ایرانی چارواکی: د افغانستان سره پر ګډو پولو د کنټرول لپاره له مصنوعي ځیرکتیا کار اخلو

د ایران د خراسان رضوي مرستیال والي امیرالله شمقدري وايي، چې د افغانستان سره د ګډو پولو د بندولو پروژه د مصنوعي ځیرکتیا او برېښنایي ټکنالوژۍ په مرسته پلي کوي.

د ایران د خراسان رضوي مرستیال والي امیرالله شمقدري وايي، چې د افغانستان سره د ګډو پولو د بندولو پروژه د مصنوعي ځیرکتیا او برېښنایي ټکنالوژۍ په مرسته پلي کوي.
د مهر په نوم د ایران خبري اژانس د راپور له مخې؛ ښاغلي شمقدري له خبریالانو سره په خبرو کې ویلي، چې د دغې پروژې د پلي کولو موخه د ناقانونه کډوالو د تګ راتګ کچه راټیټول او ان صفر ته رسول دي.
نوموړي زياته کړې، چې تر دې دمه د افغانستان سره په ختيځه سيمه کې ۶۵ کيلومتره سرحدي دېوال جوړ شوی او د نورو ۱۰۰ کيلومتره لپاره لومړني کارونه بشپړ شوي دي.
شمقدري ټينګار کړی، چې دغه سرحدي دېوال د نوې او عصري ټکنالوژۍ څخه په ګټې اخیستنې جوړ شوی او د تګ راتګ کره والی او هره شېبه څارنه ممکن کوي.
هغه زیاته کړې:« د بهرنیو وګړو کار کول، استوګنه او تګ رانګ به په یو منسجمه سیسټم کې ثبت کړو او هغه کسان چې امنیتي ګډوډي جوړوي؛ ورسره به پرېکنده چلند وشي.»
تر دې مخکې څو ورځې وړاندې د ایران د پوځ مشر محمد باقري هم یادې موضوع ته په اشارې سره ویلي وو، چې د افغانستان سره په سرحدي دېوال پروژه کې له ځیرکو او برېښنایي تجهیزاتو کار اخیستل کېږي.
نوموړي زياته کړې وه، چې دغه پروژه به په سیمه کې د دوامدار امنیت په ټينګښت، د نشهيي او ناقانونه توکو د قاچاق او همداراز د افغان کډوالو د ناقانونه تګ راتګ په مخنیوي کې مهم رول ولوبوي.


د افغانستان د مدني او ډېموکراټیکو ځواکونو شبکې ویلي، چې په ترکیه کې یې د «انتالیا بهیر» په نوم د افغانستان په تړاو د مدني ټولنو غونډه پیل کړې چې په ترڅ کې یې د طالبانو د واکمنۍ نږدې څلور کلنې واکمنۍ او راتلونکي په تړاو ارزونه کېږي.
د دغې ناستې د اجنډا یوه کاپي چې افغانستان انټرنشنل-پښتو ته هم رسېدلې پکې ویل شوي، دغه ناسته د افغانستان اوسنيو سټراټېژیکو، سیاسي او ټولنیز ننګوونو ته په پام د ټولګډونه ملي خبرو اترو په پار جوړه شوې.
د دغه ناستې مهم ګډونوال د مدني ټولنو استازي، ښځې او د بشري حقونو فعال بلل شوي دي.
په دغې دوه ورځني کنفرانس کې به د افغانستان په تړاو یو شمېر څېړنې او نظریات هم شریک شي. همدا راز په اجنډا کې په ډاګه شوې، چې د ملګرو ملتونو چوکاټ او د دوحې بهیر هم د دغه ناستې د ارزونې مهم ټکي دي.
د انتالیا ناسته تر دې مخکې هم درې ځله په ترکیه کې شوې ده او دا یې څلورم پړاو دی.
طالبانو په افغانستان کې پر سیاسي او مدني فعالیتونو سخت بندیزونه لګولي، چې له همدې کبله په کور دننه د دغه ډول ناستو د ترسراوي لپاره هېڅ ډول خوندي چاپېریال نشته.
اوسمهال افغان سیاستوال، د بشري حقونو فعالان، پخواني چارواکي او مدني خوځښتونه په جلاوطنۍ کې د افغانستان په تړاو ډول، ډول ناستې کوي.

د ایران د اورګاډي ادارې اجرایوي مشر جبار علي ذاکري وایي، چې د ټاکل شوي پلان له مخې به سږکال ۵۰۰ زره ټنه ټرانزیټي توکي د اورګاډي له لارې افغانستان ته ولېږدوي.
هغه د اېرنا خبري اژانس سره په مرکه کې وویل:« د سالار – شادمهر حلقوي سړک په پرانیستلو سره به اورګاډي د توربت حیدریه تم ځای څخه پرته له ځنډ تېرېږي او په ډېرې کمې موده کې به خپل مزل وهي او منزل ته به رسېږي.»
هغه زیاته کړې، د اور ګادي هغه قطارونه چې له هرات او سنګان څخه د شهد مطهري تر تمځای راتلل، لارې یې خلاصې دي؛ خو یوازې پخوا د لارې په اوږدو کې په راتلونکو تمځایونو کې د بارونو راټولول یو څه ستونزمن وو او اوس دغه ستونزې هوارې شوې دي.
ذاکري د افغانستان سره د سوداګرۍ په برخه کې شویو پرمختګونو ته په اشارې سره وویل، « افغانستان د ایران د سوداګرۍ په برخه کې پنځم اصلي شریک دي او د ټاکل شوي پلان له مخې به سږ کال له ۵۰۰ زره ټنو څخه ډېر ټرانزیټي توکي د اور ګادي پټلۍ له لارې دغه هېواد ته واستول شي.»
څو ورځې وړاندې د ایران او افغانستان د ګډې خونې مشر محمود سیادت هم ویلي و، چې په وروستيو کلونو کې چینایان او ازبکان په پراخه توګه د افغانستان بازار ته داخل شوي دي. نوموړي د اندېښنې په ښودلو زياته کړې وه، که ایران جدي اقدام ونه کړي؛ نو په دوو کلونو کې به له افغان مارکېټونو څخه ایراني محصولات ورک شي.

د پښتونخوا د قبایلي چارو ادارې ویلي، چې پرون د یکشنبې په ورځ د (غبرګولي ۴مه) د پاکستان په بېلابېلو ښارونو کې د پولیسو له لوري نیول شوي ۴۸۳تنه افغان کډوال په جبري توګه د تورخم له لارې اېستل شوي دي.
په دغو کسانو کې یوازې ۳۹کسانو د اې سي سي کارتونه لرل او پاتې نور په ناقانونه توګه په پاکستان کې اوسېدل.
همدا راز د طالبانو تر واک لاندې باختر اژانس خبر ورکړی، چې له پاکستان او ایران څخه تېره ورځ ۴۸۹ کورنۍ افغانستان ته ستنې شوې دي چې له ډلې یې ۱۷۲ کورنۍ له ایران څخه د هرات ولایت د اسلام کلا له لارې ستنې شوې دي.
د راپور له مخې؛ ۱۳۲ نورې کورنۍ بیا د کندهار، انګور اډې او د هلمند د بهرامچې له لارې افغانستان ته په جبري توګه ستنې شوې دي.
که څه هم د پاکستاني پولیسو له لوري د افغان کډوالو د اېستلو عملیات یو څه تت شوي؛ خو په بشپړه توګه لا نه دي ولاړ او لا هم په بېلابېلو ایالتونو کې پولیس وخت ناوخت کوڅه په کوڅه ګرځي.
د رسمي شمېرو له مخې؛ پاکستان یوازې د اپرېل په میاشت کې څه باندې ۱۴۴زره افغانان خپل هېواد ته په جبري توګه اېستلي دي او د روانې مئ میاشتې راهیسې هره ورځ له څلور زرو څخه تر شپږ زرو پورې افغانان اېستل کېږي.
یو شمېر نړۍوالو سازمانونو او ملګرو ملتونو له پاکستانه غوښتي؛ څو د کډوالو د اېستلو بهیر ودروي او ورسره دې سم چلند وکړي.
همدا راز ایران هم خبرداری ورکړی، چې په نږدې راتلونکې کې به د افغانانو د اېستلو په تړاو جدي اقدامات وکړي او په دې تړاو یې له طالبانو سره هم بېلابېلې ناستې کړې دي.

د پاکستاني طالبانو تحریک «ټيټيپي» په یوې خبرپاڼه کې د دغه هېواد د پوځ ویاند احمد شریف چوهدري هغه څرګندنې شرموونکې بللې دي، چې د «یوه پاکستاني وینه یې تر زرو افغانانو» ارزښتناکه ګڼلې وه.
د دغې وسلهوالې ډلې په خبرپاڼه کې زیاته شوې، چې د پاکستان دغه ډول څرکندونې په ښکاره توګه د افغانانو وینې ته سپکاوی دی.
همدا راز هغه څرګندونې یې هم غندلې، چې ګوندې افغانان د هندوستان د لاسونو الې ګرځېدلې دي.
ټيټيپي همدا راز د پاکستان د پوځ ویاند له لوري د بلوڅ ملتپالو او د بشري حقونو فعالانو پر ضد کړې څرګندونې هم غندلې دي.
په خبرپاڼه کې راغلي، چې د پاکستان پوځ خپل اصلي مسوولیتونه له پامه غورځولي او د سیاسي مسایلو تر څنګ ان په کرنیزو چارو کې یې هم لاسوهنې پیل کړې دي چې اصلا یې دنده نه ده.
د پاکستان د پوځ ویاند احمد شریف چوهدري د جمعې په ورځ د (غبرګولي دویمه) په اسلام اباد کې د یوې خبري غونډې پر مهال ویلي و، چې تر زرو افغانانو ورته د یوه پاکستاني وینه مهمه او د ارزښت وړ ده.
د پاکستان پوځ او حکومت تر دې دمخه هم د افغانانو په تړاو له سپکاوي ډکې څرګندونې کړې وې.
ښاغلي چوهدري تېره ورځ هم د یوه خبري کنفرانس پرمهال له افغانانو غوښتي و، چې د ترهګرو له ملاتړ څخه لاس واخلي.
هغه ویلي و:« له افغانانو غواړو، چې د هند د پالیسۍ وسیلې مه جوړېږئ.»
له پاکستاني طالبانو ور هاخوا د احمد شریف چوهدري وروستیو څرګندونو ته یو شمېر افغان سیاستوالو او د خواله رسنیو کاروونکو هم پراخ غبرګونونه ښودلي دي.
د هند او پاکستان ترمنځ د کشمیر په سر د وروستي کړکېچ راهیسې د افغانستان په تړاو د دواړو هېوادونو دریځونو تر بل هر وخت ډېر مخې ته راځي.
نوي ډيلي له طالبانو سره اړیکې او تعامل پراخ کړی، چې دا چاره اسلام اباد ته د زغم وړ نه ده.
د راپورونو له مخې؛ چین او پاکستان له طالبانو غوښتي، چې په خپل هېواد کې د هند د نفوذ مخه ډب کړي.

د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمېشنرۍ (UNHCR) ويلي، شاوخوا ۱۱۰ زره کډوال او پناه غوښتوونکي چې دا مهال په پاکستان کې مېشت دي؛ له هغو کسانو څخه دي، چې په خپل هېواد کې په لوړه کچه ګواښونو سره مخ دي.
د پاکستان ډان ورځپاڼې لیکلي، د دغو کسانو لږ تر لږه ۸ سلنه د ملګرو ملتونو د راجستر یا (PoR) کارټ لرونکي دي او ورته د ورپېښو ګواښونو له کبله یې د درېیمو هېوادونو لپاره د بیا مېشتیدنې شرایط هم پوره کړي دي. همدا راز د پخواني جمهوري نظام له ړنګېدو وروسته پوځیان، مدني فعالان، ښځینه فعالانې، پخواني حکومتي مامورین او خبریالان پاکستان ته کډه شول.
په دغو کسانو کې د امریکایي ادارو او بهرنیو ځواکونو ژباړونکي هم شامل دي، چې د طالبانو له لوري یې ژوند له جدي ګواښونو سره مخ دی.
دغو افغانانو اندېښنه ښوولې وه، که د پاکستاني پولیسو له لوري د اېستل کېدو عملیاتو پرمهال په جبري توګه له دغه هېواده واېستل شي؛ نو په افغانستان کې ورته د طالبانو له لوري د وژل کېدو ګواښ شته.
د کډوالو د بيا مېشتېدو پروګرام له ۱۹۸۰م کلونو راهيسې په پاکستان کې فعال دی. د دغه پروګرام له مخې؛ تر اوسه له ۲۰ زره زيات هغه کډوال چې ډېر زيانمن بلل شوي، درېيمو هېوادونو ته لېږدول شوي؛ څو هلته خوندي چاپېریال ومومي او نوی ژوند پیل کړي.
امریکا، اسټرالیا او کاناډا هغه هېوادونه دي، چې تر ټولو ډېر افغان کډوال یې د طالبانو د بیا ځلې واکمنۍ راهیسې منلي او دغه لړۍ لا هم روانه ده.
د سره صليب نړۍوال فدراسيون (IFRC) خبرداری ورکړی، چې په افغانستان کې بشري ناورین ورځ تر بلې ډېرېږي.
دغه فدراسیون اندېښنه ښوولې، چې د طالبانو تر واک لاندې بې وزلي او لوږه ډېره شوې چې هممهاله ورسره له پاکستانه ستانه شوي افغانان هم د دغه ناورین قرباني شوي دي.
پاکستان یوازې په اپرېل میاشت کې څه باندې ۱۴۴زره افغانان په جبري توګه له خپل هېواده و اېستل او دغه بهیر یې لا هم روان ساتلی دی.
د راپورونو له مخې؛ په روانې مئ میاشت کې هره ورځ له ۴زرو څخه تر ۶زرو پورې افغانان د ډیورنډ پر کرښه په جبري توګه خپل هېواد ته اېستل کېږي.
همدا راز له ایران څخه هم د افغان کډوالو د ستنېدو بهیر چټک شوی او اندېښنه دا ده، چې ورسره به په هېواد کې د اقتصادي ناورین تر څنګ د بې روزګارۍ کچه لا هم پسې ډېره شي.
د ملګرو ملتونو په ګډون خپله طالبانو هم له نړۍوالو غوښتي، چې د تازه ستنو شویو افغانانو لپاره دې ورسره بشري مرستې وشي.