د طالبانو د معلوماتو او احصایې اداره وايي، تېرو دوو کلونو کې یې ۴ میلیونه او ۶ لکه کسانو ته برېښنايي پېژندپاڼې ور کړې دي. د دوی په خبره، تېر کال یې ۲.۵ میلیونه کسانو ته برېښنايي تذکرې ور کړې، چې یو نیم میلیون یې نارینه او پاتې هم ښځې دي.
د دې ادارې چارواکو په «ملت ته د حکومت حساب ور کول» پروګرام کې وویل، چې د برېښنايي پېژندپاڼو له پیل راهیسې تر اوسه لس میلیونه او اوه لکه کسانو دا تذکرې اخیستې دي.
د باختر اژانس د راپور له مخې، دې ادارې د تذکرې برخه کې له فساد سره مبارزه کې پروسږکال څلوېښت دلالان یا کمېشنکاران نیولي او عدلي او قضايي ادارو ته یې سپارلي دي.
د طالب چارواکو په خبره، دې ادارې تېر کال د فساد ۱۳۰ قضیې ارزولې او په نتیجه کې یې د فساد څلور دوسیې قضايي ارګانو ته سپارلې او نږدې څلوېښت کارمنان یې له دندې لرې کړي دي.
په دوحه کې د امریکايي او طالب پلاوو دوه ورځنۍ ناسته پای ته رسېدلې او د دواړو لورو خبرپاڼې تر ډېره مثبت اړخونه لري او د رضایت نښې پکې له ورایه څرګندې دي. خو په دغو خبرپاڼو کې کوم پيغام پروت دی او کوم څیزونه له قلم پاتې دي او ولې؟
لومړی به د امریکا د بهرنیو چارو وزارت خبرپاڼې ته کتنه وکړو:
د امریکا د بهرنیو چارو وزارت په دغه خبر پاڼه کې لیکلي چې له طالبانو سره دوه اړخیزې خبرې بشپړې او رغنده وې او د تورم یا پړسوب د کچې د ټيټېدو، په ۲۰۲۳ کال کې د صادراتو او وارداتو پراختیا،د امریکا او د هغوی د ملاتړ پر وړاندې د افغانستان د خاورې د نه کارلو او د افغانانو پر ضد د ترهګریزو بریدونو کموالی او د کوکنارو د کر کیلې د کمېدو په اړه یې ستاینه کړې ده.
د امریکا اندېښنې د دغې خبرپاڼې په اډانه کې داسې رالنډې شوي: د دواړو خواو تر منځ د باور جوړونې پياوړتیا، بشري ناورین او د مرستو رسولو اړتیاوې، بشري حقونه او د صنعتي نشه یي توکو قاچاق.
د ټام ویسټ ډله چې پکې د افغانستان او بشري حقونو لپاره د امریکا ځانګړې استازې رینا امیري او د افغانستان لپاره د هغه هېواد سفیره کرن ډېکر شاملې دي دا یې نه ده روښانه کړې چې له باور جوړونې یې موخه څه ده؟
اصلي خبره دا ده، چې امریکایي لوري په دغه خبر پاڼه کې یو لړ مهمو او حساسو موضوع ګانو ته اشاره نه ده کړې، لکه له ترهګریز تور نوملړ څخه د طالب مشرانو د نومونو ایستل او د افغانستان د کنګل شویو پيسو ازادېدل.
اوس به د طالبانو خبرپاڼې ته هم کتنه وکړو:
طالبانو هم په خبر پاڼه کې د باوړ جوړونې پراختیا ته اشاره کړې او ویلي یې دي، چې دواړو غاړو د تور نوملړ د خذفولو، پر طالب مشرانو د بندیزونو لرې کولو، د افغانستان بانک د کنګل شویو پيسو ازادېدلو او د افغانستان اقتصادي ټيکاو او د نشه یي توکو پر ضد مبارزې باندې خبرې کړې دي.
خو طالبان یو ګام مخته تللي او ویلي یې دي چې د باور جوړولو لپاره بنسټيز ګام له تور نوملړه د هغوی د مشرانو د نومونو لرې کول دي.
اوس که دغه دواړه خبر پاڼې وڅېړل شي داسې برېښي، چې د طالبانو لپاره تر هر څه مهمې خبرې دا دي چې یو خو د هغوی د مشرانو نومونه له تور نوملړه و ایستل شي او بل دا چې د افغانستان بانک د شاوخوا اووه ملیارده کنګل شويو ډالرو ازادېدل دي چې دا مهال د امریکا په واک کې دي.
له بله پلوه د امریکا مهمه غوښتنه هم دا ده چې له ترهګریزو بریدونو خوندي پاتې شي، هغه چې د افغانستان له خاورې ورته ګواښ پېښيږي. که څه هم چې ښایي په دغه ناسته کې په افغانستان کې د یو شمېر نورو ننګونو په اړه نورې خبرې هم شوې وي، خو تر دې ځایه لږ تر لږه دواړه لوري د هغو له یادولو په څنګ تېر شوي دي.
د افغانانو لپاره د طالباني نظام بڼه او د امیر المومنین په نامه د یو کس له خوا د واګو ولکه کول د منلو نه دي، د داسې یو نظام نشتوالی چې هر څوک پکې ځان نه شي کتلی د نا امنۍ او تاوتریخوالي ستر لاملونه دي، چې دغه هېواد ورسره لاس او ګرېوان دی.
نه ټام ویسټ نه هم متقي په خپلو ویناو کې د مشروع او قانوني او یا ټولګډونه حکومت په اړه څه ويلي چې ورسره د طالبانو چارسمبالی یا سرپرست حکومت پای ومومي او یا هم ورسره افغانستان مشروع سیاسي بهیر ته سیخ شي. او
نه هم دې خوا ته کومه اشاره شوې، چې د نظام په اړه بحث او حکومتولي نور د امریکا لپاره لومړیتوب نه دی او د نورو افغان سیاستوالو هڅې هم په دې برخه کې کومې پایلې ته نه دي رسیدلې.
خو یو بل واقیعت دا هم دی چې دواړو غاړو، نه طالبانو او نه هم امریکایانو د طالبانو د اوسني نظام د رسمیت پيژندنې په اړه څه ویلي.
د طالبانو لپاره ستره خبره دا ده چې د نړۍوالو له خوا په رسمیت وپيژندل شي چې لاره یې هم له واشنګټنه تیریږي.
ډېر لرې ښکاري چې د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي به په دې ناسته کې دغه ټکي ته اشاره نه وي کړي، خو د دغې ناستې څخه لاس ته راوړنو ته په کتو داسې ښکاري چې د طالبانو د رسمیت پېژندلو مسله د امریکا لپاره ارزښتناکه نه ده.
کیدای شي داسې پایلې ته سړی ورسیږي چې روان وضیعت هم د امریکا او هم د طالبانو لپاره د منلو وړ نه دی او د خبرو اترو دغه لړۍ به دوام ومومي، پرته له دې چې د بشري حقونو د خوندیتوب، د قانوني حکومت د رامنځته کېدو او له تور نوملړه د طالب مشرانو د نومونو اېستل به داسې ژر عملي شي، چې طالبان ورته په تمه دي.
په دوحه کې د امریکايي او طالب پلاوو دوه ورځنۍ ناسته پای ته رسېدلې او د دواړو لورو خبرپاڼې تر ډېره مثبت اړخونه لري او د رضایت نښې پکې له ورایه څرګندې دي. خو په دغو خبرپاڼو کې کوم پيغام پروت دی او کوم څیزونه له قلم پاتې دي او ولې؟
لومړی به د امریکا د بهرنیو چارو وزارت خبرپاڼې ته کتنه وکړو:
د امریکا د بهرنیو چارو وزارت په دغه خبر پاڼه کې لیکلي چې له طالبانو سره دوه اړخیزې خبرې بشپړې او رغنده وې او د تورم یا پړسوب د کچې د ټيټېدو، په ۲۰۲۳ کال کې د صادراتو او وارداتو پراختیا،د امریکا او د هغوی د ملاتړ پر وړاندې د افغانستان د خاورې د نه کارلو او د افغانانو پر ضد د ترهګریزو بریدونو کموالی او د کوکنارو د کر کیلې د کمېدو په اړه یې ستاینه کړې ده.
د امریکا اندېښنې د دغې خبرپاڼې په اډانه کې داسې رالنډې شوي: د دواړو خواو تر منځ د باور جوړونې پياوړتیا، بشري ناورین او د مرستو رسولو اړتیاوې، بشري حقونه او د صنعتي نشه یي توکو قاچاق.
د ټام ویسټ ډله چې پکې د افغانستان او بشري حقونو لپاره د امریکا ځانګړې استازې رینا امیري او د افغانستان لپاره د هغه هېواد سفیره کرن ډېکر شاملې دي دا یې نه ده روښانه کړې چې له باور جوړونې یې موخه څه ده؟
اصلي خبره دا ده، چې امریکایي لوري په دغه خبر پاڼه کې یو لړ مهمو او حساسو موضوع ګانو ته اشاره نه ده کړې، لکه له ترهګریز تور نوملړ څخه د طالب مشرانو د نومونو ایستل او د افغانستان د کنګل شویو پيسو ازادېدل.
اوس به د طالبانو خبرپاڼې ته هم کتنه وکړو:
طالبانو هم په خبر پاڼه کې د باوړ جوړونې پراختیا ته اشاره کړې او ویلي یې دي، چې دواړو غاړو د تور نوملړ د خذفولو، پر طالب مشرانو د بندیزونو لرې کولو، د افغانستان بانک د کنګل شویو پيسو ازادېدلو او د افغانستان اقتصادي ټيکاو او د نشه یي توکو پر ضد مبارزې باندې خبرې کړې دي.
خو طالبان یو ګام مخته تللي او ویلي یې دي چې د باور جوړولو لپاره بنسټيز ګام له تور نوملړه د هغوی د مشرانو د نومونو لرې کول دي.
اوس که دغه دواړه خبر پاڼې وڅېړل شي داسې برېښي، چې د طالبانو لپاره تر هر څه مهمې خبرې دا دي چې یو خو د هغوی د مشرانو نومونه له تور نوملړه و ایستل شي او بل دا چې د افغانستان بانک د شاوخوا اووه ملیارده کنګل شويو ډالرو ازادېدل دي چې دا مهال د امریکا په واک کې دي.
له بله پلوه د امریکا مهمه غوښتنه هم دا ده چې له ترهګریزو بریدونو خوندي پاتې شي، هغه چې د افغانستان له خاورې ورته ګواښ پېښيږي. که څه هم چې ښایي په دغه ناسته کې په افغانستان کې د یو شمېر نورو ننګونو په اړه نورې خبرې هم شوې وي، خو تر دې ځایه لږ تر لږه دواړه لوري د هغو له یادولو په څنګ تېر شوي دي.
د افغانانو لپاره د طالباني نظام بڼه او د امیر المومنین په نامه د یو کس له خوا د واګو ولکه کول د منلو نه دي، د داسې یو نظام نشتوالی چې هر څوک پکې ځان نه شي کتلی د نا امنۍ او تاوتریخوالي ستر لاملونه دي، چې دغه هېواد ورسره لاس او ګرېوان دی.
نه ټام ویسټ نه هم متقي په خپلو ویناو کې د مشروع او قانوني او یا ټولګډونه حکومت په اړه څه ويلي چې ورسره د طالبانو چارسمبالی یا سرپرست حکومت پای ومومي او یا هم ورسره افغانستان مشروع سیاسي بهیر ته سیخ شي. او
نه هم دې خوا ته کومه اشاره شوې، چې د نظام په اړه بحث او حکومتولي نور د امریکا لپاره لومړیتوب نه دی او د نورو افغان سیاستوالو هڅې هم په دې برخه کې کومې پایلې ته نه دي رسیدلې.
خو یو بل واقیعت دا هم دی چې دواړو غاړو، نه طالبانو او نه هم امریکایانو د طالبانو د اوسني نظام د رسمیت پيژندنې په اړه څه ویلي.
د طالبانو لپاره ستره خبره دا ده چې د نړۍوالو له خوا په رسمیت وپيژندل شي چې لاره یې هم له واشنګټنه تیریږي.
ډېره لرې ښکاري چې د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي به په دې ناسته کې دغه ټکي ته اشاره نه وي کړي، خو د دغې ناستې څخه لاس ته راوړنو ته په کتو داسې ښکاري چې د طالبانو د رسمیت پېژندلو مسله د امریکا لپاره ارزښتناکه نه ده.
کیدای شي داسې پایلې ته سړی ورسیږي چې روان وضیعت هم د امریکا او هم د طالبانو لپاره د منلو وړ نه دی او د خبرو اترو دغه لړۍ به دوام ومومي، پرته له دې چې د بشري حقونو د خوندیتوب، د قانوني حکومت د رامنځته کېدو او له تور نوملړه د طالب مشرانو د نومونو اېستل به داسې ژر عملي شي، چې طالبان ورته په تمه دي.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر بلاول بوټو پر طالبانو غږ کړی، چې په افغانستان کې د ترهګرو پر وړاندې پریکنده اقدام وکړي او تر څنګ يې له پاکستان سره د خبرو اترو په برخه کې مرسته وکړي.
بلاول بوټو د پاکستان د بهرنیو چارو په وزارت کې غونډې ته د وینا پر مهال ټینګار کړی، چې ترهګر په پاکستان کې بې ګناه خلک په نښه کوي او طالبانو ته لازمه ده چې له نړۍوالې ټولنې سره د مبارزې په برخه کې خپلې ژمنې پوره کړي.
هغه دا هم ویلي چې د دې حساسې مسلې په هوارۍ کې پاکستان چمتو دی چې له خپل ګاونډي هېواد سره مرسته وکړي.
هغه د پاکستان سما نیوز رسنۍ ته ویلي: ((د ترهګرۍ په مخنیوي کې د پاکستان دریځ روښان دی او د افغانستان له موقت حکومت مو غوښتي، چې د ترهګرۍ د ګواښ پر وړاندې همکاري د دواړو هېوادونو په ګټه ده. ))
هغه زیاته کړې ده، طالبان د ترهګرۍ ضد پوځ او د ترهګرۍ د مهارولو ځواک نه لري، چې له امله يې له ترهګرۍ سره مبارزه پڅه او له ستونزو سره مخامخ ده.
هغه ویلي: (( له ترهګرۍ سره په تېر کې هم موږ او دوی له ګواښ سره مخ و او که يې پر وړاندې مبارزه ونکړو بیا به هم دواړه هېوادونه د ترهګرۍ قرباني يو، موږ دغې مبارزې ته چمتو یو)).
بلاول بوټو ویلي، د پاکستان لومړنۍ اندېښنه د افغانستان له خاورې د ترهګرۍ او تاوتریخوالي ختمول دي او هېواد یې دې موخې ته د رسېدو لپاره هر ډول مرستې ته چمتو دی.
ښايي د بلاول بوټو اشاره پاکستاني طالبانو( ټي ټي پي) ته وه، چې پاکستان يې تل د پړې ګوته واکمنو طالبانو ته نیسي.
بلاول بوټو اندېښنه څرګنده کړې او ویلي یې دي، هغه ترهګر چې پر دوی بریدونه کوي په افغانستان کې له ناټو ځواکونو پاتې شوې وسلې ورسره دي، ده له طالبانو وغوښتل چې له ترهګرۍ سره د اغېزمنې مبارزې لپاره روښانه اراده څرګنده کړي.
د افغانستان لپاره د امریکا ځانګړو استازو د قطر د بهرنیو چارو وزارت د نړۍوالو همکاریو په چارو کې د دولت له وزیرې لولو الخاطر سره د افغان ښځو او نجونو پر زده کړو او اقتصادي پیاوړتیا خبرې کړي دي.
د افغانستان د ښځو او نجونو په چارو کې د امریکا ځانګړې استازې رینا امیري په خپلې ټوېټر پاڼه کې لیکلي، چې هغې له لولوه الخاطر سره د افغان ښځو د تعلیم او اقتصادي پیاوړتیا په اړه خبرې کړي دي.
د قطر د بهرنیو چارو وزارت د زمري په لسمه په یوې خپرې شوې خبرپاڼه کې لیکلي، چې لولو الخاطر د قطر په کوربه توب له ټام ویسټ او رینا امیري سره په لیدنه کې د امریکا او طالبانو د ناستو د پایلو او همداراز له افغانستان سره د پوهنې، روغتیا او اقتصاد په برخو کې د ملاتړ په اړه خبرې کړي دي.
د زمري میاشتې په اتمه او نهمه نېټه په دوحه کې د امریکا استازو د طالبانو د بهرنیو چارو د وزیر امیر خان متقي او له مل پلاوي سره یې کتلي وو.
د همه نګاو په نامه د بشري حقونو یو سازمان ویلي، چې د جولای په میاشت کې یعنې د چنګاښ له لسمې څخه د زمري تر نهمې نېټې پورې د ایران په زندانونو کې ۶۱ تنه اعدام شوي چې څلور تنه یې افغانان وو.
د حالوش په نوم یوې رسنیزې ډلې هم ویلي< چې په تېرو دوو ورځو کې یوولس تنه بلوڅان او یو افغان په ایران کې اعدام شوي دي.
د هه نګاو د بشري حقونو سازمان د راپور له مخې د بهبهان د سیمې اوسیدونکی بندي هم د سه شنبې پر ورځ د اسد په لسمه نېټه د شیبان اهواز په زندان کې اعدام شو.
د هه نګاو د راپور له مخې د مسعود اسحاق زي په نوم یو افغان د سه شنبې پر ورځ د نشه یی توکو د جرمونو په تور اعدام شوی دی.
حالوش د اعدام د حکم د اجرا کولو پر څرنګوالي ټينګار کړی او وایي، چې یو لړ ګډ موارد لکه د قانون ماتول او په قضایي روال کې نا څرګندتیاوې هغه څه دي چې د دغو کسانو د اعدامولو په حکمونو کې له ورایه څرګند ښکاري.
تر دې وړاندې به هرکال د محرم په میاشت کې د اعدامونو کچه راټیټېدله، خو د حال وش په وینا روان کال د محرم په میاشت کې اعدامونه په ډله ییزه توګه ترسره شوي دي.
دغې رسنۍ دا رنګه «د بلوڅانو د اعدامولو د زیاتوالي بهیر، د ټولنې، ځواکمنو هېوادونو، نړۍوالې ټولنې او هغو رسنیو چې ګڼ کتونکي لري»په چوپتیا اندېښنه ښودلې ده.
د ایران اسلامي جمهوريت تېره میاشت هم هغه دوه تنه افغانان پر دار ځړولي وو چې پر هغوی د شاه چراغ پر زیارت د برید تور پورې شوی و.
