طالبان له اذربایجان سره خپلې اړیکې پراخوي
د طالبانو بهرنیو چارو وزارت مرستیال محمد نعیم وردګ د اذربایجان د بهرنیو چارو وزارت له مرستیال سره په ناسته کې د دواړو هېوادونو ترمنځ د اړیکو پر پیاوړتیا ټینګار کړی دی.
د طالبانو بهرنیو چارو وزارت مرستیال محمد نعیم وردګ د اذربایجان د بهرنیو چارو وزارت له مرستیال سره په ناسته کې د دواړو هېوادونو ترمنځ د اړیکو پر پیاوړتیا ټینګار کړی دی.
د پنجشنبې په ورځ د (چنګاښ ۱۲مه) خبرپاڼه کې راغلي، چې محمد نعیم وردګ د دغې ناستې پر مهال له اذربایجان سره د افغانستان اړیکې تاریخې وبللې او د متقابلو ګټو پر بنسټ یې د همکارۍ پر پیاوړتیا خبرې وکړې.
د طالبانو په خبرپاڼه کې د اذربایجان هېواد د بهرنیو چارو وزارت د مرستیال النور محمدوف له قوله راغلي، چې هېواد یې له افغانستان سره اړیکو ته ځانګړی ارزښت ورکوي.
د طالبانو د ریاست الوزرا اقتصادي مرستیال ملا عبدالغني برادر په مشرۍ یو پلاوي تېره ورځ د دغه هېواد له لومړي وزیر څخه په لیدنه کې غوښتنه کړې وه؛ څو د دوی سفیر ومني او ډېپلوماټیک تعامل ته ورسره لاره پرانېزي.
که څه هم طالبان په یو شمېر هېوادونو کې ډېپلوماټیک استازي او سفیران لري؛ خو دغه ډله لا هم د هېڅ هېواد له لوري په رسمیت نه ده پېژندل شوې. ان د دغه ډلې نږدې متحدین هم هڅه کوي، چې د رسمیت پېژندلو له غوښتنو یې ځانونه لرې وساتي.
ډېموکراتیکو ارزښتونو ته نه درناوی، د نجونو پر مخ د زدهکړو بندیز، د ښځو د حقونو په برخه کې محدودیتونه، د بیان پر ازادۍ سخت بندیزونه او همدا راز ګڼ نور مسایل د طالبانو هغه سختدریځۍ دي، چې نړۍ نه غواړي له همدې کبله ورسره تعامل وکړي او یا یې هم په رسمیت وپېژني.
د پاکستان حکومت د یوه رسمي لیک له لارې د دغه هېواد مرکزي بانک (State Bank of Pakistan) ته سپارښتنه کړې، تر هغه مهاله چې د کابینې وروستی تصمیم نه وي نیول شوی باید د «پي او ار» کارت لرونکو افغان کډوالو بانکي حسابونه ونه تړي.
دغه لیک چې د ۲۰۲۵ کال (د جون په ۳۰مه) د کشمیر، ګلګت بلتستان او قبایلي سیمو چارو وزارت لهخوا مرکزي بانک ته استول شوی، په ډاګه کوي چې د ملګرو ملتونو سره د افغان کډوالو د ثبت کارتونو د اعتبار موده پای ته رسېدلې او دا موضوع دا مهال د کابینې لهخوا تر غور لاندې ده.
په لیک کې راغلي: «د وزارتونو ترمنځ د مشورو وروسته د POR کارتونو د اعتبار د تمدید موضوع کابینې ته د وروستي تصمیم لپاره وړاندې کېږي. نو ټول مالي بنسټونه دې د لارښوونې تر ترلاسه کېدو پورې د یادو کارت لرونکو افغان کډوالو حسابونه نه بندوي».
په لیک کې راغلي، چې په دې تړاو به هر ډول وروستی تصمیم له اړونده ادارو سره شریک شي.
په پاکستان کې له ملګرو ملتونو سره د یادو کارتونو لرونکو نږدې ۲مېلیونه کسان ثبت دي، چې اوس یې برخلیک له ناروښانه حالت سره مخ دی.
یونسیار هم پر پاکستان غږ کړی، چې د افغان کډوالو د استوګنې موده دې په قانوني ډول بیا وغځوي؛ خو لیدل کېږي چې اسلام اباد لا هم په دې تړاو په سلامشورو بوخت دی.
هممهاله پاکستان د اپرېل له لومړۍ نېټې څخه بیا د افغان وګړو تابعیت کارت لرونکو د اېستل کېدو بهیر له دغه هېواد پیل کړی او د شمېرو له مخې؛ په تېرو څه باندې دوو میاشتو کې ۲۰۰زره افغانان په جبري ډول ستانه کړای شوي دي.
پاکستاني رسنیو خبر ورکړی، چې ښايي د «پي او ار» کارت لرونکو موده تر راتلونکو شپږو میاشتو پورې تمدید شي.
د دې تمدید موخه په پاکستان کې د افغان کډوالو د کاروبارونو او نورو معاملاتو راټولول بلل شوي؛ څو په دغه موده کې خپلې شتمنۍ راټولې او د ملکیتونو پلور ته یې اسانتیاوې برابرې شي.
د طالبانو د امربالمعروف او شکایتونو اورېدو وزارت خبر ورکړی، چې په کابل کې یې د «نما رسانه» په نوم د یوې کلتوري موسسې کارکوونکی «عیسویت او الحاد» ته د تبلیغ په تور نیولی دی. یاد وزارت ویلي، چې له دغه کس سره یې د عیسوي مذهب او الحاد په تړاو لس زره کتابونه هم نیولي دي.
د طالبانو د یاد وزارت ویاند مولوي سېف الاسلام خېبر پر اېکس پاڼه د پنجشنبې په ورځ د (چنګاښ ۱۲مه) یوه وېډیو خپره کړې، چې پهکې د دغه نیول شوي کس خبرې د اعتراف په بڼه ثبت شوې دي.
نیول شوی کس خپل نوم سید محمد امین میران پور ښيي او ځان د پکتیا ولایت اصلي اوسېدونکی معرفي کوي.
طالبانو پخوا هم دغه ډول وېډیوګانې خپرې کړې دي، چې ادعا کېږي په جبري توګه نیول کېدونکي کسان پهکې اعتراف ته مجبورېږي.
په وېډیو کې یاد کس وایي، چې له تېرو ۸ کلونو راهیسې یې د نما رسانه موسسې سره د اداري مدیر په توګه دنده لرله.
هغه زیاتوي: «نما رسانه موسسې د افغانستان د کلتور او دین خلاف سریالونه جوړول. موږ یو کتاب پلورنځی او کتابتون هم لاره او خلکو ته مو کتابونه د لوستلو لپاره ورکول. په دې کې د عیسویت، فمینیزم او الحاد کتابونه موجود وو».
طالبانو درې ورځې وړاندې هم په دې تور د همدغه موسسې دوه تنه کارکوونکي نیولي وو.
طالبان په افغانستان کې د اسلام او حنفي مذهب پرته د نورو دینونو خلاف سخت دریځونه لري. پر طالبانو تور دی، چې د هېواد په شمالي ولایتونو کې یې یو شمېر اسماعیلي مذهبه کسان په زور اړ کړي؛ څو خپل مذهب بدل کړي او د حنفي مذهب لاروي پیل کړي.
همدا راز د ننګرهار او کونړ ولایتونو سربېره په یو شمېر نورو ولایتونو کې د سلفي مذهب پر پیروانو هم یادې ډلې سخت بندیزونه لګولي دي.
په جلا وطنۍ کې د افغان خبریالانو فدراسیون په یوې خبرپاڼه کې ویلي، چې د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزارت له لوري د سیاسي خپرونو په تړاو د طالبانو تازه خپور شوی لارښود په ښکاره توګه د بیان پر ازادۍ یو بل ګوزار دی.
یاد فدراسیون د رسنیو له ملاتړو سازمانونو او هېوادونو غوښتي، چې په تړاو یې جدي اقدامات وکړي.
یاد فدراسیون زیاته کړې، طالبانو یو څلور مخیز لارښود خپور کړی چې په کې رسنیو ته په رسمي توګه امر شوی؛ څو د دوی د واکمنۍ پر پالیسۍ نیوکې ونه کړي.
د دغه لارښود له مخې؛ ټولې رسنۍ اړې دي چې د سیاسي او ټولنیزو خپرونو د ثبتولو لپاره د دغه ډلې له یاد وزارت څخه رسمي اجازهلیک واخلي.
همداراز رسنۍ مکلفې شوې دي، چې خپلې سیاسي خپرونې تر خپرېدو دمخه د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزارت ته وسپاري او یوازې د اړوند چارواکو له تایید وروسته یې خپرې کړي.
په دې سند کې روښانه شوې، چې د رسنیو شنونکي هم یوازې هغه مهال کولای شي د بحثونو یا خبري خپرونو برخه شي چې له وزارت څخه یې د «چارو شنونکي» ځانګړې پېژندپاڼه یا کارت ترلاسه کړی وي.
فدراسیون خبرداری ورکړی، چې د طالبانو د بیا ځل واکمنۍ له پیل راهیسې په سیستماتیکه توګه پر رسنیو بندیزونه دوام لري او اوس دا وضعیت نه یوازې د کړکېچ تر کچې رسېدلی؛ بلکې لا پراخېدونکی هم دی.
دغه بنسټ د طالبانو دا نوی امر سخت غندلی او ویلي یې دي، چې دغه اقدام د رسنیو د ازادۍ له بنسټیزو اصولو سره په ټکر کې دی.
همدا راز ویل شوي، چې دغه ډول ځپونکي ګامونه د هېواد د خبر رسونې پر بهیر ژور او منفي اغېز کولای شي.
د فدراسیون مشرتابه له نړۍوالو سازمانونو، د بیان د ازادۍ له ملاتړو بنسټونو او هېوادونو غوښتي، چې پر طالبانو سیاسي او حقوقي فشار واچوي؛ تر څو د رسنیو د ازادۍ پر وړاندې روان بندیزونه نور پراخ نه کړي.
د روسیې دولتي خبري اژانس «ټاس» راپور ورکړی، داسې اسناد یې ترلاسه کړي چې ښيي د مسکو په کروکوس سیمه کې پر یو کنسرت د تېر کال برید پر مهال د پېښې عاملین په افغانستان او ترکیه کې روزل شوي وو.
د راپور له مخې؛ د داعش له دغو څلورو بریدګرو څخه یو ته یې په افغانستان کې د «ترهګریزو بریدونو» ترسراوي روزنه ورکړل شوې وه.
د ټاس خبري اژانس د موندنو له مخې؛ د کروکوس تالار د برید اصلي تورن کسان د ۲۰۲۳ کال د جون له میاشتې تر ۲۰۲۴ کال د مارچ تر میاشتې پورې د دغه برید ترسراوي لپاره په ترکیې کې روزنه لیدلې وه.
۳۲کلن دلبرجان میرزایف، ۲۶کلن فریدون شمس الدین، ۱۹کلن محمد صابر فیضاف او دېرش کلن مرادعلي رجب علي زاده په ګډون ټول بریدګر د تاجکستان اوسېدونکي وو.
راپور زیاتوي، له دوی څخه مرادعلي رجبعليزاده د مسکو برید نه مخکې د خپل مشر په لارښوونه د ترهګریزو بریدونو د زدهکړې لپاره د جعلي اسنادو په وسیله د پاکستان له لارې افغانستان ته تللی و.
سره له دې چې طالب چارواکي ادعا کوي، چې دوی داعش ډلې ته په افغانستان کې سخته ماتې ورکړې؛ خو د دې ډلې د خراسان څانګې بریدونه بیا لا تر اوسه دوام لري.
ټاس لیکلي، چې بریدګرو ته په ترکیه کې ورکړل شوې روزنه، د وسلو سره عملي تمرین، رواني چمتووالی، د ترهګریزو بریدونو د میتودونو مطالعه، د بېلابېلو وسلو او چاودېدونکو توکو د کارولو قوانین او د زهري موادو پېژندنه رانغاړله.
په راپور کې راغلي، چې د کروکوس تالار د بریدکوونکو روزنه او چمتووالی د دې برید د اصلي طراح یوه مهمه برخه وه.
د روسیې د پلټنو کمېټې یوه لوړپوړي چارواکي سوتلانا پترنکو د روان ۲۰۲۵ کال په مارچ میاشت کې ویلي و، چې د یوه «نامسوول» هېواد استخباراتي ادارو دا برید تنظیم کړی او پلان کړی و؛ خو د یاد هېواد نوم یې نه و اخیستی.
ټاس زیاتوي، هغه اسناد چې دوی ترلاسه کړي؛ د مسکو د کنسرت تالار د ۹۵ قربانیانو مدافع وکیل اېګور ترونوف یې اصالت تایید کړی دی.
دا برید د ۲۰۲۴ کال د مارچ په ۲۲مه نېټه د مسکو په کروکوس تالار کې وشو. بریدګر د یوه کنسرت تر پیل وړاندې تالار ته ننوتل، پر ګډونوالو یې ډزې وکړې، وروسته یې ودانۍ ته اور واچاوه او بیا وتښتېدل.
په دې برید کې لږ تر لږه ۱۴۵ کسان ووژل شول او سلګونه نور ټپیان شول. د داعش خراسان څانګې د دې خونړي برید مسولیت پر غاړه واخیست.
دا برید د یادې ترهګرې ډلې له لوري په سیمه کې یو له تر ټولو خونړیو بریدونو څخه بلل شوی دی.
د افغانستان د امنیتي او بشري کړکېچونو له ډېرېدو سره امنیتي شنونکي خبرداری ورکوي، چې د القاعده او د نورو ترهګرو ډلو جنګیالي ښایي افغانستان ته ولېږدول شي.
د ډېپلوماټ مجلې په یوې خپرې کړې مقاله کې اندېښنه ښوول شوې، چې د طالبانو له کنټروله وتلي وضعیت دغه اندېښنې راپارولي دي.
د مقالې لیکوال افغان امنیتي څېړونکی او د مخکیني جمهوري نظام یو لوړ پوړي دولتي مامور بسم الله تابان زیاته کړې، افغانستان دا مهال هېڅ ډول ګټور امنیتي بنسټونه نه لري؛ همدا راز دوامداره ټولنیز خدمتونه هم پهکې نشته او د زیانمنو شویو وګړو لپاره لازم پروګرامونه هم نه لري.
هغه وایي، دې وضعیت افغانستان کې داسې یو چاپېریال ته لاره پرانېستې چې ترهګرې ډلې په کې په اسانۍ خلک جذبولای شي.
په تېرو کلونو کې هم یو شمېر شواهد او راپورونه خپاره شوي، چې په افغانستان کې یې د القاعده شبکې حضور څرګند کړی دی.
بسم الله تابان په مقاله کې یادونه کړې، چې طالبانو په ځینو مواردو کې نه یوازې د القاعدې ډلې پر ضد اقدام نه دی کړی؛ بلکې په ځینو سیمو کې یې هغوی ته پناه ځایونه ورکړي او حتی ګډ فعالیتونه یې ورسره ترسره کړي دي.
د فعالیتونو او همکاریو د دې اړیکو بېلګې په ننګرهار، غزني، هلمند او زابل ولایتونو کې لیدل شوې دي.
راپور زیاتوي، یو له هغو ځانګړو لاملونو څخه چې اندېښنې یې ډېرې کړې دي؛ له ایران او پاکستان نه د افغان کډوالو جبري اېستل دي.
یوازې په تېره میاشت کې نږدې ۲۵۰ زره افغانان له ایرانه په جبري ډول بېرته هېواد ته ستانه شوي، چې ډېری یې بې سرپناه، بې کاره او له ټولنیزو ملاتړه ېبرخې دي.
مقاله کاږي، په دا ډول شرایطو کې داعش (ISKP)، القاعده او ځینې نورې نیابتي وسلهوالې شبکې کولای شي له دغه تشې څخه استفاده وکړي او زیانمن شوي کسان جذب کړي.
تابان همداراز د یونېسف هغو راپورونو ته اشاره کوي چې وایي، نږدې پنځه زره افغان ماشومان د دغو جبري شړنو پر مهال له خپلو کورنیو بېل شوي دي او اوس د جنسي ناوړه استفادې، د انسانانو قاچاق او د ترهګریزو شبکو لهخوا د جذبېدو له جدي ګواښ سره مخ دي.
د کورونو کرایې لوړې شوې، تازه ستانه شوي بې سرپناه دي او طالبان هم نهشي کولای دغو کسانو ته لازم خدمات چمتو کړي. دا ټول لاملونه د هرات، نیمروز او فراه په څېر ولایتونو کې د ټولنیزې ناامنۍ لامل شوي.
همداراز راپورونه وایي، چې د فقر له امله غلاوې، کوڅهییز جنایي جرمونه او وسلهوالې غلاوې ډېرې شوې دي.
بل خوا د طالبانو او ځینو سختدریځو ډلو ترمنځ د فکري او عملیاتي اړیکو له امله دا اندېښنه هم زیاته شوې، چې القاعده به له ګاونډیو هېوادونو څخه په تنظیمشوي ډول افغانستان ته ولېږدول شي.
بسم الله تابان لیکلي، القاعدې پخوا له خپلو پلویانو غوښتي وو چې د طالبانو تر واک لاندې «د اسلامي امن ژوند» لپاره افغانستان ته سفر وکړي؛ دا یوه څرګنده نښه ده چې افغانستان د دغو جهادي ډلو لپاره د پناه ځای بڼه غوره کړې.
لیکوال د مقالې په پای کې کاږي، افغانستان اوسمهال له سختو جدي ګواښونو سره مخ دی او د سیمې د سختدریځۍ پر مرکز بدل شوی دی.
هغه وایي، دې وضعیت نه یوازې د هېواد دننه امنیتی وضعیت ګواښلی؛ بلکې منځنۍ اسیا، منځني ختیځ، اروپا او امریکا ته هم د نا امنۍ څپې لېږدولای شي.
بسمالله تابان په ډېپلوماټ مجله کې خپلې خپرې کړې مقاله کې نړۍوالې ټولنې ته خبرداری ورکوي، که دا بهیر له پامه وغورځول شي؛ نو القاعده او نورې سختدریځه ډلې به بیا پیاوړې شي. نوموړي له نړۍوالو قدرتونو غوښتي، چې د یو ګډ او همغږي اقدام پر بنسټ افغانستان له روان بشري ناورین او د نړۍوالې ترهګرۍ له پناه ځای کېدو څخه وژغوري.