کړي. د باورونو له دا یو تخنیکي او لوژیستیکي پېچلی اقدام دی، خو صالح باور لري، چې پاکستان ته به درانه اقتصادي زیانونه واړوي.
هغه همداراز پر اقتصادي بندیزونو او د ډېپلوماټیکو اړیکو پرې کولو هم لیکل کړي، خو یادونه یې کړې. چې اوسنی سوداګریز تعامل دومره ټیټ دی چې ښايي سملاسي اغېز ونه کړي.
ښاغلي صالح د سایبري بریدونو احتمال هم مطرح کړی او ویې پوښتل چې ایا د پاکستان د انرژۍ بنسټونه دې ته چمتو دي، چې د پرمختللو سایبري بریدونو پر وړاندې مقاومت وکړي؟
هغه له ستراټېژیکي پلوه د «سترګو پر وړاندې سترګه» تګلاره هم یاده کړه او ویې ویل، هند کولای شي د هر برید په مقابل کې مناسبه غبرګون وښيي، تر څو مخالف لوری نور له دا ډول بریدونو ډډه وکړي. خو صالح دا پوښتنه هم وکړه چې هند واقعاً دا ډول ظرفیتونه لري؟
امرالله صالح د جګړې د بشپړ پيل سناریو هم مطرح کړې، خو زیاته کړې یې ده، چې دا یوه خطرناکه او درنه لاره ده چې ښايي د پاکستان پوځ دا فرصت وبولي، څو د پوځ کنټرول لا زیات کړي او ان نظامي حالت اعلان کړي.
هغه په پای کې لیکلي چې هند باید د نړۍ له نورو هېوادونو سره ټلواله جوړه کړي تر څو پاکستان نړۍوالې انزوا ته واچوي. صالح وویل: «هند یو داسې هېواد دی چې نور هېوادونه له ځان سره همکاران کولای شي، ځکه هند پور ورکوونکی دی، نه پور اخیستونکی.»
نوموړي خبرداری ورکړ، چې د پاکستان نظامي جوړښت نه یوازې له بهرني فشار ویره نه لري، بلکې د هند له ممکنه برید څخه به د یوه داخلي کودتا او نظامي واک د پراخولو د وسیلې په توګه کار واخلي.
سیمه ييزې اندېښنې او نړۍوال غبرګون
دا څرګندونې په داسې حال کې مخې ته راځي، چې هند له برید وروسته خپلې امنیتي اقدامات زیات کړي او د دغه برید عاملینو ته د سخت غبرګون ژمنه کړې ده.
د هند امنیتي ادارې اوس هڅه کوي معلومه کړي، چې د برید وسلې له کوم ځایه راغلي او ایا دا له هغو تجهیزاتو دي چې د بهرنیو ځواکونو له وتو وروسته په افغانستان کې طالبانو ته پاتې شوې او د نیابتي ډلو لاس ته ورغلي.
امرالله صالح په پای کې د پوښتنې په ډول لیکلي: «هند اوس خپلې لارې ارزوي، خو د پاکستان لپاره کومې لارې پاتې دي؟ ایا دا هېواد به همداسې دوه مخې لوبې ته دوام ورکړي او له ترهګرۍ سره به پټ ملاتړ روان وي او که د خپلو سیاستونو بیاکتنه به وکړي؟»
هم مهاله پاکستان د هند له لوري پر دوی د ترهګرۍ او یاد برید کې د لاس لرلو تورونه رد کړي دي.
نن د پاکستان لومړی وزیر شبهاز شریف د هند د شوې پرېکړې په غبرګون کې ځانګړې امنیتي ناسته کوي، څو د هند د شویو پرېکړو په تړاو د خپل حکومت دریځ څرګند کړي.
پاکستاني رسنیو لیکلي، چې هند تر اوسه پورې په ترهګریزو پېښو کې د اسلام اباد د ښکېلتیا لپاره هېڅ ډول شواهد نه دي وړاندې کړي او یوازې تورونه یې لګولي دي.

د پښتونخوا د کورنیو او قبایلي چارو وزارت وایي، چې تېره ورځ چهارشنبه د تورخم له لارې ۲۲۹۸ کډوال افغانستان ته ستانه شول. د دغه وزارت لهخوا په خپرو شویو شمېرو کې راغلي، چې له دې ډلې ۷۲۷ کډوالو د اې سي سي کارتونه لرل او ۱۵۷۱ تنه کډوال بیا بې اسناده وو.
د دغه وزارت لهخوا په خپرې شوې خبرپاڼه کې راغلي، چې له پاکستان نه د افغان کډوالو د اېستلو په دویم پړاو کې په ټولیزه توګه ۲۷۷۲۸ د اې سي سي کارت لرونکي او ۱۸۵۱۶ بې اسناده کډوال افغانستان ته ستانه کړل شوي دي.
د شمېرو له مخې، یوازې له پېښوره په ټولیزه توګه ۴۶۲۴۴ کډوال او له پنجاب څخه بیا تر ۱۱ زرو ډېر کسان د تورخم له لارې افغانستان ته ستانه شوي دي.
خبرپاڼه وړاندې کاږي، چې د ۲۰۲۳ کال د سپتمبر میاشتې راهیسې یوازې د پښتونخوا له بېلابېلو لارو ټولټال ۵ لکه او ۲۰ زره او ۴۴۷ کډوال افغانستان ته ستانه شوي دي.
له بل پلوه د پښتونخوا صوبایي پارلمان د افغان کډوالو د بېرته ستنېدو لپاره د وروستۍ نیټې د غځولو غوښتنه کړې ده.
د دغې اسمبلۍ غړي شرافت الله ویلي، چې د کډوالو بېرته ستنېدل چې له لسیزو راهیسې په پاکستان کې ژوند کوي، په ټولنه کې مدغم شوي او د هېواد په سوداګرۍ کې مهم رول لوبوي؛ نو د دوی بېرته ستنېدل به عملي ننګونې او بې باوري رامنځته کړي او د ورورۍ په اړیکو به منفي اغېز وکړي.
د پاکستان حکومت تېره اوونۍ په دغه هېواد کې مېشتو افغان کډوالو ته د وتلو وروستۍ نېټه د روانې اپرېل میاشتې وروستۍ ورځ ټاکلې چې اېله یوه اوونۍ ورته پاتې ده.
د پښتونخوا اسمبلۍ د پرېکړه لیک له مخې، مرکزي حکومت باید کډوالو ته اجازه ورکړي چې په عزت او خپله خوښه بېرته افغانستان ته ستانه شي او اجازه دې ورکړي، چې خپل د کور سامان له ځانه سره یوسي.
د راپورونو له مخې، پاکستان له ۲۰۲۳ کال راهیسې ۹۷۹ زره او ۴۸۶ افغان کډوال په زور بېرته افغانستان ته ستانه کړي دي.