امریکایي سناتور: د اوکراین جګړې دوام له افغانستان نه بدتره پایله لرلای شي

د امریکا د سنا غړی لېنډسي ګراهم خبرداری ورکړی او وايي، چې که د اوکراین د جګړې د پای ته رسولو لپاره پرمختګ ونه شي، پایله به یې له افغانستان څخه هم بدتره وي.

د امریکا د سنا غړی لېنډسي ګراهم خبرداری ورکړی او وايي، چې که د اوکراین د جګړې د پای ته رسولو لپاره پرمختګ ونه شي، پایله به یې له افغانستان څخه هم بدتره وي.
لېنډسي ګراهم ویلي، چې که د اوکراین او روسیې ترمنځ د سولې خبرې ژر پرمختګ و نه کړي، نو د روسیې پر وړاندې د نویو بندیزونو قانون ته د رايې اچونې لپاره به لاره هواره شي.
ګراهم د امریکا د سنا د بهرنیو اړیکو کمېټې غونډې ته وویل:«که راتلونکې څو ورځې همداسې وي، لکه تیرې څو میاشتې، نو موږ به خامخا اقدام وکړو. دا زموږ دنده ده، چې هڅه وکړو له نړۍ سره د دې جګړې په پای ته رسولو کې مرسته وکړو.»
نوموړي ویلي، چې د اوکراین او روسیې ترمنځ د جګړې پای ته رسول د ټایوان لپاره هم برخلیک ټاکونکي دي.
دغه امریکايي سناتور ویلي، چې د اوکراین جګړه باید په داسې شکل پای ته ورسیږي، چې بله نوې جګړه ونه شي.
لېنډسي ګراهم افغانستان ته په اشاره وايي:«د افغانستان جګړه یو ناورین و. که موږ په اوکراین کې دا وضعیت سم مدیریت نه کړو او نړۍ داسې و انګیري چې پوتین له کوم تاوانه خلاص شو، نو دا به تر افغانستان هم بدتر وي.»
دغه امریکايي سناتور دا څرګندونې پر داسې مهال کړې دي، چې د امریکا په منځګړیتوب د روسیې او اوکراین ترمنځ خبرې ټکنۍ شوې او مسکو له اوربند سره مخالفت ښودلی.

د روسیې د بهرنیو چارو وزارت ویاندې ماریا زاخارووا له ملګرو ملتونو او ددغه سازمان د بشري حقونو له شورا وغوښتل چې په افغانستان کې د بریتانیايي پوځیانو د جګړهییزو جنایتونو د تورونو په اړه بشپړه او جدي څېړنه وکړي.
زاخارووا پر خپل ټیلیګرام چینل د بي بي سي د وروستي رپوټ په اړه څرګندونې کړې دي، چې پر ځانګړو بریتانیایي ځواکونو پکې تور لګول شوی چې په افغانستان او عراق کې یې پراخې جګړهییزې سرغړونې کړې دي.
هغې ټینګار کړی، چې ګڼ شمېر مستندې شوې قضیې د بې وسلې ملکي خلکو، په ځانګړې توګه د ماشومانو او غیرعدلي وژنو په اړه دي. زاخارووا همدارنګه لندن تورن کړی چې د دغو جنایتونو نښې پټوي.
زاخارووا ویلي: «هغه څه چې د بي بي سي خبریالانو رپوټ کړي، باید د نړیوالې ټولنې او ملګرو ملتونو، د څېړنې موضوع وګرځي. لږ تر لږه د ملګرو ملتونو د غیرعدلي وژنو ځانګړی راپور ورکوونکی او د بشري حقونو شورا باید په دې قضیه کې جدي پلټنې وکړي».
هغې زیاته کړې چې «هغوی بیا بیا روسیه تورنوي، ځانګړې نړیوالې غونډې جوړوي، په پارلمان کې بحثونه کوي او په ملګرو ملتونو کې وايي، چې روسیې په ځانګړو پوځي عملیاتو کې ۱۰۰ زره جنایتونه کړي».
د مې پر ۱۲مه، د بریټانیا د ځانګړو ځواکونو پخوانیو غړو د کلونو چوپتیا له ماتولو وروسته لومړی ځل د بي بي سي پانوراما ته د عراق او افغانستان په جګړو کې د خپلو همکارانو پر ضد د جګړهییزو جنایتونو عیني شاهدۍ ورکړې.
یوه پخواني سرتیري، چې په افغانستان کې یې د برېټانیا له ځانګړو ځواکونوسره خدمت کړی، وویل: «هغوی یو ځوان هلک لاس تړلی وویشت. هغه ماشوم و، حتا د جګړې د عمر نه و».
هغه زیاته کړه چې د بندیانو وژنه «یو معمول کار» ګرځېدلی و.
زاخارووا وايي، چې په افغانستان او عراق کې د بریتانیايي پوځیانو له خوا په پراخه کچه جګړهییز جنایتونه ترسره شوي دي. نوموړې ادعا کړې، چې بریتانیا ناروغ پوځیان استخدام کړلي، هغوی ته وسلې ورکړې او جګړهییزو گزمو ته یې واستول، چې دې د ملکي وګړو د وژنو په زیاتوالي کې ونډه لرله.

د چين بهرنيو چارو وزير وانګ يي وایي، بیجنګ به له افغانستان سره د ترهګرۍ پر وړاندې مبارزه او د تلپاتې سولې او ثبات د ټينګښت په برخه کې خپلې همکارۍ ته دوام ورکړي.
وانګ يي، چې د چين د کمونېست ګوند د مرکزي کميټې د سياسي دفتر غړی هم دی، دا څرګندونې د چارشنبې په ورځ د طالبانو د بهرنيو چارو سرپرست وزير اميرخان متقي سره د ليدنې پر مهال وکړې.
د چين د بهرنيو چارو وزير څرګنده کړې چې هېواد يې د افغانستان خپلواکي، ملي حاکميت او ځمکنۍ بشپړتيا ته درناوی لري او د افغان ولس له خوا د خپل برخليک په اړه د هغوی خپلواکه پرېکړه مني.
نوموړي زياته کړه چې چين نه غواړي د افغانستان په کورنيو چارو کې لاسوهنه وکړي او هلته د شخصي ګټو په لټه کې نه دی او نه هم د نفوذ سيمه غواړي.
وانګ يي وويل، چين چمتو دی چې له افغانستان سره خپلې دوديزې اړيکې نورې هم پراخې کړي، سياسي باور پياوړی کړي او عملي همکاري ژوره کړي، څو دواړه هېوادونه او ولسونه ترې ګټه واخلي او دا به د سيمې سولې او ثبات سره هم مرسته وکړي.
نوموړي له افغانستان سره د سوداګرۍ، کرنې، انرژۍ، کانکيندنې، بېوزلۍ د کمولو، افتونو د مخنيوي، استعدادونو د روزنې، روغتيا، قانون پلي کولو او امنيت په برخو کې د همکارۍ پراخېدو ژمنه هم کړې ده.

وانګ ویلي، چين به له افغانستان څخه د باکیفیته محصولاتو وارداتو ته وده ورکړي او د بيا رغونې او پراختيا لپاره به خپل ملاتړ ته دوام ورکړي.
د طالبانو د بهرنيو چارو سرپرست وزير اميرخان متقي له چين سره د افغانستان د دوستانه اړيکو ستاينه کړې او ویلي یې دي چې افغانستان د «یوه چين» اصل ته ژمن دی او د چين په کورنيو چارو کې د هر ډول لاسوهنې مخالفت کوي.
متقي زياته کړې چې افغانستان به هېڅ هغه ځواک ته اجازه ورنه کړي چې له افغان خاورې څخه د چين پر ضد کار واخلي.
چین له طالبانو سره په دې وروستیو کې اړیکې نږدې کړې دي او لومړنی هېواد دی، چې د طالبانو د سفیر باورلیک یې منلی دی.

د ایران د وسله والو ځواکونو مشر جنرال محمد باقري ویلي، چې تهران په فعاله توګه د خپلو ختیزو پولو د امنیت ښه کولو لپاره دیوالونه جوړوي.
جنرال باقري دغه څرګندونې د سې شنبې په ماښام د ایران د سیستان او بلوچستان ولایت د وسله والو ځواکونو له کتنې او د پولې د مستحکمولو د پروژې د پرمختګ د څارلو پر مهال وکړې.
هغه زیاته کړې چې د پوځ، سپاه پاسداران او د پولیسو ګڼ شمېر کنډکونه په دغه ولایت کې ځای پر ځای دي، ځکه دغه سیمه د ایران د وسله والو ځواکونو د سترو قوماندانیو لپاره لومړیتوب لري.
د ایران د پوځ د ځمکنيو ځواکونو د شمال ختیزې سیمه ییزې قوماندانۍ مرستیال جنرال صادق نوري د تېرې شنبې په ورځ وویل، چې د ایران او افغانستان ترمنځ د پولې د دیوال جوړولو چارې په خراسان رضوي ولایت کې ۸۱ کیلومترو ته رسیدلې دي.
نوري د ایرنا خبري اژانس ته وویل چې دغه پروژه د مخکې جوړو شویو کانکریټي دیوالونو د نصبولو په اړه ده.
هغه ویلي، چې په تېرو دوو کلونو کې د لومړي پړاو په ترڅ کې ۱۲۰ کیلومتره دیوال جوړ شوی دی.
تر دې مهاله د کانکریټي دیوالونو له ډلې ۲۲ کیلومتره جوړ شوي او له۱۶ شرکتونو سره قراردادونه لاسلیک شوي څو د جوړولو بهیر ګړندی کړي.
د دیوال دغه پروژه ټولټال ۹۵۳ کیلومتره اوږده ده، چې اوس مهال د لومړي پړاو ۳۰۰ کیلومتره برخه یې په خراسان رضوي ولایت کې تر جوړولو لاندې ده.
نوري وویل چې پر پوله د دېوال جوړونې له امله ایران ته د افغان کډوالو ناقانونه داخلیدل په ډیره کچه کم شوي دي.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت په بیجېنګ کې له چین او پاکستان سره له درې اړخیزې ناستې خبر ورکړی. د دغه وزارت په خبرپاڼه کې راغلي، چې درې واړه هیوادونو د سوداګرۍ په زیاتوالي او د ترانزیټ په برخه کې د اسانتیاوو په رامنځته کولو سره هوکړه کړې.
د خبرپاڼې له مخې؛ په دې ناسته کې د طالبانو، چین او د پاکستان د بهرنیو چارو وزیرانو ترمنځ د راتلونکې شپږمې ناستې په اړه هم خبرې کړې دي.
د دغه وزارت لهخوا بیا په یوې بلې جلا خبرپاڼه کې راغلي، چې امیرخان متقي نن په بیجېنګ کې د چین د بهرنیو چارو وزیر سره پر دوه اړخیزو اړیکو او اقتصادي همکاریو خبرې کړې دي.
د خبرپاڼې له مخې؛ متقي چین د افغانستان له مهمو اقتصادي شریکانو وباله او هیله یې څرګنده کړه، چې په نږدې راتلونکي کې د دواړو هېوادونو تر منځ به سوداګزیر حجم د پام وړ کچې ته لوړ شي.
هغه دا رنګه د هغو ستونزو د حل غوښتنه کړې، چې افغان سوداګر ورسره د کرنیزو محصولاتو او نورو توکو د صادراتو پرمهال مخ دي.
خبرپاڼه کې راغلي: «امیر خان متقي د افغانستان او چین تر منځ د اقتصادي همکاریو د پراختیا په لړ کې د ټرانسپورتي همکاریو، بانکي اړیکو او د سوداګرۍ بلانس د برابرولو په برخه کې خپل عملي وړاندیزونه هم وړاندې کړل او غوښتنه یې وکړه، چې د دواړو هیوادونو تر منځ د اقتصادي همکاریو د لا پراختیا او تخنیکي بحثونو لپار بین الحکومتي کمیسیونونه ګډ کار وکړي.»
هغه یو وار بیا ټینګار کړی، چې د افغانستان خاوره به هېڅکله د ګاونډیو هېوادونو پر وړاندې ونه کارول شي.
په خبرپاڼه کې وړاندې راغلي، چې چین هم د افغانستان سیاسي او اقتصادي ملاتړ ته پر دوام ژمنه کړې.
تر دې وړاندې د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت ویلي و، چې په ناسته کې ټولو لوریو د سیمهییز امنیت او اقتصادي اړیکو د ودې لپاره پر درې اړخیزې همکارۍ ټینګار کړی.
په خبرپاڼه کې راغلي و، چې په ناسته کې د یوه کمربند یوې لارې په برخه کې د همکارۍ پر پراختیا او افغانستان ته د چین-پاکستان د اقتصادي دهلیز د غځولو په اړه هم هوکړه شوې ده.

د ترکیې د بهرنیو چارو وزارت وايي، چې د بهرنیو چارو مرستیال وزیر برېس اکینسي د چین له ځانګړي استازي یو شیاوګانګ سره د افغانستان پر وضعیت خبرې کړې دي.
دغه وزارت په یوه خبرپاڼه کې ویلي، «د طالبانو سره ښکیلتیا او همدارنګه د بشري وضعیت د ښه کولو هڅې» د هغو موضوعاتو څخه وې چې د غونډې په جریان کې پرې بحث ترسره شوی دی.
د چین د بهرنیو چارو وزارت تر دې مهاله د یادې موضوع یا په غونډه کې د بحث شویو مسلو په اړه څه نه دي ویلي.
دا په داسې حال کې ده،چې چین په دې وروستیو کې په بیجینګ کې د پاکستان او طالبانو د بهرنیو چارو وزیرانو په ګډون درې اړخیزه غونډه وکړه.
پاکستاني رسنیو د غونډې له پیل څخه مخکې راپور ورکړ، چې د هند او پاکستان ترمنځ د پوځي کړکېچ وروسته سیمه ییزه سوله او امنیت به د درې اړخیزې غونډې یو له مرکزي ټکو څخه وي.
شاوخوا دوه اوونۍ وړاندې، د چین او پاکستان سفیرانو په کابل کې د طالبانو د بهرنیو چارو سرپرست وزیر امیر خان متقي سره درې اړخیزه غونډه وکړه. خو دا درې اړخیزه غونډه په داسې وخت کې وشوه چې پاکستان په دوامداره توګه د خپل هېواد د ناامنۍ پړه پر طالبانو اچولې ده.
اوس د کارپوهانو په وینا، د هند او پاکستان ترمنځ له کړکېچ وروسته اسلام اباد په افغانستان کې د هند د احتمالي نفوذ په اړه اندیښمن دی.
