د ایران د بهرنیو چارو وزارت ویاند اسماعیل بقايي د یمن او سعودي عربستان ترمنځ د بندیانو تبادلې د هوکړې هرکلی وکړ. نوموړي د دواړو هېوادونو ترمنځ د خبرو د منځګریتوب او اسانتیا برابرولو په برخه کې د عمان هېواد رول ستایلی.
اسماعیل بقايي د چهارشنبې په ورځ (د مرغومي ۳مه) هیله ښودلې، چې دا هوکړه به د ستونزو په حل، په یمن کې د سولې او ثبات د ټينګښت او د دغه هېواد د یووالي د ساتنې لپاره لاره هواره کړي.
د یمن چارواکي وايي، د دې تړون په لومړي پړاو کې به ۱۷۰۰ د انصارالله بندیان د پخواني حکومت د ۱۲۰۰ بندیانو سره تبادله شي، چې ۷ د سعودي عربستان او ۲۳ سوډاني زندانیان هم پهکې شامل دي.
ترکي چارواکو ویلي دي، چې د لیبیا د پوځ د لوی درستیز محمد الحداد د الوتکې تور بکس به په یو بېطرفه هېواد کې وڅېړل شي، څو د سقوط اصلي لاملونه معلوم شي. دغه الوتکه د سېشنبې په ماښام د انقرې ترڅنګ لوېدلې وه او ټول سپرلۍ پهکې وژل شوي دي.
د ترکیې د ټرانسپورټ وزیر عبدالقادر اورالوغلو پر اېکسپاڼې لیکلي، چې د الوتکې د غږ ثبتوونکې اله او تور بکس به د مسلکي څېړنو لپاره بهر ته ولېږل شي.
تر دې مخکې د کورنیو چارو وزیر علي یرلي کایا ویلي و، چې د لوېدلې الوتکې تور بکس موندل شوی او اړوندې ادارې یې څېړنه کوي. دا پېښه شاوخوا ۵۰ کیلومتره د انقرې له پلازمېنې لرې رامنځته شوې ده.
په پېښه کې محمد الحداد، ورسره پوځي پلاوی، یو عکاس خبریال او د الوتکې درې تنه عمله وژل شوي دي. الوتکه د «فالکن ۵۰» ډوله وه او تر الوتنې لږ وخت وروسته راولوېده.
د ترکیې د کورنیو چارو وزیر ویلي دي، چې الوتکې شاوخوا ۱۵ دقیقې وروسته «برقي ستونزه» راپور کړې وه او اعلان یې کړی و، چې بېرته به ستنېږي خو شل دقیقې وروسته اړیکه ورسره پرې شوې. هغه ویلي، له هوايي شرایطو پرته کېدای شي نور عوامل هم د پېښې لامل وي.
چارواکي وایي، د تور بکس معلومات به روښانه کړي چې څه پېښ شوي دي؛ خو پایلې ته رسېدل څو میاشتې وخت نیولی شي. همدارنګه، د ترکیې عدلیې وزارت د پېښې په تړاو رسمي پلټنې پیل کړې دي.
محمد الحداد انقرې ته د رسمي سفر په بلنه تللی و او د لیدنو وروسته بېرته د لیبیا پر لور روان و، چې الوتکه یې راولوېده.
ډېموکراټ سناتورانو له ولسمشر ډونالډ ټرمپ څخه غوښتي، چې د نږدې ۳۰ مسلکي سفیرانو بېرته رابللو پرېکړه دې بېرته واخلي. دوی خبرداری ورکوي، چې دا کار به یو خطرناکه تشه رامنځته کړي او روسیې او چین ته به د نفوذ د پراخېدو فرصت ورکړي.
د ډونالډ ټرمپ ادارې د مرغومي په لومړۍ نېټه اعلان وکړ، چې نږدې ۳۰ سفیران او نور لوړپوړي مسلکي ډیپلوماټان به له بهرنیو ماموریتونو څخه بېرته واشنګټن ته وغواړي، څو ډاډ ترلاسه شي چې د امریکا سفارتونه د «امریکا لومړی» له تګلارې سره سم فعالیت کوي.
د بهرنیو چارو وزارت تر اوسه نه ده روښانه کړې، چې دغه سفیران به کله او څنګه ځایناستي شي.
خو منتقدان وایي، دا پرېکړه به په نړۍواله کچه د امریکا اعتبار کمزوری کړي.
هغو لسو ډېموکراټو سناتورانو چې ټرمپ ته لیک لیکلی، ټینګار کوي چې دا ناڅاپي ډلهییز رابلل “بې ساری اقدام” دی چې له یوې پېړۍ راهیسې د معاصرې بهرنیو خدمتونو له جوړېدو وروسته هېڅ بل حکومت نه دی کړی او هېڅ پلان هم نشته چې پر ځای یې مسلکي کسان وګومارل شي.
دوی وايي، له دې ګام سره د امریکا د سفیرانو تش پوسټونه تر ۱۰۰ ډېر شول چې نږدې نیمایي ټولو ماموریتونو ته رسېږي او تر دې مخکې ۸۰ څوکۍ لا له مخکې تشې وې.
ډېموکراتانو په خپل لیک کې لیکلي: «تر هغو چې له ۱۰۰ څخه ډېرې سفارتخونې د نوي سفیر په تمه وي، چین، روسیه او نور به له سیمهییزو مشرانو سره اړیکې وساتي او موږ به په حقیقت کې له ډګر څخه ووځو. دا کار زموږ د سیالانو نفوذ پراخوي او د امریکا ګټې کمزورې کوي».
سپینې ماڼۍ پوښتنې بېرته بهرنیو چارو وزارت ته ور لېږلي. د وزارت ویاند د لیک منځپانګې ته په مستقیم ډول ځواب نه دی ورکړی، خو ډېموکراتان یې تورن کړل چې د سفیرانو د ټاکنو مخه نیسي.
ویاند وویل: «سناتور ډېموکراتانو د ولسمشر ټرمپ د نوماندانو په ځانګړي ډول سفیرانو او لوړپوړو ډیپلوماتانو مخه په بېساري ډول نیولې ده».
جمهوریپالان چې سنا کنټرولوي، تېر سپټمبر کې د مقرریو بهیر د ګړندي کولو لپاره د سنا قواعد بدل کړل.
د بهرنیو چارو وزارت بیا ډېموکراتان تورن کړي، چې د سفیرانو د ټاکلو بهیر یې ځنډولی دی، خو ډېموکرات سناتوران ټینګار کوي، چې دا پرېکړه باید ژر تر ژره بېرته واخیستل شي، تر څو د امریکا نړۍوال اعتبار ته نور زیان ونه رسېږي.
راپورونه زیاتوي، چې ولسمشر ټرمپ غواړي په مهمو دولتي او ډیپلوماټیکو څوکيو کې خپل وفاداران وګوماري او په دې لړ کې لسګونه ډیپلوماتان هم له دندو لرې شوي دي.
د طالبانو تر واک لاندې د کډوالو ستونزو ته د رسېدنې عالي کمېسیون د چهارشنبې په ورځ خبر ورکړی، چې نن له ایران او پاکستان څخه ۷۴۵ کورنۍ افغانستان ته راستنې شوې دي. د کمېسیون په راپور کې راغلي، چې له دغو کډوالو سره مالي مرستې هم شوې دي.
د دغه کمېسیون د راپور لهمخې، دغه کډوال د کندهار د سپین بولدک، د ننګرهار د تورخم، د هلمند د بهرامچې، د هرات د اسلامکلا او د نیمروز د ورېښمو پله له لارې ستانه کړای شوي دي.
طالبانو ویلي، چې د کډوالو کورنیو د غړو شمېر ۳۵۱۲ تنو ته رسېږي، چې په زور افغانستان ته ستانه کړای شوي دي.
د طالبانو د یاد کمېسیون د معلوماتو لهمخې، د تورخم له لارې ۵۸۰ کورنۍ چې غړې یې ۲۷۱۲، د بولدک له لارې ۷۹ کورنۍ چې د غړو شمېر یې ۴۲۴ تنه، د ورېښمو له لارې ۳۳ کورنۍ چې شمېر یې ۱۲۶ تنه و، د بهرامچې له لارې ۲۹ کورنۍ چې ۱۵۹ تنه و او د اسلامکلا له لارې ۲۴ کورنۍ چې د غړو شمېر ۹۱ تنه وو، افغانستان ته ستانه کړای شوي دي.
دا په داسې حال کې ده، چې په پاکستان او ایران کې د افغان کډوالو وضعیت د اندېښنې وړ دی. راپورونه ښيي، چې د پاکستان په بېلابېلو ښارونو کې د پولیسو د عملیاتو په لړ کې افغان کډوال د پلټنو، نیولو او جبري اېستلو له ګواښ سره مخ دي.
تازه د طالبانو د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو وزیر مولوي عبدالکبیر هم ویلي، چې واک ته د یادې ډلې له رسېدو راهیسې ۶،۸ مېلیونه کډوال له ګاونډیو او نورو هېوادونو افغانستان ته ستانه شوي او دغه شمېره د لوړېدو په حال کې ده.
کرملین کې یوې باخبره سرچینې ویلي، روسیه د امریکا او اوکراین لهخوا پر چمتو شوې ۲۰ مادهییزې د سولې طرحه کې د پراخو بدلونونو غوښتنه کوي؛ داسې بدلونونه چې پکې د اوکراین د پوځي ځواک محدودول، د ناټو د راتلونکې ختیځلوري پراختیا مخنیوی او د روسي ژبې د وضعیت په اړه تضمینونه شامل دي.
کيیف بيا د خاورې له پرېښودو ډډه کوي.
د «بلومبرګ» خبري اژانس د دغې روسۍ باخبرې سرچينې له قوله راپور ورکړی، چې مسکو هغه ۲۰ مادې لرونکې طرحه چې د امريکا او اوکراين له لوري ګډه چمتو شوې ده، د «راتلونکو خبرو اترو لپاره د پيل ټکی» بولي. سرچينه وايي، په دې طرحه کې هغه شرطونه نشته چې روسيه يې ضروري ګڼي او لاهم ډېرې پوښتنې بېځوابه پاتې دي. سرچينې زياته کړې، چې اوسنی سند ډېر د «اوکراين دوديزې طرحې» ته ورته دی، خو مسکو به يې «په منطقي توګه» وڅېړي.
د دې سرچينې په وينا، د روسیې غوښتنه دا ده چې ختيځ لور ته د «ناټو» د هر ډول راتلونکي پرمختګ بايد مخه ونيول شي او دا هم تضمين شي چې اوکراين به بېطرف پاتې شي، ان که اروپايي ټولنې ته ورګډ هم شي.
مسکو همدارنګه غواړي، چې له جګړې وروسته د اوکراین د پوځ پر اندازې او وسلو محدودیتونه ولګول شي او د روسي ژبې د وضعیت او حقوقو په اړه روښانه تضمینونه ورکړل شي.
پر ې سربېره، روسيه د لوېديځ لهخوا د بنديزونو د لغوه کېدو او په لوېديځ کې د روسيې د سلګونو ميلياردو ډالرو کنګل شويو شتمنيو د برخليک په اړه وضاحت غواړي.
مسکو غواړي، چې اوکراين د دونيتسک ختيځې سيمې له ځمکې تېر شي، هغه غوښتنه چې کيیف يې د روسيې د بيا يرغل د خطر له امله ردوي.
سرچینو افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته ویلي، چې د ایران پر پوله د مړو شویو کډوالو شپږ نورې جنازې پرون افغانستان ته انتقال شوې دي. تېره اوونۍ یو شمېر افغان کډوال د ایران پر لوري د تګ پر مهال د سختې یخنۍ له امله مړه شوي وو.
سرچینو د چهارشنبې په ورځ (د مرغومي ۳مه) افغانستان انټرنشنل - پښتو ته ویلي، چې د ایران پر پوله د یخنۍ له امله د مړه شویو کډوالو له جملې ۶ جسدونه هرات ولایت ته انتقال شوي دي.
د سرچینو د معلوماتو لهمخې، د مړه شويو کډوالو جنازې د هرات څلورو ولسوالیو غوریان، ادرسکن، ګذره او د شینډنډ شپږو سیمو ته انتقال شوي دي.
سرچینه زیاتوي، چې د ایران حکومت د مړه شویو کډوالو د انتقال په برخه کې په ورځني ډول له ۵ څخه تر ۶ جنازو د اېستلو اجازه ورکوي.
سرچینو افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته د مړه شویو کډوالو د همدې ۶ جنازو د انتقال اجازه پاڼې هم لېږلې دي.
سیمهییزې سرچینې تېره اوونۍ ویلي و، چې د سخت ژمي په منځ کې د ایران په لور د غېر قانوني تګ هڅو پر مهال د یخنۍ له امله تر ۴۰ زیات افغان کډوال مړه شوي دي. د دغه افغانانو یو شمېر جسدونه د هرات ولایت کوهسان او ادرسکن ولسوالیو ته انتقال شوي دي.
په داسې حال کې چې وړاندې د شاوخوا ۳۰ کسانو د مړینې راپور ورکړل شوی و، خو د سرحدي سیمو له څېړنو او د افغانستان او ایران ترمنځ د مړو د سړو خونو تر کتنې وروسته، د مړو شمېر له ۴۰ تنو اوښتی دی.
د هرات ولایت لپاره د طالبانو د والي ویاند د ایران په پوله کې د څو کډوالو د مړینې پېښه تایید کړې وه؛ خو د شمېر په اړه یې دغې ډلې تراوسه جزیات نهدي وړاندې کړي.
نن د چهارشنبې په ورځ (د مرغومي ۳مه) د ایران د خراسان رضوي ولایت د سرحدي ځواکونو قوماندان سردار مجید شجاع وویل، چې د تېرې اوونۍ د واورو او سختې یخنۍ پرمهال د تایباد په پوله تر ۱۶۰۰ ډېر ناقانونه افغان کډوال ژغورل شوي؛ خو له دې ډلې لس کسان بیا د سختې یخنۍ له امله مړه شوي دي.
د نوموړي په وینا، سره له دې چې د ناقانونه تګراتګ په اړه په وار-وار خبرداری ورکړل شوی، خو د نه پاملرنې له امله ۱۰ کسان د سړې هوا له کبله مړه شوي دي.
