د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد یکشنبه د (لیندۍ ۲۳مه) پر خپله اېکس پاڼه لیکلي چې د ښارونو ابادي او پراختیا د دوی د نظام له لومړیتوبونو څخه ګڼل کېږي. هغه د کابل ښار اړوند د یوه سړک جوړولو روانو چارو ته په اشارې دا څرګندونې کړې دي.
د مخکېني جمهوري نظام پر مهال د بهرنیو چارو وزیر حنیف اتمر په تهران کې د سیمهییزې ناستې هرکلی کړی او ویلي یې دي چې دا ناسته د افغانستان د سیاسي ناورینونو د حل، د ملي، سیمهییزو او نړیوالو هڅو د همغږۍ او د تلپاتې سولې د رامنځته کولو لپاره حیاتي فرصت ګڼل کېږي.
حنیف اتمر پر اېکس پاڼه لیکلي چې د تهران په ناسته کې د ګډون کوونکو هېوادونو هڅه باید د افغانستان د سیاسي ناورینونو د حل لپاره یوه ګډه او همغږه تګلاره رامنځته کړي.
حنیف اتمر زیاتوي: «د تهران په ناسته کې د افغانستان د وضعیت په اړه د سیمې هېوادونه د سیاسي بهیر د پرمختګ او د ملي، سیمهییزو او نړیوالو هڅو د همغږۍ لپاره مهم فرصت لري، څو د افغانستان د بحرانونو پایدار حل لارې وموندل شي».
نوموړي ویلي، دوی هیله لري چې دا ناسته د افغانانو ترمنځ د مذاکراتو د پیل اړتیا ته پام وکړي، څو د کورنیو بحرانونو اړخونه وڅېړل شي او د افغانستان د دولت مسولیتونه او نړیوالې ژمنې پوره شي.
د بهرنیو چارو د دې پخواني وزیر په خبره: «هیله لرو چې ناسته پر دې ټینګار وکړي چې د افغانانو ترمنځ مذاکرات ژر پیل شي، د ملګرو ملتونو په مرسته ترسره شي او افغان اړخونه په دې برخه کې خپل ملاتړ څرګند کړي».
اتمر د افغانستان د سیاسي جریانونو د سهشنبې د ورځې ګډې اعلامیې اهمیت هم روښانه کړی او ویلي یې دي چې دا اعلامیه باید سیمهییزو او نړیوالو هېوادونو ته ډاډ ورکړي چې سیاسي جریانونه د بحرانونو د سیاسي حل لپاره یو غږ او چمتو دي.
نوموړي لیکلي: «د سیاسي جریانونو ګډه اعلامیه باید ټولو سیمهییزو او نړیوالو اړخونو ته ډاډ ورکړي چې افغان سیاسي جریانونه د بحرانونو د سیاسي حل لپاره یو غږ او چمتو دي.»
د هغه په وینا، اوس وخت دی چې سیمهییز هېوادونه او نړیواله ټولنه د سیاسي همغږۍ او د پایدارې حل لارې د موندنې لپاره خپل فعال رول ولوبوي. حنیف اتمر د کوربه هېواد ایران او د ناستې ګډونوالو هېوادونو هڅې وستایلي دي.
دې پخواني افغان چارواکي خپل اېکس پوسټ کې د ملګرو ملتونو سرمنشي انتونیو ګوترېش او د ایران د بهرنیو چارو وزیر عباس عراقچي یې منشن کړي. نوموړي زیاته کړې، اوس وخت دی چې سیمهییز هېوادونه او نړیواله ټولنه د همغږۍ او د سیاسي حل لارې موندنې لپاره خپل رول ترسره کړي.
اتمر ټینګار کړی چې د سیمهییزې ناستې بریا نه یوازې د طالبانو په ګډون پورې اړه لري، بلکې د ټولې سیمې د همغږۍ، مسولیت او هدف د روڼتیا په لرلو پورې تړلې ده. د هغه په خبره، د ملګرو ملتونو ملاتړ د مذاکراتو او سیمهییزو هڅو په بریالیتوب کې مهم رول لري.
د افغانستان د ازادۍ جبهه وایي چې جنګیالیو یې د بدخشان ولایت په مرکز فیضآباد کې د طالبانو پر یوې قطعه برید کړی، چې په پایله کې یې درې طالبان وژلي او یو بل یې ټپي کړی دی.
د طالبانو ضد وسلهوالې ډلې ازادۍ جبهې په اېکس لیکلي، جنګیالیو یې دا عملیات د شنبې په ورځ ۱۴۰۴ لمریز کال د لیندۍ په ۲۲مې نېټې ، د ماښام شاوخوا په شپږو بجو د بدخشان ولایت د جوار دفتر په نږدې سیمه کې ترسره کړي.
خبرپاڼه زیاتوي، دا برید د طالبانو پر هغه قطعه شوی چې د سیمې د خلکو د غږ د خاموشولو، وېره خپرولو او د خپل جبري واک د ټینګښت لپاره یې فعالیت کوه. همدا راز ادعا شوې چې د یاد برید په ترڅ کې درې طالب جنګیالي وژل شوي او یو ټپي شوی، خو د ازادۍ جبهې چریکانو ته کوم زیان نه دی رسیدلی.
یادې جبهې ویلي چې، دا عملیات د ولسي امنیت د ټینګښت او د طالبانو د جبري واک محدودولو په موخه ترسره شوي دي.
تر اوسه د طالبانو حکومت ددغه ادعا په اړه رسنیو ته څه ندي ویلي.
ایران سبا او بله ورځ په تهران کې د افغانستان په اړه د دوه ورځني سیمهییز کنفرانس کوربهتوب کوي چې د پاکستان، روسیې، چین او د منځنۍ اسیا د یو شمېر هېوادونو ځانګړي استازي به پهکې ګډون وکړي. خو د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت وار دمخه اعلان کړی چې په دې غونډه کې به ګډون ونه کړي.
ډان ورځپاڼه وایي، په دې کنفرانس کې چې (د ډسمبر ۱۵مه او ۱۶مه) ترسره کیږي، د افغانستان لپاره د پاکستان ځانګړی استازی محمد صادق، په کابل کې د پاکستان سفیر عبیدالرحمان نظاماني او په تهران کې د دغه هېواد سفیر مدثر ټیپو به هم ګډون وکړي.
همداراز د افغانستان لپاره د روسیې د ولسمشر ځانګړی استازی ضمیر کابلوف، د افغانستان د چارو لپاره د چین ځانګړی استازی یو شیاویونګ، او د ازبکستان، ترکمنستان او تاجکستان د ولسمشرانو استازي هم د ګډونوالو له ډلې دي.
سرچینې وایي، تمه ده چې د ایران د بهرنیو چارو وزیر سید عباس عراقچي د کنفرانس ګډونوالو ته وینا وکړي او د غونډې په پای کې به ګډه اعلامیه هم خپره شي.
بلخوا، د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت مرستیال ویاند ضیا احمد تکل ویلي، که څه هم طالبانو ته د ګډون بلنه ورکړل شوې وه، خو دوی پرېکړه کړې چې په دې سیمهییزه غونډه کې برخه وانخلي.
د هغه په وینا، طالبانو دا پرېکړه ځکه کړې چې افغانستان له وړاندې د سیمې له هېوادونو سره د موجودو سیمهییزو سازمانونو او د همکارۍ چوکاټونو له لارې «فعاله اړیکې» لري او په دې برخه کې یې د پام وړ پرمختګ کړی دی.
د ایران د بهرنیو چارو وزارت ویاند اسماعیل بقایي ویلي، د ایران اسلامي جمهوریت د خپل ګاونډیتوب په سیمه کې امنیت او ثبات بنسټیز اهمیت لري او تهران د افغانستان په اړه سیمهییزو هڅو ته جدي پاملرنه کوي.
د ټرانساټلانټیک استخباراتي کنسرسیوم (Transatlantic Intelligence Consortium) په یوه تازه تحلیلي راپور کې ویلي، چې د افغانستان په خاوره کې لا هم تر ۴۴ پورې وسلهوالې او سختدریځې ډلې فعالې دي. دې ادعا د نړۍوالو اندېښنو نوې څپې راپارولې دي.
د یاد کنسرسیوم په راپور کې، چې د لوېدیځو او غیر لوېدیځو هېوادونو د پخوانیو استخباراتي او پوځي کارپوهانو لهخوا چمتو شوی، راغلي چې ګڼې وسلهوالې ډلې نه یوازې فزیکي حضور لري، بلکې د روزنې مرکزونه، کورنۍ شبکې او داسې ټولنیز جوړښتونه هم لري چې د نسلونو ترمنځ د بیا تنظیم او دوام زمینه ورته برابروي.
راپور څرګندوي، چې دا موندنې د طالبانو د حکومت له هغو څرګندونو سره په ټکر کې دي، چې ادعا کوي د ترهګرو پټنځایونه یې لهمنځه وړي او امنیت یې ټینګ کړی دی.
د کنسرسیوم د ارزونې له مخې، په افغانستان کې ټوټې شوې وسلهوالې شبکې په داسې فضا کې فعالیت کوي چې د اغېزمن څار او جدي ترهګرۍ ضد فشار نشتوالی پکې احساسېږي. دغه راپور په داسې مهال خپور شوی چې د ملګرو ملتونو په امنیت شورا کې هم ورته اندېښنې مطرح شوې دي.
د روسیې استازي، واسیلي نبېنزیا امنیت شورا ته په یوه لیک کې خبرداری ورکړی چې په افغانستان کې ترهګرې ډلې بیا منظمېږي او پیاوړې کېږي، او د ده په وینا، دا وضعیت د کابل د واکمنو د کمزورې او ناهمغږې تګلارې پایله ده.
د کنسرسیوم موندنې د پاکستان اندېښنې هم تاییدوي. اسلاماباد لا له وړاندې ادعا کړې چې په افغانستان کې د وسلهوالو ډلو شتون د پولې پورې غاړې ناامنۍ ته لمن وهي.
د راپور له مخې، د لسګونو منظم وسلهوالو جوړښتونو موجودیت د پاکستان دریځ پیاوړی کوي او پر طالبانو نړیوال فشار زیاتوي چې له سیاسي ژمنو ورهاخوا، د باور وړ او د ارزونې وړ عملي ګامونه واخلي.
تحلیل وايي، که څه هم کنسرسیوم یو غیرحکومتي بنسټ دی، خو د غړو مسلکي مخینه او ګډ استخباراتي تجربه د دې راپور باور زیاتوي.
راپور ټینګار کوي چې افغانستان په یوه داسې «پرانیستي مرکز» بدل شوی، چې بېلابېلې وسلهوالې ډلې پکې یا یو له بل سره همکاري کوي او یا هم لږ تر لږه یو ځای ژوند او فعالیت ته دوام ورکوي.
د راپور په پایله کې راغلي، که د وسلهوالو ډلو پر وړاندې شفاف، دوامدار او د سیمې له هېوادونو سره همغږي اقدامات ونه شي، نو افغانستان به لا ډېرې نړیوالې انزوا ته ولاړ شي؛ هغه وضعیت چې د هېواد اقتصادي او سیاسي کمزورتیا به نوره هم ژوره کړي.
ننګرهار کې د طالبانو رسنیز دفتر شنبه د (لیندۍ ۲۲مه) ویلي، د اروپايي ټولنې او سویس هېواد د لس مېلیونه افغانیو مالي ملاتړ او د DRC موسسې په تخنیکي همکارۍ، د هسکې مېنې ولسوالۍ په ګورګورۍ سیمه کې د اوبو د ښه مدیریت یوه پراخه پروژه بشپړه او ګټې اخیستنې ته وسپارل شوه.
خبرپاڼه کې راغلي، په دې پروژه کې یو کانال، سربند او چیکډیم جوړ شوی چې موخه یې د اوبو د ضایعاتو مخنیوی، د باراني اوبو زېرمه کول او د کرنیزو ځمکو د خړوبولو اسانتیا شامله ده.
ننګرهار کې د طالبانو د کرنې، اوبو لګولو او مالدارۍ رییس مولوي محمدولي محسن ویلي، چې جوړ شوی کانال او سربند ۴۱۲ متره اوږدوالی لري او پهکې یوه پرچاوه، دوه سوپرپسیجونه، ترناب، څلور دروازې، دوه منحولونه او یوه لويه د اوبو زېرمه شامله ده.
هغه زیاته کړې چې چیکډیم ۱۷ متره اوږد او درې متره لوړ دی، چې د ۲۰۰۰ متره مکعبه اوبو د زېرمه کولو وړتیا لري او په عملي کېدو سره به د شاوخوا زر جریبه کرنیزې ځمکې د خړوبېدو زمینه برابره کړي.
د DRC موسسې د پروګرامونو مسول انجنیر منیر احمد منیب د یادې پروژې د تخنیکي جزیاتو په اړه ویلي، چې د چیکډیم په شاوخوا غونډیو کې د باراني اوبو د زېرمه کولو په موخه ۶۵۲۷ تراسونه کېندل شوي دي.
نوموړي ډاډ ورکړی چې په سیمه کې به د حیواناتو د خوراک لپاره للمي رشقه هم وکرل شي.
منیب همداراز ویلي، چې د پروژې په دوام به په ګورګورۍ سیمه کې د چهارمغزو ۵۰۰ اصله نیالګي هم کېنول شي، چې د څاڅکو اوبخور (ډرېپ) سیسټم له لارې به خړوبېږي، څو د اوبو د اغېزمن استعمال ترڅنګ د چاپېریال ساتنه هم پیاوړې شي.
هسکې مېنې کې د طالبانو ولسوال مولوي شاکرالله حقاني د دغو پرمختیايي پروژو د پلي کېدو هرکلی کړی او ویلي یې دي چې دا ډول پروژې د سیمې د خلکو د کرنیزو ستونزو د هواري لپاره مهمې دي.
هغه غوښتنه کړې چې په راتلونکي کې دې د خلکو د اړتیاوو پر بنسټ نورې پراختیایي پروژې هم په دې ولسوالۍ کې پلې شي.
