په ملګرو ملتونو کې د کاناډا استازي باب ري، د ملګرو ملتونو د عمومي اسمبلۍ په څنډه کې یوې ناستې ته ویلي، چې د طالبانو اداره په افغانستان کې د «اپارتاید رژیم» بڼه لري او د ټولنې د وېش لپاره له جنسیت څخه د یوې وسیلې په توګه کار اخلي.
نوموړي زیاته کړه، چې طالبان هڅه کوي په افغانستان کې یو داسې حکومت او ټولنه جوړه کړي چې ښځې پکې هېڅ ونډه ونه لري.
د هغه په وینا، ښځې په منظم ډول له اساسي حقونو بېبرخې کېږي او له ژوند د ټولو ډګرونو شړل کېږي.
باب ري،د طالبانو اوسنی چلند یو «ناورین زېږونکې او د تاوتریخوالی ډکه ټولنیزه ازموینه» وبلله او څرګنده یې کړه، چې دا د جنسیت پر بنسټ د ټولنې د کمزوري کولو او وېش روښانه بېلګه ده.
هغه د افغانستان وضعیت د ایران له شرایطو سره هم پرتله کړ او ویې ویل: «په ایران کې سره له دې چې ځینې محدودیتونه شته، خو د ټولنې په طبي، علمي او حقوقي برخو کې د ښځو ګډون اړین دی. خو طالبان هڅه کوي ټولنه په بشپړه توګه بې له ښځو اداره کړي.»
د کاناډا استازي ټینګار وکړ، چې هېواد به یې د طالبانو د واکمنۍ د پایلو او لګښتونو په اړه له نړیوالو چارواکو او نورو اړخونو سره خبرو ته دوام ورکړي. هغه زیاته کړه چې د دې وضعیت د ګواښونو درک کول خورا مهم دي.
له تېرو درېیو میاشتو راهیسې د پاکستان د پوځ مشر عاصم منیر ۳ ځلي امریکا ته سفر کړی او د ډونالډ ټرمپ په ګډون یې له یو شمېر سیاسي او ملکي چارواکو سره خبرې کړي او همداراز د ملګرو ملتونو په عمومي اسامبلۍ کې د افغانستان په تړاو د پاکستان د لومړي وزیر له وینا او ورپسې له عاصم منیر سره یو ځای له ډونالډ ټرمپ سره لیدنې یو شمېر طالب چارواکي وارخطا کړي دي.
یو له دغو طالب چارواکو د افغانستان بانک د نظارت او مالي خدمتونو مشر لطف الله خیرخواه چې تر دې مخکې د لوړو زده کړو وزارت مرستیال و پرته له دې چې د کوم هېواد نوم واخلي وايي، په اسیا کې یو هېواد دی چې په سیمه کې د جګړې جوړولو هڅې کوي.
پاکستان چې په دومره صراحت د افغانستان د مسایل په تړاو خبرې کوي، خو طالب چارواکي بیا دومره په خپلو خبرو کې صریح نه دي او دغه وضعیت ګڼې پوښتنې رامنځته کړي دي.
لطف الله خیرخواه د جمعې په ورځ (د تلې ۴مه) په خپله اېکس پاڼه لیکلي، «د اسيا يو هېواد چې تل من حيث دولت اجاره کېږي، سيمه کې د ملېشې کردار لوبولو ته ټټر وهي او سيمه کې د جګړې جوړولو کوښښ کوي.»
نوموړي په ګواښوونکي ډول ویلي، چې دا ځل به پیل کړې جګړه تاسو هم «لوڅوي» او سیمه به بېرته پخواني طبیعت ته ګرځي او زیاتوي، «واورئ!تاسو پيل کړې جګړه به دا ځل تاسې لوڅوي، اوبه به ستاسې پر شګلنو ورخونو اړوي او سيمه به بېرته پخواني طبيعت ته ځي.»
هغه همداراز زیاته کړې، «افغانستان حادثه نه ده، د تاريخ تسلسل دى!»
سره له دې چې لطف الله خیرخواه په اسیا کې د دغه هېواد نوم نه دی اخیستی، خو له خبرو داسې ښکاري چې موخه یې پاکستان دی، ځکه خیرخواه د خپلو خبرو په پای کې وايي، «سیمه به بېرته پخواني طبیعت ته ځي.» دا په دې معنا چې له افغانستان څخه بېله شوې خاوره به هم بېرته د افغانستان په کنټرول کې راشي.
تر دې مخکې د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزارت د خپرونو چارو مرستیال مهاجر فراهي هم پرته له دې چې د کوم هېواد نوم واخلي ویلي، ، د لرې او نږدې غلیمانو د «نوک» ځواب به په «سوک» ورکړي. هغه همداراز هغو کسانو ته چې غواړي د نورو په مټ په افغانستان کې اور ته لمن ووهي خبرداری ورکړی چې د هېواد د دفاع لپاره د پرون او وړمې ورځې په څېر چمتو دي.
مهاجر فراهي:د لرې او نږدې غلیمانو د نوک ځواب په سوک ورکوو | افغانستان انټرنشنل پښتو
له دې سره سم، په پاکستان د افغانستان پخوانی ډيپلوماټ او د سیاسي چارو شنونکی احمد سعیدي په خپله یوه مقاله کې په تېرو درېیو میاشتو کې امریکا ته د پاکستان د پوځ د مشر عاصم منیر درېیو سفرونو او همداراز د شهباز شریف په ګډون له ډونالډ ټرمپ سره یې لیدنې ته په اشارې سره وايي، «دغه لیدنې او کتنې عادي مه ګڼۍ، زما په باور په افغانستان کې یوه نوې لوبه پیلېدونکې ده. دغه لوبه به هم له امریکا سره په همغږۍ ترسره شي.»
د نوموړي په باور، ښايي په دې لوبه کې د طالبانو اوسنی مشر څنډې ته شي او «نرم» کسان به چې اسلام اباد او واشنګټن ته د منلو وي او په ټوله کې په افغانستان کې واک داسې ډلې ته سپارل کېږي چې له نړۍوالې ټولنې سره ښه تعامل وکړلای شي او ورسره جوخت د پاکستان ژیوپلیتیک او د امریکا امنیتي ګټې خوندي کړي.
سره له دې چې، په سپينه ماڼۍ کې له ډونالډ ټرمپ سره د پاکستان د لومړي وزیر او د پوځ د مشر د وروستۍ لیدنې په تړاو بشپړ معلومات او په ځانګړې توګه دا چې د افغانستان د وضعیت په تړاو یې څه ویلي، نه دي خپاره شوي، خو تر دې مخکې شهباز شریف د ملګرو ملتونو په عمومي غونډه کې د وینا پرمهال له طالبانو وغوښتل چې د بشري حقونو او د ښځو حقونو ته درناوی وکړي او ډاډ ورکړي چې د افغانستان له خاورې به د هېڅ هېواد پر ضد کار نه اخېستل کېږي.
شهباز شریف له طالبانو د بشري حقونو او د ښځو حقونو د درناوي غوښتنه وکړه | افغانستان انټرنشنل پښتو
هغه همداراز پر نړیوالې ټولنې غږ وکړ چې د هغو ډلو پرضد اقدام وکړي چې د نوموړي په وینا له افغانستان څخه فعالیت کوي.
پيټر د «سهار په خیر بریتانیا» ټلویزوني پروګرام سره په خبرو کې وویل: «زه هېڅ نه پوهېدم چې زما مېرمن ژوندۍ ده که نه، روغتیا یې څنګه ده او یا ورسره کوم ناوړه چلند کېږي او که نه».
دغه جوړې چې شاوخوا ۱۸کاله یې په افغانستان کې ژوند کړی او یو تعلیمي مرکز یې پرمخ وړ، دوی د بامیان ولایت پر لور د ستنېدو پر مهال د طالبانو لهخوا ونیول شول. طالبانو د پيټر او باربي د نیولو په اړه هېڅکله واضح دلیل وړاندې نه کړ، یوازې د بهرنیو چارو وزارت ویاند وویل چې «د افغانستان قوانین یې مات کړي»؛ خو نور معلومات یې ور نه کړل.
پيټر او باربي څرګنده کړې چې د اسارت پر مهال په لسو بېلابېلو زندانونو کې ساتل شوي دي.
پيټر ان په یوه لوړ امنیت لرونکي زندان کې بندي و، چې هلته د داسې کسانو ترڅنګ ساتل کېده چې د خپلې کورنۍ د غړو په وژلو تورن وو. هغوی په اونیو-اونیو د لمر له رڼا پرته په تنګو خونې کې ساتل کېدل.
دوی زیاتوي چې د خپلې لور «سارا» له لارې وتوانېدل چې لږ تر لږه لنډ پیغامونه لکه «مینه درسره لرم» او «یادېږې مې» یو بل ته ولېږي. دا د هغوی د اسارت تر ټولو یوازینۍ هیله بښونکې نښه وه.
باربي رینولډز په خپله کیسه کې ویلي چې د زندان یوازینۍ سرمایه یې یو کاچوغه وه چې د لومړیو ورځو په جریان کې یې ترلاسه کړې وه. هغه وایي چې دا مې زده کړل چې له همدې کاچوغې د هر کار لپاره ګټه واخلم؛ له ډوډۍ پرې کولو نیولې تر کچالو پاکولو پورې. د هغې لپاره دا کوچنی شی د ژوند د دوام نښه او د هیلې سمبول وګرځېد.
دوی یوازې یوه ګړۍ مخکې له خپل پروازه خبر شول چې خوشې کېږي، او بالاخره لندن ته ورسېدل. د دوی کورنۍ د هغوی د ازادۍ شېبه «د خوښۍ ډکه لحظه» وبلله.
د هغوی اولادونه وایي: «له بشپړې منندویۍ او ډاډ سره تایید کوو چې زموږ مور او پلار له اووه میاشتو او ۲۱ورځې اسارت وروسته د طالبانو له بند څخه خوشې شوي دي».
سره له دې تریخې تجربې، پيټر او باربي ویلي چې لا هم د افغانستان د راتلونکي په اړه هیله لري.
پیتر ټینګار وکړ: «موږ باور لرو چې افغانستان د بدلون توان لري او یوه ورځ به نړۍ حیرانه کړي. دا هېواد باید یوازې د تاوتریخوالي، تښتونې او نشهيي توکو د قاچاق له مخې ونه پېژندل شي، دلته معجزه رامنځته کېدای شي».
باربي هم په خبرو کې زیاته کړه: «زه د افغانستان له خلکو سره ژوره همدردي لرم. زندان یوه سخته تجربه وه، خو له هغه هم دردوونکې د خلکو ورځنی ژوند دی چې د طالبانو تر سختو محدودیتونو لاندې تېرېږي».
ډاکټر نجیب د حکومت له پرېښودو وروسته په کابل کې د ملګرو ملتونو دفتر ته پناه وړې وه او له خپل ورور سره یو ځای له شاوخوا څلورو کلونو راهیسې هلته اوسېده، خو د ۱۳۷۵ کال د تلې په پنځمه د برهان الدین رباني په مشرۍ دولت د طالبانو له لوري رانسکور او کابل د طالبانو له لوري ونیول شو.
د راپورونو له مخې، طالبانو تر ټولو لومړی په کابل کې د ملګرو ملتونو پر دفتر یرغل وکړ او پخوانی ولسمشر ډاکټر نجیب الله او ورور یې شاپور احمدزی ووژل او بیا یې د کابل ښار په اریانا څلور لارې کې په وینو لړلي جسدونه په دار وځړول.
طالبانو له هغې ورځې تر اوسه د ډاکټر نجیب د وژنې د لامل او څرنګوالي په تړاو بشپړ توضیحات نه دي ورکړي او د هغه کورنۍ هم په وار وار د دغې پېښې د روښانه کېدو لپاره د کره او بې پرې څېړنو غوښتنه کړې، خو لا تر اوسه دغه چاره نه ده ترسره شوې.
ډاکټر نجیب الله د افغانستان د خلق ډيموکراتیک ګوند د پرچم څانګې غړی و او بیا وروسته یې د وطن په نوم یو ګوند هم جوړ کړ. هغه د ۱۹۸۶څخه تر ۱۹۹۲ کال پورې د افغانستان ولسمشر و. د هغه حکومت د پخواني شوروي له ملاتړه برخهمن و.
نوموړی له ولسمشرۍ مخکې د هغه وخت د دولتي امنیت خدمتونو یا خاد (د استخباراتو) ادارې رييس هم و.
د ډاکټر نجیب له وژنې ۲۹ کاله تېرېږي خو لا هم په افغانستان کې دننه او بهر ګڼ پلویان او مخالفین لري خو بیا هم تل د یوې اغېزناکې څېرې په توګه ترې یادونه کېږي.
