د مسکو له لوري د طالبانو تر رسمیت پېژندو وروسته اوس قزاقستان هم د طالبانو سره د نږدې کېدو لپاره ځینې پراخ او جدي ګامونه اخیستي دي. د اړیکو د لا هر اړخیزه کېدو لپاره دغه اقدامات د اقتصادي ګټو او د سیمې د ثبات په نوم ترسره کېږي.
ډېپلوماټ مجلې د دغو دواړو لوریو ترمنځ د تعامل په لړ کې (د جولای په ۱۰مه) کابل ته د قزاقستان د بهرنیو چارو وزیر او د لومړي وزیر مرستیال مرات نورتلو سفر هم د همدې ځنځیر یوه کړۍ بللې ده. نوموړي د طالبانو د ریاست الوزرا د مرستیال تر څنګ له یو شمېر نورو طالبانو سره د ناستو پر مهال د هر اړخیزو اړیکو پر پراختیا خبرې کړې دي.
سره له دې چې تر ۲۰۲۴کاله پورې طالبان د قزاقستان له لوري د ترهګریزو ډلو په نوملړ کې شامل وو؛ خو بیا یې هم د ۲۰۲۱کال په سپټمبر میاشت کې له طالبانو سره خپلې اړیکې پیل کړې.
د دغه تماسونو تمرکز تر ډېره پر سوداګرۍ، ټرانسپورټ او زیربنایي پروژو وو. د تېر کال په اوږدو کې د طالبانو یو پلاوی د قزاقستان په الماتې ښار کې د افغان توکو د یو نندارتون برخهوال هم و.
که څه هم قزاقستان تر اوسه د طالبانو حکومت په رسمي توګه نه دی پېژندلی؛ خو د دواړو خواوو ترمنځ سیاسي او اقتصادي اړیکې په چټکۍ سره پراخېږي. د مرات نورتلو سفر هم د همدې هڅو یوه برخه وه، چې د کرنې، برېښنایي خدمتونو، سوداګرۍ او لوژستیک (ترانسپورتي همغږۍ) په برخو کې بحثونه وشول.
د دې سفر پر مهال، دواړو خواوو یو هوکړهلیک لاسلیک کړی، چې له مخې به یې قزاقستان د ۵۰۰ مېلیونه ډالرو ارزښت لرونکي رېل پټلۍ پروژه کې پانګونه کوي.
دغه پټلۍ به د تورغونډۍ له پولې پیل شي او تر هرات ښاره پورې به وغځېږي. دغه پروژه د دې لپاره ده، چې قزاقستان د افغانستان له لارې د پاکستان بندرونو ته لاسرسی ومومي؛ څو له روسیې سره د سوداګریزو لارو پر ځای بدیلې لارې ولري.
یاده مجله وړاندې لیکي، دواړو خواوو پرېکړې کړې چې د سوداګرۍ کچه به تر ۳ میلیارده ډالرو پورې لوړه کړي.
مرات نورتلو ویلي: «اوسمهال افغانستان زموږ له مهمو اقتصادي شریکانو څخه دی او موږ چمتو یو، چې کرنیز توکي، تېل، کیمیاوي سرې او نور توکي ورته زیات صادر کړو.»
دا په داسې حال کې ده، چې د ۲۰۲۴ کال په اوږدو کې د دواړو هېوادونو ترمنځ ټولیزه سوداګري یوازې ۵۴۵ مېلیونه ډالره وه او ۹۷ سلنه یې د قزاقستان صادرات جوړوي.
د دواړو هېوادونو ترمنځ د لوړپوړو چارواکو لیدنې هم په زیاتېدو دي. د مئ په میاشت کې د طالبانو د سوداګرۍ وزارت سرپرست نورالدین عزیزي د قزاقستان په استانه ښار کې د یوه نړوۍال کنفرانس برخهوال و او هلته یې د قزاقستان له ولسمشر قاسم ژومارت توقایف سره هم مخامخ ولیدل. دغه لیدنه وروسته له هغې ممکنه شوه، چې طالبان له ۱۹ کلونو وروسته د قزاقستان د ترهګریزو ډلو له نوملړه و اېستل شول.
ولسمشر توقایف د ۲۰۲۴ کال په جون کې وویل: «طالبان اوس د سیمې یو اوږدمهاله واقعیت دي. د دوی د نوم لیرې کول د دې لپاره و، چې له نوي افغانستان سره اقتصادي او سوداګریزې اړیکې پراخې کړو.»
د ډېپلوماټ مجلې راپور کې راغلي، د قزاقستان دا سیاست له روسیې سره ډېر ورتهوالی لري. دواړو هېوادونو په پیل کې پر طالبانو نیوکه لرله؛ خو وروسته یې عملي تګلاره خپله کړه. روسیې له ۲۰۲۱ کال راهیسې له افغانستان سره سوداګري زیاته کړه، بشري مرستې یې واستولې او دا هر څه حتی هغه وخت روان وو چې طالبان لا د مسکو په تور نوملړ کې شامل وو؛ خو روسیې د ۲۰۲۵ کال د اپرېل په میاشت کې طالبان د ترهګرو له نوملړه و اېستل او بیا یې په رسمي ډول د افغانستان د حکومت په توګه وپېژندل. اوسمهال مسکو کې د افغانستان پر سفارت د طالبانو بېرغ رپېږي.
که څه هم قزاقستان لا تر اوسه د طالبانو حکومت په رسمي ډول نهدی پېژندلی؛ خو نښې نښانې ښيي، چې دا هېواد هم د طالبانو د پېژندنې خوا ته روان دی.
د سوداګریزو او امنیتي ګټو له مخې اوس پوښتنه دا نه ده، چې «ایا قزاقستان به طالبان په رسمیت وپېژني؟» بلکې دا ده چې «کله به یې وپېژني؟»
