د چین د بهرنیو چارو وزیر په کابل کې د درې اړخیزې ناستې په څنډه کې د طالبانو چارواکو ته په ډاګه کړې، چې د ختیز ترکستان اسلامي غورځنګ د ملګرو ملتونو امنیت شورا د ترهګر سازمان په توګه پېژندلی او طالبان یې باید د چین اندېښنو ته په پام، پر وړاندې پرېکنده ګامونه واخلي.
د چین د بهرنیو چارو وزارت کابل ته ددغه هېواد د بهرنیو چارو وزیر د سفر په تړاو په یوه اعلامیه کې ویلي، چې وانګ یي د طالبانو له رییس الوزرا مولوي محمد حسن اخوند سره په ناسته کې نوموړي ته د ختیز ترکستان اسلامي غورځنګ (ETIM) په اړه یادونه کړې، چې د ملګرو ملتونو د امنیت شورا له خوا د ترهګر سازمان په توګه پېژندل شوی او طالبان باید د بیجنګ اندېښنو ته په پام ددې ډلې پر ضد خپلې هڅې چټکې کړي.
وانګ یي د امنیتي همکاریو پیاوړتیا، چې د پولې کنټرول او د ایغور جنګیالیو پر وړاندې اقدامات پکې شاملیږي، د اقتصادي همکاریو د تضمین لپاره مهمه ګڼلې ده.
د چین سفیر د طالبانو د کورنیو چارو له وزیر سراج الدین حقاني سره هم په ناسته کې د چین او افغانستان د پولې پر کنټرول او په واخان کې پر ګډو ګزمو خبرې کړې دي.
وانګ یي په دې ناسته کې ویلي، چې «په تاریخ کې ښکیلاکګرو او امپریالیستانو تل هڅه کړې چې افغانستان تر خپلې ولکې لاندې راولي، خو تل یې ناکامي لیدلې او په راتلونکي کې هم دا ډول هڅې ناکامې دي».
نوموړي زیاته کړې، چې بیجنګ تل د لویو او وړو هېوادونو د برابروالي پلوی دی، د زورواکو له خوا د کمزورو د ځورونې مخالف دی او باور لري چې هېوادونه باید د برابرۍ او ګډو ګټو پر بنسټ اړیکې وساتي.
د افغانستان یو شمېر شمالي ولایتونه، په ځانګړې توګه بدخشان د چین د مخالفو وسله والو ډلو د راټولېدو ځای ګڼل کیږي، خو رپوټونه وايي، چې طالبانو د ختیز ترکستان اسلامي غورځنګ یو شمېر غړي د سوریې د جګړې پرمهال دمشق ته سوق کړي او ځینې غړي یې د افغانستان په لویدیز کې میشت کړي دي.
د طالبانو رییس الوزرا د چین د بهرنیو چارو وزیر ته ژمنه ور کړې، چې ددوی اداره به «هېڅ ځواک ته اجازه ورنه کړي چې د افغانستان خاوره د چین پر وړاندې د ګواښ په توګه وکاروي».
ختیز ترکستان غورځنګ، چې غوڅ اکثریت پکې ایغوریان دي، د ختیز ترکستان په نامه د یوه جلا هېواد لپاره جګړه کوي. ایغوریان د چین په سنکیانګ ایالت کې اوسیږي، چې پولې یې له افغانستان، پاکستان، تاجکستان، قرغیزستان او یو شمېر نورو هېوادونو سره نښتې دي.
د چین د بهرنیو چارو وزارت له دې وړاندې د ۲۰۲۳ کال په اپرېل کې د افغانستان په اړه په یوه اعلامیه کې ویلي و، چې د ختیز ترکستان اسلامي غورځنګ (ETIM) د چین له خوا په قانوني ډول ترهګریز سازمان ګڼل کېږي او په افغانستان کې یې حضور د چین، افغانستان او سیمې امنیت ته جدي ګواښ دی.
چین له طالبانو په مکرر ډول غوښتنې کړې دي، چې خپلې ژمنې په جدي توګه عملي کړي او ددې ډلې په ګډون ټول ترهګر ځواکونه له منځه یوسي او د چین او نورو هېوادونو د وګړو، ادارو او پروژو امنیت خوندي کړي.
د شنونکو په باور، چین دغه غورځنګ خپلې ځمکنۍ بشپړتیا او په سویلي او منځنۍ اسیا کې د یو کمربند، یو سړک پروژې لپاره خطر ګڼي.
چین د افغانستان او پاکستان ترمنځ درې اړخیزې خبرې اترې هم په همدې موخه پر مخ وړي چې سیمهییز ثبات او همکاري پیاوړې او د چین د پروژو پلیتابه ته لاره اواره شي.
