افغانستان انټرنشنل - پښتو
دوو باخبرو سرچینو افغانستان انټرنشنل-پښتو ته ویلي، چې ملا هبتالله اخوندزاده په همدې لنډو ورځو کې خپل ځان ته نږدې یو شمېر ملایان غوښتي، چې د «جزیې» په نوم ورته یوه «شرعي» لاره جوړه کړي څو ورسره له امریکا خوندي شي او همداراز واکمني یې دوام ومومي.
د امریکا د ولسمشر له لوري د بګرام له پرلهپسې غوښتنو او ورسره د دوامداره فشارونو له امله د طالبانو مشر ملا هبتالله اخوندزاده د خپلې واکمنۍ دوام ته اندېښمن شوی او دا وېره ورسره پیدا شوې چې ګنې د ملا عمر له برخلیک سره به مخ شي.
دی غواړي د «جزیې» په بدل کې بګرام امریکا ته وسپاري.
د روان زېږیز کال په پیل کې سپينې ماڼۍ ته د ډونالډ ټرمپ له بیا رسېدو سره سم، ټرمپ په دوامداره توګه له افغانستان څخه د امریکايي ځواکونو د اېستنې پر څرنګوالي نیوکې کړي او همداراز یې ویلي، چې جو بایډن باید بګرام اډه نه وای پرېښې.
ډونالډ ټرمپ تېره اوونۍ څو ځلي د بګرام د هوايي اډې د ورکړې غوښتنه وکړه او یو ځلي یې طالبانو ته خبرداری ورکړ، که چېرې دغه اډه ژر تر ژره ور ونه سپارل شي، نو «بدې پېښې به رامنځته شي.»
دې موضوع ګڼ غبرګونونه په ځانګړي ډول د طالبانو په منځ کې راوپارول. د دغې ډلې ویاند وویل، چې بګرام اډه نه د چین ده او نه هم د امریکا او هېچا ته یې د سپارلو نیت نه لري. خو په دې وروستیو لنډو ورځو کې په کندهار کې د طالبانو په مشرتابه کې د «جزیې» په نوم د یوې شرعي لارې د جوړولو موضوع ګرمه شوې ده.
ویل کېږي، ملا هبتالله اخوندزاده خپلو نږدې ملایانو ته ویلي، چې داسې یوه «شرعي» لاره جوړه کړي، څو ورسره د ده واکمني دوام ومومي او له امریکا څخه د خوندي کېدو سربېره له دغه هېواد سره اړیکو او همکاریو ته لاره هواره شي.
«جزیه» څه شی ده؟
«جزیه» هغه مالیه ده، چې پخوا به د اسلامي دولت تر واک لاندې غېرمسلمان اوسېدونکو ورکوله. دغه مالیه هم یوازې له شتمنو نارینه و اخیستل کېده او ښځې، ماشومان، زاړه، ناروغان او بې وزلي ترې معاف وو.
د «جزیې» په بدل کې اسلامي دولت د هغوی ژوند، شتمنیو، عبادتونو او د دین د ساتنې ضمانت ورکاوه او له جګړو او پوځي خدمتونو هم معاف وو.
سره له دې چې شاوخوا یوه اوونۍ مخکې ملا هبتالله اخوندزاده د علماو په یوې غونډه کې د «جزیې» طرحه مطرح کړې، په کندهار کې سرچینې وايي چې یو شمېر طالب چارواکو له دغې طرحې سره خپل مخالفت څرګند کړی دی.
د سرچینې د معلوماتو له مخې، ملا هبتالله اخوندزاه له مخالفتونو سره سره له دیني عالمانو غوښتي، چې داسې یوه «شرعي» لاره جوړه کړي، چې ورسره د بګرام هوايي اډه د «جزیې» په بدل کې امریکا ته وسپاري.
طالبان او په کندهار کې د علماوو شورا غړي په دې اړه د معلوماتو له ورکړې ډډه کوي.
د سرچینې په وینا، د پاکستاني او امریکايي چارواکو پرله پسې لیدنو هم طالب چارواکي وارخطا کړي، ځکه دوی یې داسې انګېري چې امریکا به یو ځل بیا د ۲۰۰۱ کال په څېر د پاکستان له هوايي اډو په استفادې سره پر افغانستان برید وکړي او د ملا هبتالله په مشرۍ د طالبانو اوسنۍ واکمني هم د ملا عمر د واکمنۍ له برخلیک سره مخ شي.
که څه هم دا موضوع تر اوسه د منځنۍ کچې طالبانو په منځ کې تر ډېره داسې برېښي چې امکان نه لري، خو د سرچینې په خبره، د ملا یعقوب او ملا برادر په ګډون ځينې طالب چارواکي پر دې راضي دي، چې د دوی د واکمنۍ د دوام لپاره امریکا ته د بګرام د ورکړې په موخه یوه شرعي لاره جوړه شي.
د بګرام په اړه د چین، ایران، روسیې او پاکستان اندېښې
د روسیې او ایران د بهرنیو چارو وزیرانو د چین او پاکستان له ډيپلوماټانو سره د ملګرو ملتونو د عمومي اسمبلې د څلورویشتمې غونډې په څنډه کې سیمې ته د امریکا د احتمالي بېرته تګ او په ځانګړې توګه د بګرام هوايي اډې د نیولو په تړاو اندېښنه ښودلې او ویلي يې دي، چې دا کار به د سیمې سوله او امنیت زیانمن کړي.
بېجېنګ له دې امله اندېښمن دی چې ډونالډ ټرمپ تل د بګرام له نوم سره د چین هېواد د نوم یادونه هم کوي. دا اډه د چین له اټومي تاسیساتو یوازې یو ساعت واټن لري، چین داسې انګیري چې د امریکا موخه د دوی مهارول دي.
چین لا پر دې نه پوهېږي چې امریکا یوازې بګرام غواړي که د نورو ګامونو اخیستلو پلان هم لري، د بېلګې په توګه د اویغور له مسلمانانو ملاتړ او د چین پر وړاندې د طالبانو کارول.
په دې تړاو د روسیې دریځ له نورو توپیر لري، مسکو وایي چې امریکا ځکه له افغانستان څخه ووتله چې پر اوکراین تمرکز وکړي.
امریکايي چارواکو هم د همدې خبرو پخلی کړی او د زلمي خلیلزاد په خبره، که امریکا په افغانستان کې پاتې شوې وای، نو د اوکراین ملاتړ یې نه شوای کولای.
ایران له افغانستان څخه د امریکا د وتلو پلوی و، خو که امریکا بېرته بګرام ته ستنه شي، دا د تهران لپاره داسې معنا لري، چې امریکا اصلاً له سیمې نه ده وتلې، بلکې غواړي د دوی په ګاونډ کې ځای پر ځای شي چې ایران دا نه شي زغملای.
پاکستان چې د «تحریک طالبان پاکستان» له امله له طالبانو سره خوا بدی دی، د امریکا احتمالي ستنېدو ته خوشحاله نه ښکاري، په ځانګړي ډول که امریکا ته د بګرام د سپارلو چارې له طالبانو سره د خبرو له لارې ترسره شي، نو بیا هم روښانه نه ده چې امریکا به د ټي ټي پي پر وړاندې څه وکړي.
اوسمهال پاکستان هڅه کوي، چې له امریکا څخه د طالبانو پر وړاندې د فشار وسیله جوړه کړي، په دې وروستیو کې د امریکا او پاکستان اړیکې هم ښې شوې دي، ټرمپ د پاکستان د لومړي وزیر شهباز شریف او د پوځ د مشر عاصم منیر کوربه وو او داسې اټکل کېږي، چې په دې لیدنه کې به د بګرام په اړه هم خبرې شوې وي.
له دې سربېره، په کابل کې مېشت یو شمېر طالب چارواکي هم د بګرام د نیونې په تړاو د امریکا د ولسمشر پرله پسې څرګندونو او خبرداریو سخت وارخطا کړي دي چې ګنې یو ځل بیا د ملا عمر له برخلیک سره مخ کېدونکي دي او دا ځل به بیا د سر راپورته کولو جوګه نه وي.
