د پاکستان د هوايي ډګرونو ادارې (PAA) د چهارشنبې په ورځ (د لېندۍ ۲۶مه) خبر ورکړی، پر هندي الوتکو د هوايي حریم بندیز به د جنورۍ تر ۲۳مې نېټې پورې وغځول شي. تر دې وړاندې یادې ادارې د ډسمبر تر ۲۴مې پورې پر هندي الوتکو د هوايي حریم بندیز اعلان کړی و.
د پاکستان هوایي ډګرونو ادارې زیاته کړې، چې دغه بندیز یوازې د هند سوداګریزو الوتکو پورې محدود نهدی؛ بلکې د هند په ملکیت کې اخیستل شوې ټولې پوځي او ملکي الوتکې هم په دغه بندیز کې شاملې دي. یاده دې وي، چې د هندي الوتکو لپاره د پاکستان فضایي حریم د اپرېل له ۲۳مې نېټې راهیسې تړلی دی.
پاکستاني رسنیو خبر ورکړی، چې روان کال له سعودي عربستان، متحده عربي اماراتو او اذربایجان نه ۵۱زره پاکستاني سوالګر شړل شوي دي. د راپور له مخې؛ دغه پاکستانیان د سوال کولو له امله له دغه هېوادونو اېستل شوي دي.
د شمېر له مخې؛ له دې ډلې ۲۴زره کسان له سعودي عربستان، ۶زره له متحده عربي اماراتو او ۲۵۰۰ پاکستانیان له اذربایجان نه د سوال کولو له کبله شړل شوي دي. په راپور کې راغلي، چې له دې ډلې ځینو کسانو د عمرې په نوم اروپا ته د تګ هڅه کوله.
راپور کاږي، روان کال شاوخوا ۲۴زره کسان کمبوډیا ته تللي چې له دې ډلې ۱۲زره یې لاتر اوسه بېرته نهدي راستانه شوي او ۴زره کسان برما ته په سیاحتي ویزو تللي؛ خو ۲۵۰۰ کسان بېرته نهدي راستانه شوي.
راپور زیاتوي، تېر کال ۸زره کسان په ناقانونه توګه اروپا ته تللي وو؛ په داسې حال کې چې سږ کال دغه شمېره ۴زرو ته رسېدلې وه.
د اسلاماباد سترې محکمې د لنډې مودې لپاره د یوه افغان کډوال د اېستلو مخه نیولې. د محکمې تر بلې پرېکړې پورې به دغه کډوال بختي جان افغانستان ته ونه اېستل شي. محکمې ویلي، چې د هغه د تابعیت غوښتنې دوسیه باید په یوې میاشت کې د چارواکو لهخوا وڅېړل شي.
سترې محمکې د دولتونو او سرحدونو وزارت ته لارښوونه کړې، چې د نوموړي د ثبت کارت (PoR) د لغوه کولو غوښتنه د یوې میاشتې دننه وڅېړي او تر هغې پورې دې هغه افغانستان ته نه اېستل کېږي.
تېره ورځ قاضي محسن اختر کیاني د دغه قضیې اورېدنه وکړه، چې په ترڅ کې یې د افغان کډوال لپاره د پاکستان تابعیت او د اېستنې څخه د ساتنې غوښتنه شوې وه. د وکیل په استدلال، د سرحدونو وزارت او نادرا ادارو ته غوښتنلیکونه وړاندې شوي؛ خو تر اوسه پرې کومه پرېکړه نهده شوې.
قاضي کیاني څرګنده کړه، که څه هم غوښتنلیک ورکوونکی افغان کډوال دی؛ خو اوس څرګنده شوې چې د هغه والدین پاکستانیان دي. هغه زیاته کړه، چې لومړی باید د نوموړي د PoR کارت لغوه شي او بیا د تابعیت لپاره غوښتنلیک ورکړل شي؛ ځکه چې د PoR کارت لغوه کول د پاکستان تابعیت ترلاسه کولو لپاره اړینه چاره ده.
محکمې دارنګه د سرحدونو وزارت ته لارښوونه کړې، چې د نوموړي د PoR کارت لغوه کولو غوښتنه د یوې میاشتې دننه وڅېړي او د اورېدنې بله نېټه یې راتلونکې میاشت ته وځنډوله.
د بېپولې خبریالانو اداره (RSF) وایي، پاکستان کې مېشت افغان خبریالان چې د طالبانو لهخوا د پراخو ګواښونو له امله جلاوطنه شوي؛ اوس د خپلسرو نیونو او جبري ستنولو له جدي ګواښ سره مخ دي. دغه اداره وايي، پاکستان لږترلږه ۲۰خبریالان بېرته د طالبانو تر واک لاندې افغانستان ته ستانه کړي.
په پاکستان کې د یادې ادارې مشر اقبال خټک د افغان خبریالانو په تړاو په تازه څرګندونو کې ویلي، افغان خبریالان چې د طالبانو د واکمنۍ پرمهال د سر خوندیتوب لپاره جلاوطنه شوي؛ اوس د پاکستان حکومت د سختو پالیسیو له امله «جرمي چلند» سره مخ دي.
د هغه په وینا؛ دغه خبریالان هره ورځ د نیول کېدو او جبري ستنولو له ګواښ سره مخ دي، چې دا چاره له نړۍوالو اصولو ښکاره نقض دی؛ هغه اصل چې د نړۍوالو بشري حقونو د قوانینو بنسټیزه ستنه بلل کېږي.
هغه وایي، لږترلږه ۲۰ افغان خبریالان چې د یادې ادارې له ملاتړه برخمن وو؛ په جبري توګه بېرته افغانستان ته ستانه کړای شوي دي. دا په داسې حال کې ده، چې د افغان کډوالو د ډلهییزې اېستنې لړۍ چې له ۲۰۲۳کال راهیسې پیل شوې لا هم دوام لري او لسګونه نور افغان خبریالان په وېره کې ژوند کوي چې هره شېبه د نیولو له ګواښ سره مخ دي.
ښاغلی اقبال خټک وړاندې وايي، دغه خبریالان چې د طالبانو لهخوا د پراخو ګواښونو له کبله جلاوطنه شوي وو؛ اوس بېرته د هماغه ګواښ پر لور له پاکستان نه اېستل کېږي.
اقبال خټک وایي، په پاکستان کې مېشت افغان خبریالان د جبري ستنولو د ګواښ له امله د ژوند لومړنیو اړتیاوو ته هم لاسرسی نهلري. هغه له پاکستاني چارواکو غوښتي، چې سملاسي د افغان خبریالانو جبري اېستنه ودروي او د هغوی لپاره د ویزو د تمدید یوه فعاله او رڼه تګلاره فعاله کړي.
یادې ادارې دارنګه له نړۍوالې ټولنې هم غوښتنه کړې، چې د دغه خبریالانو لپاره خوندي او قانوني لارې پرانیزي؛ څو هغوی وکولای شي په درېیمو هېوادونو کې په چټک ډول بیا مېشت شي.
دوی وایي، د افغان خبریالانو جبري ستنول نه یوازې د هغوی ژوند له جدي ګواښ سره مخ کوي؛ بلکې د بیان ازادۍ او د رسنیو د خوندیتوب پر وړاندې هم یو خطرناک پیغام لېږدوي.
سپینې ماڼۍ اعلان وکړ، چې د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ یو فرمان لاسلیک کړی چې لهمخې یې امریکا ته د پنځو نورو هېوادونو د وګړو ننوتل په بشپړ ډول منع شوي دي. په نویو بندیزونو کې سوریه، بورکینا فاسو، مالي، نایجریا او سوېلي سوډان شامل دي.
سپنې ماڼۍ د سېشنبې په ورځ (د لیندۍ ۲۵مه) په یوه اعلامیه کې ویلي، چې د سفر په دې بندیز کې هغه فلسطینیان هم شامل دي، چې د فلسطین د خپلواکې ادارې پاسپورټونه لري.
د امریکا حکومت ویلي، چې دا اقدام د «امنیت د ساتنې، د کډوالۍ د قوانینو د پلي کېدو او د احتمالي ګواښونو د مخنیوي» لپاره مهم دی.
ټرمپ د غبرګولي په میاشت کې امریکا ته د ۱۲ هېوادونو د وګړو ننوتل په بشپړ ډول منع کړي وو، چې پکې افغانستان، ایران، استوایي ګینه، میانمار، چاډ، د کانګو جمهوریت، اریتریا، لیبیا، سومالیا، سوډان او یمن شامل و.
همدارنګه، هغه په خپل فرمان کې د برونډي، کیوبا، لاوس، سیرالیون، توګو، ترکمنستان او وینزویلا لپاره د ویزې د ورکړې محدودیتونه هم زیات کړي وو.
د امریکا د ولسمشر ډونالډ ټرمپ ادارې په تازه اقدام کې اعلان وکړ، چې امریکا ته د سفر او کډوالۍ محدودیتونه یې پر ۲۰ نورو هېوادونو غځولي دي.
د انګولا، انتیګوا او باربودا، بنین، دومینیکا، ګابون، ګامبیا، د عاج ساحل، ملاوي، موریتانیا، سینیګال، تانزانیا، ټونګو، زامبیا او زیمبابوې هېوادونو وګړي هم د امریکا د ویزې ترلاسه کولو پر مهال له نویو محدودیتونو سره مخ شوي دي.
د ټرمپ نوی فرمان به د ۲۰۲۶ کال د جنورۍ له لومړۍ نېټې نافذ شي.
دا نوی د سفر بندیز فرمان امریکا ته د کډوالۍ د محدودولو د سیاست دوام بلل کېږي. ټرمپ د خپلې ولسمشرۍ په لومړۍ دوره کې هم ورته حکم صادر کړی و، چې لهمخې یې د اوو هغو هېوادونو وګړي چې اکثریت نفوس یې مسلمانان وو، امریکا ته له داخلېدو منع شوي وو.
ټرمپ همدارنګه د جنورۍ په میاشت کې د کډوالو د منلو له مهمو پروګرامونو څخه یو ځنډولی و، چې په عملي ډول یې د هغو افغانانو ملاتړ ودرولو چې له امریکا سره یې همکاري کړې وه او لسګونه زره کسان یې له ناڅرګند برخلیک سره مخامخ پرېښودل.
د امریکا د ولسمشر ډونالډ ټرمپ ادارې اعلان وکړ، چې امریکا ته د سفر او کډوالۍ محدودیتونه یې پر ۲۰ نورو هېوادونو او همداراز د فلسطیني ادارې پر اسناد لرونکو کسانو هم غځولي دي.
د دغو نویو پرېکړو له مخې، پنځه نور هېوادونه او هغه کسان چې د فلسطیني ادارې لهخوا صادر شویو سفري اسنادو باندې سفر کوي، د هغو هېوادونو په نوملړ کې شامل شوي چې امریکا ته د بشپړ سفر بندیز ورباندې لګېدلی دی. سربېره پر دې، پر ۱۵ نورو هېوادونو نوي محدودیتونه هم وضع شوي دي.
د ټرمپ اداره وایي، دا اقدام امریکا ته د ننوتلو د معیارونو د لا سختولو لپاره د روانو هڅو برخه ده، خو منتقدین بیا دا تګلاره ناعادلانه بولي او وایي چې د ګڼو هېوادونو د خلکو د سفر او کډوالۍ مخه نیسي.
د امریکا حکومت زیاته کړې، چې د ملي ګارډ پر دوو سرتېرو د ډزو په تړاو د یوه افغان وګړي تر نیول کېدو وروسته، د سفر محدودیتونو د پراخولو پرېکړه شوې ده.
د یادونې ده، هغه کسان چې لا دمخه د امریکا ویزې لري، دایمي قانوني اوسېدونکي دي یا ځانګړې ویزې لري، لکه ډېپلوماټان او ورزشکاران او همداراز هغه کسان چې امریکا ته یې ننوتل د دغه هېواد په ګټه بلل کېږي، له دې محدودیتونو مستثنا دي.
تر اوسه دا نه ده روښانه شوې، چې دا نوي بندیزونه به څه وخت عملي شي.