په ۲۱ ولایتونو کې د ورښتونو او سېلابونو د راوتلو اټکل شوی
د طالبانو د ټرانسپورټ او هوايي چلند وزارت د هوا پېژندنې ادارې ویلي، د هېواد په ۲۱ ولایتونو کې د سختو بارانونو د ورېدو، تالنده برېښنا، چټکو بادونو او د سېلابونو د راوتلو اټکل شوی.
د طالبانو د ټرانسپورټ او هوايي چلند وزارت د هوا پېژندنې ادارې ویلي، د هېواد په ۲۱ ولایتونو کې د سختو بارانونو د ورېدو، تالنده برېښنا، چټکو بادونو او د سېلابونو د راوتلو اټکل شوی.
د یادې ادارې د خبرپاڼې له مخې، په بدخشان، تخار، نورستان، کونړ، ننګرهار، لغمان، بغلان، کاپیسا، پنجشېر، پروان، کابل، لوګر، بامیان، غزني، دایکندي، ارزګان، میدان وردګ، زابل، پکتیا، خوست او پکتیکا ولایتونو کې له لسو تر ۳۵ ملي مترو د باران ورېدو اټکل شوی .
له دې سره سم، په سویل ختیز، لویدیزو او مرکزي ولایتونو کې بیا د تېزو بادونو اټکل شوی او د سرعت کچه به یې هم له ۵۰ تر ۷۵ کیلومتره په ساعت کې وي.
تاجکستان له افغانستان سره د برېښنا، سیمنټو او سکرو په برخو کې خپله سوداګري ډېره کړې ده. د تاجکستان د احصایې ادارې د معلوماتو له مخې، د روان کال په لومړیو پنځو میاشتو کې د تاجکستان او افغانستان تر منځ دوه اړخیز سوداګریز تبادلات نږدې ۴۰میلیونه ډالرو ته رسېدلي دي.
دا د تېر کال د همدې مودې په پرتله ۳۱،۱سلنه زیاتوالی ښيي.
د تاجکستان او افغانستان تر منځ د سوداګرۍ نږدې ۸۰سلنه (۳۲ میلیونه ډالر) برخه افغانستان ته د تاجک توکو صادرات جوړوي. له افغانستان څخه تاجکستان ته د صادراتو ارزښت نږدې ۸ میلیونه ډالرو ته رسېږي.
برېښنا لا هم تر ټولو مهم محصول دی چې تاجکستان یې افغانستان ته صادروي.
سربېره پر دې، ځینې ودانیز توکي او دغه راز یوه کچه تور توکي هم افغانستان ته صادریږي، چې سیمنټ،سکاره، کاني سرې او خواړه پکې شاملیږي.
تاجک چارواکي وايي، له افغانستان څخه د دوشنبې ډېری واردات کرنیز توکي دي، چې انځر، ممیز او پخته پکې شامل دي.
افغانستان همداراز غالۍ، قیمتي او نیمهقیمتي ډبرې هم د تاجکستان بازار ته صادروي.
افغانستان د تاجک توکو لپاره د صادراتو د لسو مهمو بازارونو په کتار کې راځي.
دغه راز د روان کال په لومړۍ رُبع (درې میاشتو) کې، ۳۶۷،۸زره بهرني وګړي تاجکستان ته تللي، چې ۳۲۰۰ تنه پکې افغانان دي.
په داسې حال کې، چې د ملي دفاع وزارت ګڼ پخواني افسران له معاش پرته رخصت شوي، د طالبانو د دفاع وزیر ملا یعقوب مجاهد په یوه مکتوب کې د وزارت له پېژند او مالي مسوولینو غوښتي، چې د تصفیې فورمې لرونکو تنقیص شويو طالبانو ته معاشونه او بدل اعاشه ورکړي.
د طالبانو د دفاع وزارت اړوند مکتوب چې د جنګاښ میاشتې پر ۲۱مه خپور شوی، وايي، هغه طالبان چې د امنیتي او تصفیوي کمېسون فورمه لري خو د وروستۍ کره کتنې تاییدي یې نه وي او د ۱۴۰۴ مالي کال په نوي منظور شوي تشکیل کې یې بستونه تنقیص شوي وي، د پېژند او مالي مسوولین مکلف دي، چې د یادو طالبانو په اړه حاضري ترتیب کړي او د ۱۴۰۴ مالي کال د چنګاښ له لومړۍ نیټې څخه تر وږي میاشتې پورې د عسکرۍ بست معاش او بدل اعاشه ور کړي.
د مکتوب په دویمه ماده کې راغلي، چې پورته ذکر شوې کټګورۍ طالبان مکلف دي، چې د خپلو فورمو د تایید او عدم تایید مرحله په عاجله توګه نهايي کړي او توظیف شوې کمېټه دې هم ددغې کټګورۍ طالبانو جدولونه په ترتیب د وزارت پېژنتون ریاست ته ولېږي.
د طالبانو دفاع وزیر د وزارت پېژنتون ریاست ته دنده سپارلې، چې د یادې کټګورۍ طالبانو فورمې د امنیتي او تصفیوي کمېسون له خوا تاید او د ملي دفاع وزارت د ۱۴۰۴ کال منظور شوي تشکیل پر بنسټ د قطعې په وړاندیز شوي خالي بستونو کې وګومارل شي.
مکتوب یادونه کړې، « د هغو طالبانو فورمې چې نه وي تایید شوې او «همکار، وروسته له فتحې،د شهید زوی او پلار پرته د شهید خپلوان» ثابت شي، د پېژنتون فعال احتیاط ته معرفي کړي.
د طالبانو په منځ کې د فورمو تاییدي او د تصفیې کمېسون له چارو ډیری طالبان ناراضه دي او د دوی پر کړنو نیوکې کوي، چې د واسطې او شناخت پر اساس کسان نیسي.
د طالبانو د مشر ملا هبت الله په طرح کې راغلي ول، چې له دې تشکیل څوک تنقصیږي او کورونو ته رخصتیږي ، که «مجاهد وي، که همکار وي یا د شهید له ورثه وو وي یا بعدالفتح وي، دوی ټولو ته باید له بدیل امتیاز څخه ۵ زره افغانۍ په کور ورکړل شي».
د طالبانو مشر ملا هبت الله دا پرېکړه له هغه وروسته وکړه، چې له افغانستان سره د امریکا مرستې ودرول شوې.
وخت ناوخته د طالبانو دولتي کارکوونکي هم د معاشونو د ځنډ او خنډ په اړه شکایتونه کوي.
په نارینه او ښځو کې بې اولادي یوه جدي ستونزه ده. ډاکټران وايي، د دې ستونزې د حل لاره دا ده چې هلک او نجلۍ تر واده وړاندې روغتيايي معاینات وکړي. دغه معاینات هم اسانه او هم ارزانه دي. که په دغه معایناتو کې دا روښانه شي، چې هلک یا نجلۍ ناروغي لري درملنه یې کېدای شي.
پنځوس کلن حاجي اکرم د کندهار په ارغنداب ولسوالۍ کې ډېر جایداد لري، ښې ډېرې نغدې پيسې هم لري؛ خو اولاد نه لري. که څه هم درې ودونه یې کړي او درې واړه مېرمنې یې ځوانانې دي؛ خو بیا یې هم په کور کې د ماشوم غږ نه اورېدل کېږي، له همدې امله یې په کور کې چوپتیا خپره وي.
هغه د اولاد په تمه پرله پسې درې ودونه وکړل؛ خو ډېر ناوخته ډاکټر ته ولاړ او ډاکټر ورته وویل، چې ته وچ یې؛ د تل لپاره اولاد نه شې پيدا کولای.
خو ایا د دې ډول ستونزې کوم حل شته؟ د کندهار د ډنډ ولسوالۍ ډاکټر یوسف دغه ستونزه حل کړې ده. هغه وايي: «د زوی له پاره مو نجلۍ خوښه کړه، د نجلۍ پلار ته مې وویل چې د هلک او نجلۍ روغتیايي معاینات به وکړو، داسې نه وي چې کوم یو یې وچ وي یا میراثي ناروغي ولري. د نجلۍ پلار ته لومړی دا خبره ډېره عجیبه ښکاره شوه؛ خو ما قناعت ورکړ چې دا بد کار نه دی او یوه اړتیا ده. هغه و چې د هلک او نجلۍ معاینات مو ور وکړل او له معایناتو معلومه شوه، چې هلک او نجلۍ هیڅ ډول ناروغي نه لري او تر معایناتو وروسته مو دسمال راوړ.»
خو د افغانستان په څېر بېوزله هېواد کې د خلکو پوښتنه دا ده، چې ایا دغه ډول معاینات اسانه او ارزانه دي؟ په دې اړه ډاکټر محب روښان وايي: «دا معاینات د افغانستان په ډېرو ولایتونو کې کېږي او لږ لګښت غواړي، ځانګړي لابراتوارونه او نور خاص طبي وسایل هم نه غواړي. د نارینه سپرم (مني) تحلیل کېږي او د نجلۍ الټراساونډ کېږي، چې خلک یې ټلویزیوني معاینات هم بولي، بس یوازې دوه درې زره افغانۍ لګښت لري.»
خو که د معایناتو له پایلې وروسته دا په ډاګه شي، چې نجلۍ یا هلک وچ (شنډ) دی ایا درملنه یې کېدای شي؟ په دې اړه ډاکټر روښان وايي: «که هلک یا نجلۍ ناروغي ولري علاج یې ممکن دی؛ خو اسانه لارې چارې هم لري، چې تر دویم واده یې لګښت ډېر کم دی.»
که عام خلک یا زدهکړې نه لري او یا هم په روغتیايي برخه کې پوهاوی نه دی ورکول شوی؛ خو پوښتنه دا ده، چې لوستي خلک او په تېره بیا ډاکټران ولې تر واده وړاندې د ځان او اولادونو روغتیايي ازموینې نه کوي؟
په دې اړه ډاکټر محب روښان وایي: «هر نوی کار که هغه هر څومره علمي او ګټور وي خلک د شک په سترګه ورته ګوري او دا شک په رواج پورې تړلی دی. دا ثابته شوې، چې رواج یوازې پر عامو خلکو نه؛ بلکې پر لوستو خلکو هم واکمن وي، باید یو څوک دا ناوړه دود مات کړي چې نور خلک یې ګټه وویني، دلیل ورته پيدا شي او هغوی هم پر دې لاره ولاړ شي. »
له بل پلوه د روغتیا نړۍوال سازمان څېړنې ښيي، چې په اسیايي هېوادونو کې د اولاد نه پیدا کېدو لامل یا د شنډوالي ستونزه تر ډېره حده په نارینهوو پورې اړه لري.
په اسلامي هېوادونو کې نارینه حق لري، چې د اړتیا له مخې تر څلورو پورې ودونه وکړي؛ که یوه ښځه یې شنډه وي بل واده کولای شي، خو که خاوند شنډ وي مېرمن یې مجبوره ده چې د تل له پاره د بې اولادۍ درد وزغمي.
د طالبانو د کورنیو چارو وزارت اړوند د عامه ساتنې ملي تصدۍ معینیت خپلو ټولو امنیتي منسوبینو ته سپارښتنه کړې، چې د رسمي دندو پر مهال دې له منظور شوي یونیفورم څخه استفاده وکړي.
دغه وزارت نن دوشنبه (د چنګاښ ۲۳مه) پر اېکس پاڼه لیکلي، چې د عامه ساتنې ملي تصدۍ معینیت عملیاتي مرستیال شریفالله الهام خپلو ټولو منسوبینو ته په کلکه د دندو پرمهال له ټاکل شوی یونیفورم څخه د کارونې په اړه سپارښتنه کړې ده.
د طالبانو د کورنیو چارو وزارت لهخوا د خپرې شوې خبرپاڼې له مخې؛ ټول منسوبین مکلف دي، چې د ټاکل شوي یونیفورم څخه چې د طالبانو د مشر ملاهبت الله له لوري منظور شوی ګټه واخلي.
وړاندې د طالبانو د کورنیو چارو وزارت د پرېکړو یوه سند کې چې افغانستان انټرنشنل ته رسېدلی و، د یاد وزارت د امنیتي چارو ستر معیین محمد ابراهیم صدر ته دنده سپارل شوې، چې پر پوځي پرسونل ټاکل شوی یونیفورم لازمي کړي. صدر د طالبانو مشر ته نږدې کس ګڼل کېږي.
د طالبانو تر واک لاندې کورنیو چارو وزارت کې ځینو سرچینو افغانستان انټرنشنل ته وړاندې ویلي و، چې په تېرو نږدې څلورو کلونو کې په وار، وار د ټاکل شوي پوځي یونیفورم د عملي کولو لپاره سپارښتنې شوې دي؛ خو دا ځل داسې ښکاري، چې دغه موضوع د طالبانو د مشر په ځانګړي هدایت ترسره کېږي او د هغه د فرمان د عملي کولو په موخه پرېکړه شوې، چې د یونیفورم د لازمي کولو مسوولیت د ملاهبت الله نږدې کس مولوي ابراهیم صدر ته وسپارل شي.
د ملګرو ملتونو د استوګنې او ښاري پرمختیا ادارې ویلي، چې په افغانستان کې ورځ تر بلې ښاري ژوند په پراخېدو دی او تر راتلونکي ۲۰۶۰ زېږدیز کاله پورې به پنځوس سلنه افغانان په ښارونو کې ژوند کوي.
دغه سازمان ویلي، ۱۹۵۰ کې له هرو شل تنو یو افغان ښار کې اوسېده؛ خو دا شمېر اوس هرو څلور کسانو کې یو ته رسېدلی دی.
یاد سازمان خبرداری ورکړی، چې د افغانستان ښارونه لا هم د بدلون لپاره په بشپړه توګه چمتو نه دي او د ناقانونه ملکیتونو ابادي او پراخېدل یې پر وړاندې له سترو ننګوونو څخه دي.
همدا راز زیاته شوې، چې ښاري کېدنه باید د مثبت بدلون اړخ وګرځی؛ نه دا چې یو ناورین رامنځته کړي او باید د ستونزو حل لارې وموندل شي.