د پاکستان پوځ: بلوچستان کې په دوو جلا عملیاتو کې ۷ وسلهوال وژل شوي دي
د پاکستان پوځ د سې شنبې په ورځ (د غبرګولي په ۱۳مه) ویلي، چې په بلوچستان کې په دوو جلا عملیاتو کې «د هند له ملاتړه برخمن» اووه وسلهوال وژل شوي دي.
د پاکستان پوځ د سې شنبې په ورځ (د غبرګولي په ۱۳مه) ویلي، چې په بلوچستان کې په دوو جلا عملیاتو کې «د هند له ملاتړه برخمن» اووه وسلهوال وژل شوي دي.
د پاکستان پوځ په خبرپآڼه کې راغلي، چې د کچي ولسوالۍ په مچ سیمه کې د استخباراتي معلوماتو پر بنسټ یې عملیات کړي دي.
د خبرپاڼې له مخې؛ په سیمه کې تر سختو نښتو وروسته «د هند له ملاتړه برخمن» پنځه وسلهوال ووژل شول.
خبرپاڼه زیاتوي، جې له وژل شویو وسلهوالو وسلې، مهمات او چاودېدونکي توکي هم ترلاسه شوي دي.
د پاکستان ډان ورځپاڼې د راپور له مخې؛ د پاکستان د شخړو او امنیتي مطالعاتو انسټیټیوټ په میاشتیني راپور کې راغلي، چې په پاکستان کې په مئ میاشت کې ۸۵ وسلهوال بریدونه شوي، چې په پایله کې یې ۱۱۳ کسان وژل شوي دي چې له ډلې یې ۵۲ امنیتي ځواکونه، ۴۶ ملکي وګړي، ۱۱ وسلهوال او څلور یې د سولې کمیټې غړي دي.
د پاکستان ډان ورځپاڼې په یوې سرمقاله کې لیکلي، سیمهییز ادغام او سوداګري هغه وخت وده او پرمختګ کولای شي چې د افغانستان خاوره له ترهګرو ډلو څخه پاکه شي.
ورځپاڼې د طالبانو او پاکستان تر منځ وروستیو ډیپلوماتیکو پرمختګونو او په اسلام اباد کې د دغه ډلې استازي ته د سفیر درجې ورکولو ته په اشارې سره کاږلي، چې د دغه هیلهمندۍ لامل دا دی چې پاکستان او طالبان د چین په منځګړتوب ډیپلوماتیکې اړیکې د ښه کولو په لور بیایي.
په سرمقاله کې راغلي، «که څه هم دغه اقدامات د طالبانو د حکومت د رسمیت پېژندلو په معنا نه دي؛ خو په کابل کې واکمن رژیم د نړۍوالې پېژندنې په لور ګامونه او د پاکستان او طالبانو په اړیکو کې د پام وړ پرمختګ په ډاګه کوي.»
ورځپاڼه زیاتوي، په اړیکو کې دغه ناڅاپي ښه والی تر ډېره د چین د ډیپلوماسۍ کار ښکاري؛ په داسې حال کې چې روسیې په مسکو کې د طالبانو سفیر منلی دی او چین لومړنی هېواد و، چې د ۲۰۲۴کال په جنورۍ کې یې په بیجېنګ کې د طالبانو د استازي باورلیک ومانه.
دا د چین، متحده عربي اماراتو او ازبکستان سره یوځای پاکستان څلورم هېواد شو، چې په کابل کې خپل سفیر لري.
ورځپاڼې لیکي، چې د چین لپاره د اقتصادي او امنیتي دلایلو له امله د طالبانو سره اړیکې ساتل مهم دي. بیجېنګ په افغانستان کې څو مېلیون ډالره پانګونه لري.
د دغه پاکستانۍ ورځپانې په وینا؛ دغه پرمختګونه د پاکستان په ګټه دي، ښایي د چین سره د درې اړخیزې بڼې په برخه کې کار وکولای شي د طالبانو سره د پاکستان امنیتي اندېښنې او په ځانګړې توګه د افغانستان په خاوره کې د پاکستان ضد ترهګرو ډلو حضور ته په پام سره هغه پیغام پراخ کړي، چې دغه هېواد یې په دوه اړخیزه توګه رسول غواړي.
ډان ورځپاڼه د مشورې په بڼه وایي، پاکستان د چین او نورو سیمهییزو هېوادونو سره یوځای باید پر طالبانو ټینګار وکړي چې سیمهییز ادغام او سوداګري یوازې هغه وخت وده کولای شي، چې د افغانستان خاوره د وسلهوالو ډلو څخه پاکه شي.
د برېتانیا حکومت وایي، چې د عصري ګواښونو لکه د روسیې د زیاتېدونکي نفوذ، اټومي ګواښونو او سایبري بریدونو پر وړاندې به خپل دفاعي سیاست په بنسټیز ډول بدل کړي. د دغه نوي پلان له مخې، پر دودیز پوځ د تکیې پر ځای به پر ډرونونو، ټېکنالوژۍ او ډیجیټل جګړې پانګونه وشي.
د امریکا د ولسمشر ډونالډ ټرمپ له خوا پر اروپايي هېوادونو د امنیتي مسوولیت د زیاتولو د فشار په غبرګون کې د برېتانیا لومړي وزیر کېير سټارمر ژمنه کړې، چې له سړې جګړې وروسته به د دفاع بودیجې تر ټولو لوی زیاتوالی عملي کوي.
د مالي محدودیتونو له امله حکومت دا پرېکړه کړې چې د پوځ شمېر نه، بلکې اغېزمنتیا دې زیاته کړي.
د دې پالیسۍ الهام له اوکراین څخه اخیستل شوی، چېرې چې ډرونونه او عصري ټېکنالوژي د جګړې بڼه بدله کړې ده.
سټارمر د تېر کال د ټاکنو له بریا وروسته یوه ستراتیژیکه دفاعي بیا کتنه پیل کړې، چې پکې د ناټو پخوانی عمومي منشي جورج رابرټسن او د سپینې ماڼۍ پخوانۍ روسۍ سلاکاره فیونا هېل هم برخه لري. دغه بیاکتنه به د راتلونکو لسو کلونو لپاره دفاعي تګلاره جوړوي.
سره له دې چې په وروستیو کلونو کې د پوځ بودیجه کمه شوې، خو برېتانیا لا هم له فرانسې سره یوځای د اروپا د مخکښو پوځي قدرتونو په لیکه کې راځي، چې پوځ یې د ناټو ختیځ پوله خوندي کوي او سمندري ځواک یې په انډو-پسفیک سیمه کې فعال حضور لري.
خو د برېتانیا فعاله پوځیان چې شمېر یې ۷۰،۸۶۰ ته رسېږي، د ناپلیون له وخت راهیسې تر ټولو کم شمېر دی او حکومت وایي، چې د پرمختللې ستراتیژۍ له مخې باید اصلاح شي.
د متحده ایالاتو په کلوراډو ایالت کې له پروني خونړي برید وروسته د امریکا حکومت ټولو هغو ترهګرو، د هغوی د کورنیو غړو او ملاتړو ته چې په دې هېواد کې په ویزه مېشت دي، د اېستلو سخت خبرداری ورکړی دی.
د کلوراډو ایالت د بولډر ښار په مرکز کې په داسې وخت کې چې خلک د اسراییلي یرغمل شویو د ازادۍ لپاره لاریون کاوه، یو تن د اور اچونې برید کې لږ تر لږه شپږ کسان ټپیان کړل.
د ټپیانو عمرونه له ۶۷ څخه تر ۸۸ کلونو پورې دي او د یوه ټپي روغتیایي وضعیت د اندېښنې وړ ښودل شوی.
د ټرمپ د ادارې له لوري ویل شوي، چې دا کسان به په ډاګه وموندل شي، ویزې به یې لغوه او له هېواد به وشړل شي.
دغه ګام د امریکا د امنیتي اقداماتو په چوکاټ کې اخیستل شوی او د ترهګرۍ پر ضد د مبارزې یوه برخه ګڼل کېږي.
د متحده ایالاتو د بهرنیو چارو وزیر مارکو روبیو د دغه پېښې په تړاو په خپل اېکس کې لیکلي:«د پرونۍ وحشتناکې حملې په رڼا کې، دلته پر ویزه د ټولو ترهګرو، د هغوی د کورنۍ غړو او د ترهګرو ملاتړو ته دا څرګند پیغام دی چې د ټرمپ د حکومت تر مشرۍ لاندې به موږ تاسو پیدا کړو، ستاسو ویزه به لغوه کړو او تاسو به له هېواده وباسو».
د امریکا د بهرنیو چارو وزیر دغه پېښه ترهګریزه بللې.
پولیسو بریدګر نیولی چې خپله هم ټپي و او اوس په روغتون کې تر څارنې لاندې دی.
د FBI مشر هم دا برید یوه ترهګریز برید بللی.
دا پېښه د اسراییل او غزې د روانې جګړې له امله، چې په امریکا کې یې د یهودیانو پر وړاندې حساسیتونه زیات کړي رامنځته شوې.
تېره میاشت هم په واشنګټن کې د اسراییلي سفارت دوه کارکوونکي په ډزو کې ووژل شول، چې په ټولنه کې یې وېره لا زیات کړه.
د جرمني د بهرنیو چارو پخوانۍ وزیره انالنا بربوک د دوشنبې په ورځ د ملګرو ملتونو د عمومي اسمبلۍ د نوې مشرې په توګه وټاکل شوه. نوموړې د دې ۸۰ کلنې نړۍوالې ادارې په تاریخ کې لومړنۍ اروپایي او په ټوله کې پنځمه ښځه ده، چې دې مقام ته رسېږي.
۴۴ کلنې بربوک چې د جرمني د بهرنیو چارو پخوانۍ وزیره وه، په پټو رایو کې د ۱۹۳ غړیو هېوادونو له جملې څخه د ۱۶۷ هېوادونو رایه ترلاسه کړه او پرته له سیالۍ یې دا دنده ترلاسه کړه.
بربوک به د سپټمبر له نهمې څخه خپله یو کلنه دوره پیل کړي.
نوموړې له ټاکل کېدو وروسته ټینګار وکړ، چې غواړي له ټولو غړو سره د اعتماد پر بنسټ خبرې اترې وکړي او ویې ویل: «زما دفتر تل د ټولو پر مخ خلاص دی، ګډ کار کول غوره دی.»
هغې همداراز ژمنه وکړه، چې د ملګرو ملتونو په جوړښتي اصلاحاتو به کار وکړي، شفافیت به زیات کړي، یوازې په رسنیو او تشریفاتو نه، بلکې د عمومي مجلس په رول په ځانګړي ډول د سازمان د راتلونکي عمومي منشي په ټاکنه کې به پراختیا راولي.
بربوک د ملګرو ملتونو د بودیجې د دوامدار تامین او د سیستم د اغېزمنتیا د لوړولو غوښتنه وکړه او ټینګار یې وکړ، چې د ټولو سیمو او ډلو ګډون باید په اصلاحاتو کې شامل وي.
یاده دې وي، چې د بهرنیو چارو د وزیرې په توګه د بربوک دوره د ځینو مواردو په ځانګړي ډول د غزې په کړکېچ کې د اسراییل ملاتړ ته د هغې څرګند موقف له امله له ځینو نیوکو سره هم مل وه.
د ملګرو ملتونو د عمومي مجلس د رییس رول د ۱۹۳ غړو هېوادونو ترمنځ د همغږۍ او تنظیم په برخه کې مهم دی.
ډيلي پارلمنټ ټایم په خپلې یوې مقاله کې لیکلي، چې د پاکستان، افغانستان او چین ترمنځ درې اخیزې اړیکې یو ستراتیژیک فرصت برابروي، ترڅو د اوږدې مودې د کړکېچنو اړیکو پر ځای د اقتصادي اړیکو، سیمهییز ثبات او ګډې امنیتي همکارۍ پر بنسټ یو مثبت او همکارانه فصل پرانیزي.
پاکستان او افغانستان تل د ګډ کلتوري اړیکو او ستراتیژیک احتیاط په ګډ لړ کې پاتې شوي دي. که څه هم دواړه هېوادونه له جغرافیوي نږدې والي او پېړیو پېړیو د خلکو ترمنځ اړیکو څخه برخمن دي، خو بیا هم د ډيورنډ کرښې دواړو غاړو ته پرتو مسایلو، امنیتي اندېښنو او سیاسي سیالیو له کبله ډېر کله په اختلاف کې پاتې شوي دي.
په ۲۰۲۱ کال کې پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنېدو وروسته دغه وضعیت لا پېچلی شو، خو تازه پرمختګونه ښيي چې ښایي د دې خرابې فضا د ښه کېدو احتمال شته.
دغه احتمال تر هغه وروسته زیات شو، چې ۲۰۲۳ کال په مې میاشت کې د پاکستان، چین او افغانستان د بهرنیو چارو د وزیرانو ترمنځ په بېجینګ کې یوه غیر رسمي درې اړخیزه ناسته وشوه.
دغه خبرې د سیمهییزې یووالي او ډیپلوماټیکې عادي کېدنې لپاره نوې هیله راوپاروله، په ځانګړې توګه د چین-پاکستان اقتصادي دهلېز (CPEC) د افغانستان پراخېدو په اړه.
په داسې حال کې چې د باور کمښت او شکونه لاهم شته، چین د دې درې اړخیزې همکارۍ مخکښ دی چې دا کېدای شي د پاکستان او افغانستان د اړیکو لپاره یو بدلون وي.
په اصل کې د پاکستان-افغانستان اړیکې چې له اوږدې مودې راهیسې له ستونزو سره مخ کړې، د امنیت موضوع ده.
پاکستان له تېرو څو کلونو راهیسې د سرحدي ترهګرۍ په اړه اندېښنه څرګندوي، په ځانګړې توګه د تحریک طالبان پاکستان (TTP) د فعالیتونو په اړه چې ویل کېږي، د افغانستان خاوره یې مرکز دی.
په مقابل کې افغان حکومت د پاکستان د یو اړخیزو سرحدي اقداماتو په ځانګړې توګه د ډیورنډ کرښې د کټارو په اړه ناخوښي ښودلې، چې کابل یې رسمي سرحد نه ګڼي.
دغو دوه اړخیزو شکونو د باور او همکارۍ مخه نیولې ده.
خو چین د ډیپلوماټیکې هڅې له لارې دواړه لوري یو ځای کړي دي. په دې غونډه کې د پاکستان استازی دلومړي وزیر مرستیال اسحاق ډار او د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیر خان متقي ګډون درلود.
چین په دوه مهمو ټکو ټینګار وکړ: د "بیلټ اینډ روډ" پروژه کې د همکارۍ ژورول او په ګډه له ترهګرۍ سره مبارزه.
د چین د بهرنیو چارو وزیر وانګ یي ټولو درې واړو خواوو ته وویل، چې باید د خپلو اندېښمنو ترهګرو پر ضد ګډ کار وکړي، چې په غېر مستقیم ډول د پاکستان د اوږدمهالو شکایتونو منل دي او طالبانو ته د تضمین غوښتنه ده.
پاکستان دا فرصت ګوري چې خپلې تګلارې ته بیا کتنه وکړي، ځکه پاکستان باور لري چې د افغانستان ثبات د خپل کورني امنیت لپاره ډېر مهم دی.
د پاکستان پر خاوره د افغان اړوند حملو د زیاتېدو له امله، اسلام اباد د سرحدي امنیت او د ترهګرۍ ضد همکارۍ ته ستر اهمیت ورکوي.
د شریکې اقتصادي ګټې، لکه د CPEC شتون، افغانستان ته یو ستراتیژیک هڅونکی عامل دی چې له پاکستان سره همکاري وکړي، خو طالبان باید یوازې غونډې جوړولو باندې بسنه ونه کړي، بلکې باید خپله داخلي امنیتي تګلاره هم له سره تنظیم کړي او په خپله خاوره کې د ترهګرۍ د مخنیوي ژمنې عملي کړي.
یوه بله مهمه خبره دا ده، چې د داسې درې اړخیزو تړونونو لپاره باید رسمي سندونه، ګډې اعلامیې یا پروتوکولونه جوړ شي، ځکه د تړونونو د نشتوالي له امله دا هڅې سیاسي بحرانونو یا د حکومتونو د بدلون له کبله اغېزمن کېدای شي.
د کډوالو مسله هم د پام وړ ده.
پاکستان لا هم د مېلیونونه افغان کډوالو کوربه دی، چې دې پورې ټولنیز او امنیتي اغېزې تړلې دي.
که چیرې په افغانستان کې وضعیت ښه شي، د پانګونې له لارې پرمختګ رامنځته شي، ښايي دا وضعیت د کډوالو رضاکاره راستنېدو لپاره زمینه برابره کړي، خو دا یوازې د سیاسي ثبات او ترهګرۍ د پای ته رسېدو پورې تړلی دی.
که څه هم دا درې اړخیزه همکاري یوه نوې هیله ده، خو لا هم د دې اړیکو اوږدمهاله ثبات ته د رسېدو لپاره ډېرې ننګونې پاتې دي.
د باور او همکارۍ فضا جوړول باید له ډېرو کلونو روانو منفي کیسو او شکونو څخه وتلي وي.
چین د منځګړیتوب په توګه کولای شي د دې ستونزو د حل لپاره یو معتدل او بې پرې لوبغاړی وي. د افغانستان له خوا د پاکستان سره د سفیر تبادله یوه مثبته نښه ده، چې د عادي کېدو لور ته لومړنی ګام بلل کېږي.
که دا اړیکې د استخباراتي همکاریو، په ډيورنډ کرښه د کمپوځي کولو او ټرانزیتي اسانتیاوو سره تعقیب شي، نو دا به د دواړو هېوادونو ترمنځ د اوږدمهاله مشارکت یو بنسټ جوړ کړي.
اوس پاکستان ته دا یوه موقع ده، چې د خبرو اترو له لارې خپل سرحدونه خوندي کړي او افغانستان ته د نړۍوالې پېژندنې، پرمختګ او ثبات دروازه پرانیزي.
په دې درې اړخیزه نوې همکارۍ کې بریا یا ناکامي په دې پورې تړلې ده، چې لوبغاړي څومره اراده لري او په خپله سیمه کې ګډو ګټو ته ژمن دي.
