ایراني سني عالم مولوي محمد حسین ګرګیج له طالبانو وغوښتل، چې د افغانستان له پولې سره د «سیستان د خلکو دوه زره ځمکې» بیرته ور کړي. هغه زیاته کړه: "دا ځمکې زموږ دي. د ایران او بلوڅ قوم دي.که اوبه نه راکوئ، ځمکې خو را نه مه نیسئ».
دغه ایراني سني عالم ویلي، څو کاله وړاندې ایراني چارواکو له افغانستان سره پر پوله دیوال جوړ کړ او "زموږ د هېواد یوه لویه برخه د دېوال ها خوا پاتې شوه".
په دې وروستیو ورځو کې د افغانستان په اړه د یوه ایراني کارپوه تر څرګندونو وروسته د افغانستان او ایران ترمنځ د سرحدي دیوال مسلې ته غبرګون ښودل کېږي.
"انتخاب" خبري وېبپاڼې په دې وروستیو کې د افغانستان د مسایلو د یوه کارپوه پیر محمد ملازهي له خولې لیکلي، چې له افغانستان سره پر پوله د سیستان- بلوچستان په زابل ولسوالۍ کې د سرحدي دیوال په جوړولو کې تېروتنه شوې او د دېوال بلې غاړې ته د ایران یوه برخه پرېښودل شوې ده.
دغه کارپوه ادعا وکړه چې طالبانو «دا ځمکې نیولې دي» او اوس وایي، چې پوله همدا دیوال دی.
د ښاغلي ملازهي په وینا، "طالبان ایراني بزګرانو ته د کرنې اجازه نه ورکوي او ځمکې یې غصب کړې دي."
مولوي محمد حسین ګرګیج طالبانو ته خبرداری ورکړ چې د «سیستان او بلوڅانو» ځمکې دې بیرته ورکړي.
هغه د جمعې لمانځه په خطبه کې وویل، چې کله ایراني چارواکو غوښتل دغه دیوال جوړ کړي، په یوه غږیز پیغام کې یې ورته ویلي و چې دا «احمقانه او بې ګټې کار دی» او د دې پر ځای دې پر پوله بازار جوړ کړی.
دغه ایراني عالم زیاته کړه، د اټکل له مخې د ایران دوه زره هکتاره خاوره د دیوال ها غاړې ته پرته ده او «افغانستان ویلي چې دا خاوره زموږ ده تاسو خپله پوله په خپله ټاکلې ده».
هغه ایراني چارواکي د دغه دیوال د جوړولو له بودیجې په ناوړه ګټې اخیستنې تورن کړل او ویې ویل: «موږ د څو کسانو د حماقت له لاسه په سیستان کې دوه زره هکتاره با کیفیته ځمکه له لاسه ورکړه».
ښاغلي ګرګيج وويل، د دغه دېوال له جوړېدو وروسته د سيستان کروندګرو د تګ راتګ لپاره "شنه کارتونه" ترلاسه کړل، خو اوس دغه کارتونه بې اعتباره شوي دي او دوی ته د تګ راتګ اجازه نه ورکول کیږي.
د افغانستان او ایران ترمنځ د دغه سرحدي دیوال په اړه له بېلا بېلو نظرونو وروسته، د دوشنبې په ورځ (دزمري ۲۳مه) د ایران د بهرنیو چارو وزارت ویاند ناصر کنعاني په یوه خبري غونډه کې د خبریالانو د پوښتنو په ځواب کې وویل، چې په دې اړه معلومات نه لري او همدارنګه رسنیز اټکلونه نه تاییدوي.
هغه د دې پوښتنې په ځواب کې چې ایا ایران به د دغو ځمکو د بیرته نیولو لپاره اقدام وکړي، وویل: «موږ هیڅ ځمکه نه ده ورکړې چې بیرته یې واخلو».
ښاغلي کنعاني ټینګار وکړ چې «د ایران اسلامي جمهوریت په ټاکل شویو پولو باندې خپل بشپړ حاکمیت درلود او لري یې».
طالبانو تر اوسه په دې اړه څه نه دي ویلي.
د ایراني رسنیو د معلوماتو له مخې، په سیستان کې د ایران او افغانستان تر منځ سرحدي دیوال د ۱۳۷۷ او ۱۳۸۲ لمریز کلونو ترمنځ «د نشه یي توکو او قاچاق د مخنیوي لپاره جوړ شوی دی».
تر دې مخکې هم د سیستان - بلوچستان ځینو چارواکو ادعا کړې ده چې د دغه دیوال د جوړولو پر مهال د ایران د ځمکې یوه برخه د «امنیتي دېوال» ها غاړې ته پاتې شوې ده.
د دغه دیوال اوږدوالی چې د اسلامي جمهوریت ځیني چارواکي یې «امنیتي دیوال» بولي، تر ۳۰ کیلومترو زیات بلل کېږي.
غازي امان الله خان په ۲۷ کلنۍ کې د افغانستان پاچا شو او له ۱۹۱۹ کال تر ۱۹۲۹ کال پورې یې واکمني وکړه.
نوموړي په دریم افغان- انګرېز جنګ کې بریتانیا ته په ماتې ور کولو سره د غازي نوم وګاټه.
د هغه په وخت کې د لویې جرګې له لارې افغانستان کې اساسي قانون جوړ شو او له مخې یې ټول افغانان یو شان وبلل شول.
غازي امان الله خان د هېواد د عصري کولو لپاره د اورګاډي پټلۍ هم کابل کې جوړه کړه او هم یې هوايي ډګر په شېرپور کې جوړ کړ.
غازي امان الله خان د افغانستان د پرمختګ او عصري کولو لپاره پر زدکړه ډېر تینګار در لود.
د هغه په وخت کې په افغانستان کې اول ځل د پوهنې وزارت جوړ شو او ښوونځي پرانیستل شول.
راډیو، تلیفون، د چاپ ماشین، کاغذي نوټ او همدارنګه پاسپورټ دود شو.
د غازي امان الله خان په وخت کې له افغانستان مختلفو هېوادونو ته زدکوونکي ولېږل شول.
نوموړي له نورو هېوادونو په تېره له هند هم افغانستان ته ځينې استادان را وستل.
غازي امان الله خان د افغانستان د عصري کولو لپاره د بریتانیا، جرمني او روسیې په ګډون مختلفو هېوادنو ته شپږ میاشتنې سفر درلود.
نوموړي له دغه سفر وروسته د افغانستان د لا عصري کولو هڅې چټکې کړې، خو د هغه له اصلاحاتو سره وروسته پاتې ټولنه جوړه نه وه. د بچه سقاو یا حبیب الله کلکاني په مشرۍ د نوموړي ضد پاڅون بریالی او شاه امان الله غازي ایټالیا ته جلا وطن شو.
