د هرات-کندهار پر لار په ترافیکي پېښه کې د جمعې په ورځ د طالبانو تر کنټرول لاندې د افغانستان بانک مشر هدایت الله بدري ټپي او موټر چلوونکی یې وژل شوی دی. دغه کسان په چورلکه کې کندهار ته وړل شوي. د افغانستان بانک ویاند حسیب الله وايي، د ښاغلي بدري موټر «چپه» شوی دی.
د نوموړي په خبره، ښاغلی بدري «جوړ دی او روغتیايي حالت یې د اندېښنې وړ نه دی.»
هدایت الله بدري د طالبانو له جګپوړو چارواکو څخه دی او ددې ډلې بنسټګر ملا عمر ته نژدې کس او مالي برخې مسوول وو.
د طالبانو بیا واکمنېدو سره نوموړی د دې ډلې د مالیې وزیر و.
د امریکا د پارلمان دغه استازی وایي، چې له افغانستانه د دغه هېواد د پوځ وتلو، د متحده ایالاتو سیالان ډېر غره کړل. مایکل والتز باوري دی، چې له افغانستانه د امریکا وتل، نړۍ ته دغه پیغام ورساوه چې واشنګټن له خپلو متحدینو سره نه درېږي.
د امریکا د پارلمان د وسلهوال پوځ کمیټې غړي له فاکس نیوز سره په یوې مرکه کې ویلي، چې متحده ایالاتو هم له افغانستانه په بېړه د وتلو پایلې احساس کړي.
د امریکا وروستی سرتېرې د وږي په نهمه له افغانستانه ووته او طالبان په بشپړه توګه پر دغه هېواد واکمن شول.
فاکس نیوز د پنجشنبې په ورځ د وږي په نهمه د امریکا د ملي امنیت شورا د یوه ویاند له خولې لیکلي:« د امریکا ولسمشر له دغه انتخابونو سره مخ و، چې جګړه سخته کړي، او امریکایي سرتیري له پراخو ګواښونو سره مخ کړي، او یا د متحده ایالاتو ترټولو اوږدمهاله جګړه چې په کې دوه ټرېلیونه ډالر لګېدلي دي؛ ختمه کړي.»
نیویارک ټایمز هم د پنجشنبې په ورځ د وږي په نهمه په یوه راپور کې د طالبانو تر واک لاندې د افغانستان پر وضعیت او د دغې ډلې پر وړاندې د امریکا تګلاره وارزوله.
نړۍوال څارونکي وایي، چې طالبان په خپلې نوې واکمنۍ کې هم پر غچ اخیستونکو وژنو، ربړونو او انسان تښتونې لاس پورې کړی.
د ایران د بهرنیو چارو مرستیال وزیر، په افغانستان کې د ټولګډونه حکومت د جوړولو لپاره د ایران د غوښتنې په اړه د امیرخان متقي پر نیوکې غبرګون وښود. هغه ویلي:« د موضوع په دوه اړخیزه کېدو او شخصي کولو سره له نړۍوالو مسوولیتونو تښتېدلی نه شئ.»
د طالبانو د بهرنیو چارو سرپرست وزیر امیرخان متقی د چهارشنبې په ورځ په کابل کې د دې ډلې د ملاتړو دیني عالمانو په غونډه کې د ټول ګډونه حکومت ملاتړو هېوادونو ته په خطاب کې وویل: «زموږ په زندانونو کې دومره بندیان نه شته، څومره چې تاسو یې اعداموئ. "
ښاغلي متقي زیاته کړه: "ایا تاسو ټول ګډونه حکومت لرئ، ستاسو په هېواد کې په زرګونه کسان ورک شوي؛ خو څوک یې د پوښتنې جرائت نهلري."
د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر په دې وینا کې، د کوم هېواد نوم وانهخیست؛ خو اسلامي جمهوري دولت یو له هغو هېوادونو څخه دی چې د مخالفینو په ځپلو او اعدامولو تورن دی او څو ځلې یې له طالبانو د یوه ټول ګډونه حکومت د جوړولو غوښتنه کړې ده.
د ایران د اسلامي جمهوریت د بهرنیو چارو مرستیال وزیر رسول موسوي د جمعې په ورځ په اېکس شبکه کې د متقي د وینا د ویډیو په خپرولو سره ولیکل: «سوله، ټیکاو، امنیت او پاییدونکی پرمختګ په افغانستان کې د یوه ټول ګډونه حکومت په جوړولو کې دی.»
نوموړي زیاته کړه، د ټول ګډونه حکومت جوړول د امنیت شورا د ۲۵۱۳ او ۲۵۹۳ پرېکړه لیکونو او د افغانستان د ګاونډیو هېوادونو ایران، پاکستان، چین او ترکمنستان د بهرنیو چارو د وزیرانو د غونډو د اجماع موضوع وه.
دغه ایراني چارواکي په داسې حال کې د طالبانو څرګندونو ته غبرګون ښودلی، چې تېره اونۍ د ایران د پارلمان یو پلاوی افغانستان ته راغلی و او د بهرنیو چارو له وزیر او نورو طالب چارواکو سره یې کتلي وو.
د ایران اسلامي جمهوریت په تېرو دوو کلونو کې له طالبانو سره نږدې اړیکې لري؛ خو د دواړو هېوادونو ترمنځ ځیني ستونزې شته، په تېره بیا په هلمند کې د حقابې موضوع د ایران او دغې ډلې ترمنځ د کړکېچ له لاملونو یو دی.
د ملګرو ملتونو ځانګړي راپور ورکوونکي ریچارډ بېنت ترکیې ته د یوه څلور ورځني سفر په ترڅ کې له افغان کډوالو سره په لیدنه کې، په افغانستان کې د بشري حقونو د وضعیت په اړه خبرې اترې کړې دي.
نوموړي نن په اېکس شبکه کې لیکلي چې، په دغه لیدنو کې ډېر شمېر افغانانو په افغانستان کې د بشري حقونو د پراخه سرغړونو په اړه اندېښنه ښودلې ده.
ښاغلي بېنټ په دغه سفر کې د یو شمېر دولتي او د ملګرو ملتونو له چارواکو سره یې د لیدنې او خبرو اترو خبر هم ورکړی.
ریچارډ بېنټ تر دې وړاندې په جرمني کې له مېشتو مدني فعالانو سره هم لیدلي و او د افغانستان اړوند په بېلابېلو مسایلو یې بحث کړی و.
افغانو مېرمنو په دغه لیدنه کې له ښاغلي بېنټ څخه غوښتي و، څو د افغانستان د ښځو غږ تر نړیوالو ورسوي.
د طالبانو د بهرنیو چارو سرپرست وزیر امیر خان متقي د اسلامي همکاریو له سازمان او اسلامي هېوادونو وغوښتل، چې د افغان ولس او حکومت ننګه وکړي.
امیر خان متقي د اسلامي همکاریو سازمان له استازیو او د اسلامي هېوادونو د عالمانو پلاوي سره د یوې غونډې پرمهال زیاته کړه، چې افغانستان د سیمې هېوادونو ملاتړ ته اړتیا لري.
دغه غونډه چې د کورنیو او بهرنیو خبریالانو له حضور پرته د تړلو دروازو تر شا شوې، په اړه یې د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت د اسلامي نړۍ له قوله داسې څه نه دي خپاره کړي، چې د طالبانو د واکمنۍ خلاف څرګندونې په کې شوې وي.
تر دې وړاندې د ګڼو اسلامي هېوادونو عالمانو او مفتیانو له طالبانو په وار، وار غوښتي، چې د نجونو پر تعلیم او مېرمنو پر کار لګېدلي بندیزونه د اسلامي احکامو خلاف کړنه ده او باید صادر شوي فرمانونه لغوه کړي.
دا رنګه د اندونیزیا ګڼو دیني عالمانو د طالبانو پر کړو وړو نېوکې کړې وې او هغه یې د اسلامي نړۍ د بدنامولو لپاره پيل شوې هڅې بللې وې.
په کابل کې د ایران سفیر ویلي:« تجربو ښودلې، چې په افغانستان کې هېڅ یو حاکم نظام په ځانځانۍ نهدی توانېدلی چې پاېښت او بقا ومومي.» حسن کاظمي قمي ویلي، هغه حکومت چې د ټولنې له یوې برخې جوړ وي، نهشي کولای ټولې ستونزې او کړکېچونه له منځه یوسي.
هغه چې د افغانستان لپاره د ایران د ولسمشر د ځانګړي استازي په توګه دنده ترسره کوي، د العالم شبکې سره یې په مرکه کې وویل:«نن ورځ افغانستان د څو لسیزو پاتې شوې ویجاړیو سره مخامخ دی؛ نو داسې یو دولت چې یوازې د ټولنې له یوې برخې جوړ وي، نه شي کولای ټولې ویجاړۍ له منځه یوسي.»
حسن کاظمي قمي په دغه مرکه کې چې د وږي په اتمه خپره شوې ویلي:« په افغانستان کې سوله، امنیت او بیارغاونه پرته له تل پاتې سیاسي ټيکاوه ناشونې ده.»
ایران له طالبانو سره د څه ناڅه نږدې اړیکو سره، سره دغه ډله په رسمیت نهده پېژندلې او هر ځلې یې په افغانستان کې د پراخ بنسټه حکومت د جوړېدو خبره کړې؛ خو طالبانو دغه غوښتنه په خپلو کورنیو چارو کې لاسوهنه بللې.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي، د چهارشنبې په ورځ (د وږي ۸ مه) په کابل کې د طالب پلوه عالمانو یوې غونډې ته د وینا پر مهال ایران ته په څنګزنه توګه اشاره وکړه او ویې ویل:«زموږ په زندانونو کې هومره بندیان نه شته، څومره چې تاسې یې اعداموئ.» امیرخان متقي د کنایې په ډول وویل: «ایا ستاسې حکومت پراخ بنسټه دی؟»
حسن کاظمي قمي وایي: «موږ هغه هېواد یو، چې د افغانستان حالت پر موږ اغېز پرې باسي؛ خو کله چې د ایران اسلامي جمهوریت د خیر خبره کوي، هغه د افغانستان د خلکو او د هغه هېواد د سیاسي نظام د خیر لپاره کوي، دا د ټولې سیمې د امنیت لپاره دي او په ټوله کې دغسې څرګندونې لاسوهنه نه ده.»
په کابل کې د ایران سفیر د خپلو خبرو په بله برخه کې د طالبانو په حکومت کې د شیعه مذهبو او نورو قومونو د استازیو د نشتوالي په اړه هم ځرګندونې کړې دي.
هغه وویل: «هغه څه چې ښکاره دي هغه دا دي، چې په حکومت کې لا هم د شیعه مذهبو او نورو قومونو نشتوالی ورته د منلو وړ نهدی.»
حسن کاظمي قمي هیله ښکاره کړه، چې په افغانستان کې به داسې دولت جوړ شي، چې ټول خلک به په کې خپل استازي ولري.
