د ملګرو ملتونو د خوړو او کرنې ادارې «ایف ای او» په تازه څرګندونو کې ویلي، چې د افغانستان مېرمنې د هېواد د خوړو د تولید په مهمو برخو کې مرکزي رول لري، خو د ټولنیزو، اقتصادي او کلتوري ننګونو له امله د دوی ونډه ډېری وخت له پامه غورځول کېږي.
دغه اداره ټینګار کوي، چې د ښځو ونډه یوازې په کرنه کې نه ده محدوده، بلکې د کورنیو د عاید په لوړولو، د خوراکي موادو په پروسس، د څارویو په پالنه، او د باغدارۍ په څانګو کې هم ښځې بنسټیز کارونه ترسره کوي.
«ایف ای او» زیاتوي، که ښځو ته د کار زمینه او مالي ملاتړ زیات شي، د افغانستان د خوړو امنیت او اقتصادي ثبات ته به ستره ګټه ورسوي.
یاده اداره وايي، چې د خپلو سیمهییزو پروګرامونو له لارې هڅه کوي ښځینه کروندګرو ته د مسلکي روزنې، د تخمونو او کرنیزو وسایلو د برابرولو، وړو کرنیزو کاروبارونو د پیاوړتیا او د مالي سرچینو د لاسرسي زمینه برابره کړي.
د دغه ادارې د چارواکو په وینا، د ښځینه کروندګرو ملاتړ نه یوازې د هغوی د مالي خپلواکۍ لامل کېږي، بلکې د ټولنې د نورو غړو په ژوند هم مستقیم اغېز لري.
دوی ټینګار کړی،چې ښځې په افغانستان کې د خوړو د تولید په «زړه»کې ځای لري، ځکه هغوی د هرې ورځې په عملي ډول د کرنې د ډېری کارونو مسولیت پر غاړه لري. د دې ادارې په خبره، د ښځو د رول نادیده نیول به د کرنې په برخه کې د پرمختګ مخه ډب کړي.
دغه ادارېله نړیوالو مرستندویانو، سیمهییزو چارواکو او مدني ټولنو غوښتي چې په ګډه د ښځینه کروندګرو د توانمندۍ لپاره کار وکړي، او د ښځو د هڅونې او ملاتړ له لارې کولای شو د افغانستان د کرنې سکتور راتلونکی باثباته کړو، د خوړو د کموالي ستونزه کمه کړو او د اقتصادي پراختیا لاره هواره کړو.
ملګرو ملتونو ټینګار کړی چې د افغانستان د کرنې د راتلونکي پرمختګ او د خلکو د خوړو د امنیت لپاره د ښځو رول حیاتي ارزښت لري، او د دوی ملاتړ باید د ټولو پروګرامونو یوه مهمه برخه وي.
د راپورونو له مخې، د دغو بېکوره شویو افغانانو په منځ کې نه یوازې ښځې او ماشومان دي، بلکې ګڼ شمېر امیندوارې ښځې هم په پرانیستي فضا کې ژوند کولو ته اړشوې دي.
یوه ځوانه مور، سمیه چې عمر یې ۲۶کاله دی او درې اوونۍ وړاندې یې ماشوم نړۍ ته راوړی، وایي:
«کله چې دې ځای ته راغلم، ماشوم مې یوازې اووه ورځنی و، اوس ۲۲ورځې تېرې شوي دي،ماشوم مې ناروغ شو خو لا نه یم توانېدلی چې روغتون ته یې یوسم اویا هم کوم ډاکټر ته.»
یوه بله امیندواره مېرمن چې ساهره بابر نومېږي او۲۳کاله عمر لري، له ډیرې اندېښنې سره وایي:
«که په داسې وضعیت کې کې ماشوم وزېږي، زما او د هغه برخلیک به څه وي؟» هغې زیاته کړه چې یوازې له دې امله چې افغانه ده، پولیسو د کور مالک ته امر کړی و چې د هغې کورنۍ له کوره وباسي.
دغو کډوالو ویلي،چې کلونه کېږي په بې برخلیکۍ کې ژوند کوي.
دوا هوتک، چې۲۲کلن ده او پخوا یې د یوې خبریالې په توګه دنده ترسره کړې، رویټرز خبري اژانس ته ویلي: «د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمیشنرۍ له موږ سره ژمنې کړې وې، خو تر اوسه هېڅکله د لیدو لپاره نه دي راغلي.»
د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمیشنرۍ ویاند، قیصر خان افریدي، د افغان کډوالو اوسنی وضعیت "خطرناک" بللی او خبرداری یې ورکړی، هغه افغانان چې قانوني اسناد ترلاسه نه کړي، د نیول کېدو او جبري ایستلو له ګواښ سره مخ دي.
په همدې حال کې ګڼ شمېر کډوال وايي د امنیتي ګواښونو له امله بېرته افغانستان ته ستنېدل ورته ناممکن دي.
احمد ضیا فایز، د افغانستان د کورنیو چارو وزارت پخواني سلاکار، خبرداری ورکړی: «که بېرته ستانه شو، د وژل کېدو جدي ګواښ شته».
ملګرو ملتونو هم تایید کړې چې پاکستان د سپتمبر له لومړۍ نېټې وړاندې د هغو افغانانو د ایستلو لړۍ پیل کړې چې قانوني اسناد لري.
د دې اقدام له مخې کېدای شي له یو میلیونو څخه ډېر افغانان د دې هېواد پرېښودو ته اړ شي. اوس مهال په پاکستان کې شاوخوا ۱.۳میلیونه افغان کډوال د (پی او ار) کارتونو لرونکي دي او نږدې ۷۵۰زره نور د افغانستان د وګړیو کارتونه (ایسيسي) لري.
پاکستان نږدې دوه میاشتې کېږي چې د افغان کډوالو د جبري ایستلو دوهم پړاو عملي کوي، چې له مخې یې په زرګونو افغانان بېرته افغانستان ته شړل شوي دي.
له دې سره هممهاله، د پاکستان حکومت د افغانانو د ویزو د تمدید لړۍ هم بنده کړې ده. د همدې امله هغه افغانان چې قانوني اسناد لري او غواړي په پاکستان کې پاتې شي، نه شي کولای خپلې ویزې وغځوي.
برهانوف د چهارشنبې په ورځ (د زمري ۲۹مه) په اېکس خواله رسنۍ لیکلي، چې طالبانو ورته ویلي دا اقدام د دوی د ځايي ادارو له خوا شوی او د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور له وزارت سره یې همغږي نه وه شوې.
د نوموړي په وینا، طالبانو په دې اړه خپله خواشیني څرګنده کړې ده.
امیر علي شېر نوایي د منځنۍ اسیا له سترو ادیبانو، شاعرانو او سیاستوالو څخه ګڼل کېږي، چې د ازبکي ژبې او ادبیاتو په وده کې یې تاریخي رول درلود. په مزارشریف ښار کې د هغه د مجسمې جوړېدل د افغانستان د تُرک تبار وګړو او فرهنګي ټولنو لپاره د ویاړ نښه ګڼل کېده.
دا په داسې حال کې ده، چې تر دې وړاندې د پخواني حکومت یو شمېر ازبک توکمه وزیرانو او ګڼ شمېر فرهنګي څېرو د طالبانو دا کار په کلکه غندلی و. دوی ویلي وو، چې د مجسمې نړول یوازې د یوه تاریخي شخصیت پر وړاندې بېاحترامي نه ده، بلکې د افغانستان د فرهنګ او د تُرک توکمه وګړو د هویت پر وړاندې مستقیمه حمله بلل کېږي.
د افغانستان د ازبک توکمه وګړو ترڅنګ، ګڼ شمېر نورو مدني فعالانو او فرهنګپالو هم په ټولنیزو شبکو کې اعتراضونه کړي دي او له طالبانو یې غوښتي، چې د افغانستان د ټولو قومونو د فرهنګي ارزښتونو درناوی وکړي.
له دې سره، طالبانو د خلکو پراخو اعتراضونو ته تر اوسه رسمي او علني ځواب نه دی ویلی، خو د ازبکستان د بهرنیو چارو وزارت ته یې ډاډ ورکړی، چې د امیر عليشېر نوایي لپاره نوې مجسمه به جوړه کړي.
شنونکي وایي، چې دا پېښه نه یوازې د افغانستان دننه د فرهنګي اختلافاتو موضوع را برسېره کوي، بلکې د افغانستان او ګاونډیو هېوادونو په ځانګړې توګه د ازبکستان په اړیکو کې هم حساسیتونه رامنځته کوي.
