په پاکستان کې افغان سیاستوالو ته د غونډې تنظیموونکې او د جنوبي اسیا سټراټیژیک ټیکاو انسټیټیوټ مشرې «ډاکټر ماریا سلطان» پر زلمي خلیلزاد نیوکه کړې، چې «پخواني ګناهونه اوږده سيوري لري.» هغې له خلیلزاد څخه غوښتي، چې «خلک پرېږدي چې په خپله خبرې وکړې»
د افغانستان سولې پروسې لپاره د امریکا پخواني ځانګړي استازي زلمي خلیلزاد په پاکستان کې د افغان سیاستوالو د جوړېدونکې غونډې په اړه لیکلي: «د پاکستان موخه خپلواک، ازاد، متحد او پیاوړی افغانستان نه دی، بلکې برعکس ده. د افغانستان په اړه یې سابقه وګورئ.»
خلیلزاد غوښتنه کړې، چې باید د غونډې ځای تغیر شي.
خو د دې ناستې تنظیموونکې ماریا سلطان د خلیلزاد تر نیوکې وروسته هغه ته په جواب کې پر ایکس خواله رسنۍ لیکلي، چې تاسي خپله باید افغانانو ته جواب ووایاست.
هغې زیاته کړې: «تاسې خپله باید افغان ولس ته ځواب ورکړی نه دا چې هغه خلک تر نیوکو لاندې ونیسئ، چې یوازې د خبرو اراده لري.»
د ماریا په خبره د پاکستان او افغانستان دغه ناسته خلکو ته اجازه ورکوي چې په خپله خبرې وکړي.
د راپورونو له مخې، دغه غونډه به په پاکستان کې د ماریا سلطان په مشرۍ د سوېلي اسیا د سټراټیژیک ټیکاو انسټیټویټ په کوربتوب ترسره شي.
ویل کېږي، چې په دې غونډه کې زلمي خلیلزاد ته هم د مېلمه په توګه د ګډون بلنه ورکړل شوې؛ خو زلمي خلیلزاد له دې مخکې پر دغه غونډه نیوکې کړي او ویلي یې دي، چې دا غونډه د پاکستان استخباراتي ادارې (ای اېس ای) له لوري جوړېږي.
د راپورونو له مخې، د دغو بېکوره شویو افغانانو په منځ کې نه یوازې ښځې او ماشومان دي، بلکې ګڼ شمېر امیندوارې ښځې هم په پرانیستي فضا کې ژوند کولو ته اړشوې دي.
یوه ځوانه مور، سمیه چې عمر یې ۲۶کاله دی او درې اوونۍ وړاندې یې ماشوم نړۍ ته راوړی، وایي:
«کله چې دې ځای ته راغلم، ماشوم مې یوازې اووه ورځنی و، اوس ۲۲ورځې تېرې شوي دي،ماشوم مې ناروغ شو خو لا نه یم توانېدلی چې روغتون ته یې یوسم اویا هم کوم ډاکټر ته.»
یوه بله امیندواره مېرمن چې ساهره بابر نومېږي او۲۳کاله عمر لري، له ډیرې اندېښنې سره وایي:
«که په داسې وضعیت کې کې ماشوم وزېږي، زما او د هغه برخلیک به څه وي؟» هغې زیاته کړه چې یوازې له دې امله چې افغانه ده، پولیسو د کور مالک ته امر کړی و چې د هغې کورنۍ له کوره وباسي.
دغو کډوالو ویلي،چې کلونه کېږي په بې برخلیکۍ کې ژوند کوي.
دوا هوتک، چې۲۲کلن ده او پخوا یې د یوې خبریالې په توګه دنده ترسره کړې، رویټرز خبري اژانس ته ویلي: «د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمیشنرۍ له موږ سره ژمنې کړې وې، خو تر اوسه هېڅکله د لیدو لپاره نه دي راغلي.»
د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمیشنرۍ ویاند، قیصر خان افریدي، د افغان کډوالو اوسنی وضعیت "خطرناک" بللی او خبرداری یې ورکړی، هغه افغانان چې قانوني اسناد ترلاسه نه کړي، د نیول کېدو او جبري ایستلو له ګواښ سره مخ دي.
په همدې حال کې ګڼ شمېر کډوال وايي د امنیتي ګواښونو له امله بېرته افغانستان ته ستنېدل ورته ناممکن دي.
احمد ضیا فایز، د افغانستان د کورنیو چارو وزارت پخواني سلاکار، خبرداری ورکړی: «که بېرته ستانه شو، د وژل کېدو جدي ګواښ شته».
ملګرو ملتونو هم تایید کړې چې پاکستان د سپتمبر له لومړۍ نېټې وړاندې د هغو افغانانو د ایستلو لړۍ پیل کړې چې قانوني اسناد لري.
د دې اقدام له مخې کېدای شي له یو میلیونو څخه ډېر افغانان د دې هېواد پرېښودو ته اړ شي. اوس مهال په پاکستان کې شاوخوا ۱.۳میلیونه افغان کډوال د (پی او ار) کارتونو لرونکي دي او نږدې ۷۵۰زره نور د افغانستان د وګړیو کارتونه (ایسيسي) لري.
پاکستان نږدې دوه میاشتې کېږي چې د افغان کډوالو د جبري ایستلو دوهم پړاو عملي کوي، چې له مخې یې په زرګونو افغانان بېرته افغانستان ته شړل شوي دي.
له دې سره هممهاله، د پاکستان حکومت د افغانانو د ویزو د تمدید لړۍ هم بنده کړې ده. د همدې امله هغه افغانان چې قانوني اسناد لري او غواړي په پاکستان کې پاتې شي، نه شي کولای خپلې ویزې وغځوي.