خوست ولايت کې ورښتونو او سېلابونو خلکو ته مالي زيانونه اړولي
د خوست ولایت د ځایي سرچینو په خبره، د دغه ولایت د مرکز په ګډون په علي شېرو، باک او صبريو ولسواليو کې اورښتونو او سېلابونو د سیمې خلکو ته سخت مالي زيانونه اړولي دي.
د خوست ولایت د ځایي سرچینو په خبره، د دغه ولایت د مرکز په ګډون په علي شېرو، باک او صبريو ولسواليو کې اورښتونو او سېلابونو د سیمې خلکو ته سخت مالي زيانونه اړولي دي.
سرچينې زياته کړې، چې د دغې طبيعي پېښې له امله سلګونه جريبه کرنيزه ځمکه، لسګونه د استوګنې کورونه او د ځايي خلکو يو شمېر کرنيز محصولات هم له منځه تللي دي.
په روان کال کې دا شپږم ځل دى، چې ږلۍ د دغه ولايت په مرکز او يو شمېر ولسوالیو کې کروندهګر زيانمن کړي دي.
څو ورځې وړاندې د هوا پېژندنې ادارې د یوې خبرپانې په خپرولو سره د هېواد په نهو ولایتونو کې د سختو بارانونو او سېلابونو خبرداری ورکړی و.
د دغو ورښتونو اټکل په بدخشان، نورستان، کونر، لغمان، ننګرهار، لوګر، پکتیا، خوست او پکتیکا ولایتونو کې شوی دی.
تر دې وړاندې هم د هېواد په بېلابېلو سيمو کې د ورښتونو او سېلابونو راوتلو له امله ګڼو ولسي خلکو ته ډېر مالي او ځاني زيانونه اوښتي دي.
د امریکا دفاع وزیر له افغانستانه د امریکايي ځواکونو د وتلو د کلیزې په مناسبت په یوه بیانیې کې ویلي، چې امریکا د افغان متحدینو ملاتړ ته په کلکه ژمنه ده. لويډ اسټین وويل؛ امريکا به د خپلو افغان همکارانو په بيا مېشتولو کې خپلو هڅو ته دوام ورکړي.
د ۱۴۰۰ لمریز کال د وږي په نهمه له افغانستانه د امریکايي ځواکونو له بشپړ وتلو او د طالبانو له خوا د کابل تر کنټرول وروسته؛ ډېرو افغانانو د دغې ډلې له وېرې هېواد پرېښود.
د امریکا حکومت لسګونه زره کسان چې د افغانستان په شل کلنه جګړه کې یې امریکایي ځواکونو او حکومت سره همکاري کړې وه امریکا ته استولي.
د امریکا د دفاع د وزیر په بیانیې کې راغلي، چې د جګړې په وروستیو ورځو کې امریکا له خپلو متحدینو او شریکانو سره په ګډه په افغانستان کې د طالبانو د واکمنۍ پر مهال تر ۱۲۴ زره ډېر ملکي وګړي له افغانستانه ویستلي دي.
دغه امریکايي چارواکي په خپلې بیانیې کې ویلي؛ ویاړي چې د طالبانو د واکمنۍ له راتګ راهیسې یې هېواد له ۱۱۵ زرو ډېرو افغانانو ته پناه ورکړې ده.
د امریکا د دفاع وزیر زیاته کړه: «موږ د خپلو هغو افغان متحدینو ملاتړ ته چې زموږ تر څنګ جنګېدلي او هغو افغانانو ته چې اوس له خپل کړکېچن هېواد بهر د نوي ژوند په جوړولو بوخت دي، ژمن یو».
د یادونې وړ ده، چې نن د امریکا ولسمشر هم په یوې بیانیې کې پر کانګرس غږ کړی، چې د افغانانو د بیا مېشتېدو طرحه دې تایید کړي.
د کابل ښاریان وايي، چې نن ماخوستن مهال کابل ښار یوې شدیدې زلزلې ولړزاوه.
د کابل ښار اوسېدونکي امید مومند افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې نن ماخوستن ۹ بجې او ۲۴ دقیقې یوې شدیدې زلزلې کابل ښار ولړزاوه.
نوموړی وايي، چې زلزله د څو ثانیو لپاره وه، چې اکثره ښاریانو خپل کورونه او استوګنځایونه پرېښې وو او بېرون راوتلي وو.
تر اوسه د دغې زلزلې د کچې او د زیانونو په اړه څه نه دي ویل شوي.
ایکسپریس ټریبیون ورځپاڼې راپور ورکړی چې د پاکستان د کابینې د اقتصادي رغونې کمېټې د دغه هېواد د بهرنیو اسعارو له بازار د افغان سوداګرو د بندولو وړاندیز رد کړی دی.
یو شمېر پاکستاني چارواکي استدلال کوي، چې د دغه هېواد د بهرنیو اسعارو له بازاره ګټه اخیستنه د ډالر د ارزښت د بې ساري لوړېدو لامل شوی دی.
د پاکستان د اړیکو وزیر اشرف طرار د سې شنبې په ورځ (د وږي۷ مه) له دغې کمېټې سره په کتنه کې د پاکستان د اسعارو پر بازار د افغانستان د اغېزو په اړه اندېښنه څرګنده کړه.
د کابینې دغه غړی په دې باور دی، چې افغانان د خپلو اړتیاوو د پوره کولو لپاره له پاکستانه بهرني اسعار پېري او په دې توګه د ډالرو پر بیې فشار راوړي.
د راپورونو له مخې؛ نوموړي د يادې کمېټې له مشر شمشاد اختر څخه غوښتي، چې په دې اړه چې په بازار کې ډالر د ٣٤٠ کلدارو په بيه نه وي، اقدام وکړي.
د طالبانو پر وړاندې د لویدیځو هېوادونو له بندیزونو سره افغان سوداګر تر ډېره خپلې سوداګریزې اړتیاوې له پاکستان سره د سوداګرۍ له لارې پوره کوي.
دا کار د دې لامل شوی، چې د پاکستان کابینې د افغان سوداګرو له خوا په بازار کې د پاکستاني اسعارو د استفادې او د اسعارو د نرخ پر بدلون او د هغې پر اقتصادي پایلو او اغېزو څېړنې وکړي.
د نا تایید شویو اټکلونو له مخې؛ د پاکستان د بهرنیو اسعارو په بازارونو کې چې درې ټریلیون روپیو ته رسیږي، شاوخوا یو پر درې برخه یې د افغانانو شتمني ده.
افغان سوداګر او متصدیان د دې نغدو شتمنیو یوه مهمه برخه د اړتیا وړ ډالرو پېرودلو لپاره کاروي.
خو د هېواد د اسعارو پر بازار د کارونې د اغېزو په اړه د مخابراتو د وزير د اندېښنې سربېره؛ د پاکستان د کابينې د اقتصادي رغونې کمېټې په دې اړه له پرېکړې کولو ډډه وکړه.
د دغې کمېټې غړو د ونډو د بازار د فعاليت د کمښت د مخنيوي په خاطر د پانګوالو د باور د بيارغاونې پر اهميت ټينګار وکړ.
له بلې خوا د کابینې دغې کمیټې اقتصاد وزارت ته د حل لارې په توګه د سوداګریزو توکو د صادرونکو لپاره د اسانتیاوو په برابرولو سره د اقتصادي رغونې لپاره وړاندې کړه.
د افغانستان د خبریالانو مرکز په یوې اعلامیې کې وايي، چې طالبانو تر اوسه پنځه خبریالان له خپل زندانه ازاد کړي دي.
یاد مرکز نن پنجشنبه ( د وږي ۹مه) ویلي، چې طالبانو په کندهار کې د طلوع نیوز خبریال عطاالله عمر، په زابل کې ازاد خبریال محبوب الله حکیمي، په کندز کې د سلام وطندار خبریال حسیب عمر او په ننګرهار کې د کلید راډیو خبریالان جان اغا صالح او فقیر محمد فقیرزی خوشي کړي دي.
دوی له طالبانو غوښتي، چې نور زنداني خبریالان هم خوشي کړي.
د طالبانو استخباراتو یاد خبریالان په تېرې یوې میاشت کې په پرلپسې ډول نیولي وو، خو پر دوی د ورپورې تورونو او شکونو په اړه یې تر اوسه هم رسنیو ته څه نه دي ویلي.
بل خوا په روانه میاشت کې د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزیر خیرالله خیرخوا ویلي، چې په تېر یو کال کې د خبریالانو د نیولو او شکنجې هېڅ داسې کومه پېښه ورسره نه ده ثبت شوې.
ملګرو ملتونو او د بې پولې خبریالانو ټولنې هم د خبرپاڼو په خپرولو سره د دغو خبریالانو پر نیونې اندېښنې ښودلې وې، او له طالبانو یې غوښتي وو، چې نیول شوي خبریالان دې بې له قید او شرطه خوشې کړي.
د بې پولې خبریالانو ټولنې دا هم ویلي و، چې د دغو خبریالانو نیونه د طالبانو د هغو څرګندونو خلاف ده، چې د بیان د ازادۍ په اړه یې کړې وې.
تر دې وړاندې هم دغه سازمان ویلي و، چې په افغانستان کې د طالبانو له بیا واکمنېدو وروسته په دغه هېواد کې د خبریالانو وضعیت د ژورې اندېښنې وړ دی
د یادونې وړ ده، چې لا هم د طالبانو د استخباراتو په زندانونو کې یو شمېر خبریالان او مدني فعالان زنداني دي؛ مګر تر اوسه یې طالبانو د جرم په اړه څه نه دي ویلي.
نیویارک ټایمز راپور ورکړی، چې له افغانستان څخه د امریکا له وتلو دوه کاله وروسته د امریکا ولسمشر له طالبانو سره د تعامل مخالف دی.
نیویارک ټایمز لیکي، چې پر طالبانو د بندیزونو لرې کول او د دوی په رسمیت پېژندل د بایډن په اجنډا کې نه شته.
نیویارک ټایمز د پنجشنبې په ورځ (د وږي ۹مه) په یوه راپور کې د طالبانو تر واک لاندې د افغانستان وضعیت او د دې ډلې پر وړاندې د امریکا دریځ څېړلی دی.
دې ورځپاڼې له افغانستان څخه د وروستي امریکايي عسکر وتل او د ۱۴۰۰م کال د اسد په ۲۴ مه د طالبانو د واکمنۍ پیل په افغانستان کې د بشري حقونو د یوه ناورین لپاره د نړۍ چمتووالی بللی دی.
نړۍوال څارونکي وايي؛ طالبانو په خپله نوې واکمنۍ کې په انتقامي وژنو، شکنجو او تښتونو کې هم لاس درلود.
سربېره پر دې؛ نیویارک ټایمز لیکي؛ طالبانو د ښځو پر وړاندې د "د جنسیتي تبعیص افراطي پالیسي" پلي کړې او پر ښځو یې د زده کړو او کار بندیزونه لګولي دي.
په روانه میاشت کې ملګرو ملتونو په یوه راپور کې د طالبانو له خوا د ښځو د کار، زده کړو او بیان ازادۍ په ګډون د بشري حقونو تر پښو لاندې کول سیستماتیک او ناورین زېږوونکی عمل وباله.
یو شمېر امریکايي چارواکي هیله من وو، چې اوسني طالبان د دوو لسیزو مخکې طالبان نه دي، بلکې دوی اوس بدل شوي دي، خو د ملګرو ملتونو کارپوهانو بیا ویلي چې دغه مفکوره سمه نه وه.
د دې ورځپاڼې د راپور له مخې؛ د بایډن د حکومت چارواکو د رسميت پېژندنې، د بندیزونو د لرې کولو او د افغانستان د کنګل شویو شتمنیو د خوشې کېدو احتمال رد کړی دی.
په افغانستان کې موجوده بې وزلۍ ته په پام سره یو شمېر کارپوهانو او بشرپاله ډلو له جو بایډن څخه غوښتي، چې د فقر او لوږې د کمولو لپاره طالبانو ته د مستقیمو اقتصادي مرستو په ورکولو سره خپل دریځ نرم کړي.
په دغه راپور کې ویل شوي، چې طالب چارواکي د افغانستان د شتمنیو پر خلاصون ټینګار کوي او وايي، چې د امریکا د بندیزونو سیاستونه به د افغانانو کړاو لا زیات کړي.
خو لکه څنګه چې د جوبایډن لومړیتوب په افغانستان کې د امریکا لپاره د احتمالي ګواښ په توګه د ترهګرو ډلو د راتګ مخنیوی دی، نیویارک ټایمز لیکلي؛ داسې ښکاري چې طالبان به په دې مساله کې د واشنګټن رضایت ترلاسه کړي.
جو بایډن څه موده وړاندې د یوه خبریال د پوښتنې په ځواب کې وویل: "ما ویلي وو چې القاعده به نه وي، ما ویلي وو چې موږ به له طالبانو مرسته وغواړو."
خو نیویارک ټایمز په دې راپور کې لیکي، چې د کوکنارو د کښت مخنیوی، د کورنیو جګړو مخنیوی او د طالبانو له خوا په افغانستان کې د فساد کمول هغه اړخونه دي چې امریکايي چارواکي یې حیران کړي دي.
د بحران د ډلې شنونکی ګریم سمېټ چې په افغانستان کې د ژوند تجربه هم لري، وايي: "ډېری هغه څه چې موږ یې کول غواړو له طالبانو باید پکې همکاري وغوښتل شي."
په فارن افییرز مجله کې د یوې مقالې په خپرولو سره ښاغلي سمېټ پر لوېدیځو حکومتونو او بنسټونو غږ کړی، چې له طالبانو سره دې لا اغېزناکې اړیکې جوړې کړي.
نوموړي له طالبانو سره د برېښنا د شبکې، بانکي سیستم او د اوبو د مدیریت په برخه کې د مرستو چمتو کول د موثرو اړیکو په توګه یاد کړل.
بل خوا د بایډن حکومت له تېرو دوو کلونو راهیسې د طالبانو له استازو سره په اړیکه کې دی.
د افغانستان په چارو کې د امریکا ځانګړي استازي توماس ویسټ څو - څو ځلې په دوحه کې له طالب چارواکو سره کتلي دي.
د یادو سفرونو په اړه د امریکا د بهرنیو چارو وزارت "په افغانستان کې د بشري حقونو وضعیت په ځانګړې توګه د ښځو او نجونو او زیانمنو ډلو لپاره د خرابېدو" له امله پر طالبانو نیوکه کړې.
د امریکا د بهرنیو چارو وزارت ویلي؛ واشنګټن د طالبانو له خوا د یو شمېر کسانو د نیول کېدو، پر رسنیو فشار او پر مذهبي دودونو د بندیزونو په اړه خپله ژوره اندېښنه څرګنده کړې ده.
خو د بهرنيو چارو وزارت د کوکنارو د حاصلاتو کموالى، د اقتصادي شاخصونو کموالى او له تروريزم سره د مبارزې هڅې هيله بښونکې بولي او وايي چې د لا زياتو همکاريو امکان شته.
بایډن هم څه موده وړاندې ویلي وو، چې امریکا له افغانستان سره د بشري مرستو ستر تمویلونکی هېواد دی.
خو له دې دریځ سره په مخالفت کې د امریکا جمهوري غوښتونکي بیا له افغانستانه د امریکا د غېر مسوولانه وتلو او ناورین زېږېدو له امله په پرله پسې ډول پر بایډن او د هغه پر حکومت انتقادونه کړي دي.
منتقدین بیا وايي؛ دا ناسم تصور دی، چې طالبان به د ترهګرۍ پر وړاندې مبارزه وکړي او اوسنۍ سخت دریځي یې له یاده وویستل شي.