د خبریالانو نړیوال فدراسیون له طالبانو وغوښتل چې په دایکندي کې د نسیم رادیو مسوول سلطان علي جوادي ژر تر ژره خوشی کړي. د افغانستان د خبريالانو مرکز تېره سې شنبه وویل، چې د دايکنډي ولايت د طالبانو ابتدايه محکمې د نسيم راډيو مسوول سلطان علي جوادي ته د يوه کال بند سزا ور کړې ده.
د خبریالانو نړیوال فدراسیون پرون د یوې اعلامیې خپرولو سره د ښاغلي جوادي پر خوشي کولو سربېرهد عبدالرحیم محمدي د ازادېدو غوښتنه هم کړې ده.
د دې فدراسیون په خبره، طالبانو د ډیسمبر پر څلورمه ښاغلی محمدي نیولی دی.
خو د تمدن تلوېزون د خبریال عبدالرحیم محمدي کورنۍ وړمه ورځ افغانستان انټرنشنل پښتو ته وویل، چې نوموړی تر ۱۱ ورځې بند وروسته خوشی شوی دی.
د طالبانو په ولکه کې د افغانستان ملي ټلویزیون د راپور له مخې، د دې ډلې د عامې روغتیا سرپرست وزیر ډاکټر قلندر عباد د افغانستان لپاره د ایټالیا له شارژدافېرې ناتالیا کویناویل سره لیدنه کې د سرطان ناروغیو په اړه د یو څیړنیز مرکز د جوړیدو په پرخه کې د همکارۍ غوښتنه کړې ده.
قلندر عباد په دې لیدنه کې د میندو او نوزېږو ماشومانو لپاره د روغتیايي خدمتونو د پیاوړي کولو او او هیواد ته د بیرته ستنیدونکو افغانانو لپاره د لومړنیو او اساسي خدمتونو وړاندې کولو په برخه کې هم د ایټالیا همکاري غوښتې ده.
د ملي ټلویزیون د راپور له مخې، د ایټالیا شاژدفیرې په روغتیايي برخه کې د مرستو د دوام ډاډ ورکړی دی.
تر ډې وړاندې د افغانستان د کرېکټ ستوري محمد نبي او د عطا خیریه بنسټ مشر عطاالله شګیوال هم په افغانستان کې د سرطان ناروغۍ د درملنې د مرکزونو د جوړولو ژمنې کړې وې.
د عطا خیریه بنسټ په دې برخه کې له بیلابیلو هیوادونو مرستې هم راغونډې کړې، خو د روغتون د عملي کار څرک لا نه دی لګیدلی.
د طالبانو د حکومت ویاند د بریتانیا له خوا په افغانستان د خپلو ځواکونو د جنګي جنایتونو د تورونو څېړلو ته په اشاره وايي، خپلواکې ادارې دې په دغه هېواد کې د بهرنیو ځواکونو دا جنایتونه وڅېړي. ذبیح الله مجاهد له ملي رادیو تلوېزون سره په خبرو کې، د بریتانیا دغه څېړنې نمایشي بللې دي.
د هغه په خبره، خپلواکې ادارې باید دا ډول پلټنې وکړي او قرباني کورنیو ته جرمانه هم ور کړي.
د مجاهد دا څرګندونې له هغه وروسته دي چې د بریتانیا پوځ وویل، په افغانستان کې د خپلو ځواکونو د جنګي جنایتونو د تورنو څېړلو لپاره یې یو پوست جوړ کړی دی.
خو مجاهد وايي: « کوم جنګي جنایتونه چې اشغالګرو ځواکونو کړي دي، په پوره ډول نه ارزول کېږي، پخپله خپل جنایتونه اروزوي، چې باور نه شي پرې کېدلی، بل دا چې شل کاله یې کوم جنګي جنایتونه کړي، یو دوو سرتېرو نه دي کړي، دوی دې سره غواړي، ټول ځواکونه بري کړي او یو دوه سرتېري ملامت کړي.»
بریتانیا اول ځل تېر کال وویل، چې په افغانستان کې د خپلو ځواکونو د جنګي جرمونو تورونه څېړي.
دغه ژمنه د بي بي سي له څېړنیز راپور وروسته وه چې پکې ویل شوي، دغو ځواکونو په شکمن حالت کې لسګونه افغانان وژلي دي.
په دې راپور کې ویل شوي و، چې د بریتانیا د پوځ یوازې یوه ټولي په شپږو میاشتو کې ښايي په بې قانونه توګه ۵۴ افغانان وژلي وي.
په کندهار کې منډیګک ماڼۍ ته څېرمه په میرویس دولتي روغتون کې خلک د ډاکټرانو او درملو له کمښت شکایت کوي. میروس روغتون ته پر کندهار سربېره د څنګلورو ولایتونو ناروغان هم وړل کېږي او له نهو میاشتو راهیسې یې د موسسو پر ځای طالبان اداره کوي.
افغانستان انټرنشنل ته رسېدلي مالومات ښيي چې تېرو دوو میاشتو کې دغه روغتون ته پر موسمي ناروغیو د اخته کسانو شمېر دېرش سلنه ډېر شوی دی.
د ناروغانو پايوازان وايې، چې په ميرويس دولتي روغتون کې ناروغان زيات، خو روغتيا پالان، درمل او توجه کمه ده.
د دوی په خبره، پایوزان زیات مهال مجبور دي، چې پر درملو پيسې ورکړي.
داد الله، چې ددې روغتون د ماشومانو څانګې ته يې د تداوی لپاره زوی بيولی وایي: «داکټران کم دي، دوايي نشته، ناروغان دومره زيات دي، چې پر يوه کټ څلور ماشومان پراته دي».
دوی له طالبانو دې روغتون ته د پاملرني غوښتنه کوي.
له تېرو درو لسيزو سور صليب د کندهار ميرويس روغتون سره د درملو، ډاکټرانو ته د تنخوا او نورو طبي برخو کې مرسته کوله.
نژدې ۹ مياشتې مخکې سور صليب له هغه وروسته پر نورو سربېره له دې روغتون سره هم خپلي مرستې کمې کړې، چې طالبانو ترې وغوښتل د دوی په لاس به مرسته کوي.
د سورصليب د مرستو د کمېدو سره سم، د روان عيسوي کال د اګسټ په مياشت کې د طالبانو د مشر هبت الله په خاص امر، دې روغتون ته ۴۷ ميلیونه افغانۍ بوديجه منظوره شوه.
د ميرويس روغتون د يوه واټ مسول ډاکټر د معلوماتو له مخې، چې دغه بوديجه له منظوري درې مياشت وروسته ورته رسېدلې او اوس تمه لري، چې د روغتون ستونزې پرې حل کړي.
د هرات اسلام کلا کې ځینې افغان سوداګرو افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته وویل، په دغه بندر کې د طالب مسوولانو له خوا زیاتې مالیې اخیستنې او د دې ډلې د خپلسریو له امله یې ستونزې ډیرې شوې دي. دوی زیاتوي طالبانو د سوداګریزو توکو د ګمرکي چارو او لیږد پروسه له ځنډ سره مخ کړې ده.
د هرات اسلام کلا بندر کې یو شمیر افغان سوداګرو او د باري موټرو چلوونکو نن افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته وویل، طالبانو ګمرک چارې منظمې نه دي او د مسلکي کسانو له نشتون له امله یې کارونه پر وخت نه خلاصیږي.
دوی وايي دې کار په لوی لاس فساد ته لاره هواره کړې ده او مالیه شخصي جیبونو ته ځي.
دا لومړی ځل دی چې یو شمیر سوداګر د طالبانو د حاکمیت لاندې په یوه ګمرک کې د فساد په اړه شکایتونه کوي.
په اسلام کلا بندر کې افغان سوداګر وايي د طالبانو له خوا د ګمرک ریاست لپاره ژر ژر مسوولین بدلول او بیا د خپلو کسانو ځای پر ځای کول یوه بله لویه ستونزه ده چې د دغه بندر چارې یې له ځنډ او خنډ سره مخ کړې دي.
بلخوا سوداګر شکایت کوي چې د طالبانو د ټرانسپورټ وزارت د باري موټرو اتحادیې او پارګینک جوړل خپلسریو ته زمینه برابره کړې ده.
دوی وايي طالبان په خپل سر د سوداګریزو توکو موټر چمتو او کرایې ټاکي او د پارکینګ پیسې څو برابره زیاتې اخلي.
اسلام کلا بندر کې افغان سوداګر شاه محمود وايي: «نه یوازې دا چې مونږ ډیره مالیه ورکوو، بلکې طالبان په سوداګریزو چارو کې لاسوهنه کوي، مونږ دوی ته ناست یو، سوداګریز توکي ګمرک کوي. بیا موټر ورته نیسي او نورو ځایونو ته مو لیږدوي. دا باید ټول د طالبانو کمېسون وکړي او دې سره له سوداګرو څو برابره زیاتې پیسې اخلي.»
یو بل سوداګر چې د طالبانو له ډاره له نومه ډډه کوي وايي:« کله چې طالبان زمو. سوداکریز توکي د خپلې خوښې باربري موټرو کې لیږدوي مونږ له خپلو توکو خبر نه یو چې چیرته دي او یا سلامت به ورسیږي کنه.»
د ایران له بندرعباس څخه راغلی د باري موټر یو چلوونکی وایي طالبان یې د موټرو د تېلو ټانکۍ ګوري چې تېل خو به زیات نه لري کنه باید مالیه یې ورکړي.
له اسلام کلا بندر څخه یوه وېډیو افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته رسېدلې چې پکې ښکاري طالبان له باري موټرو واړه د اوبو پوتلونه اخلي او بیا یې پرځمکه خالي کوي.
طالبان ټینکار کوي چې باید د دې تېلو مالیه هم دوی ته ورکړي خو د باري موټرو چلوونکو پر وینا د قانون له مخې د دې تېلو دومره مقدار نه دی چې ګمرکي محصول یې وکړي.
په ننګرهار کې هم یو شمیر افغان سوداګرو د ( لیندۍ ۲۰ مه ) افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته ورته شکایت کړی و، چې د طالبانو د ټرانسپورټ وزارت په شمول اقتصادي مافیا فعاله شوې او په ولایتونو کې یې د باري موټرو د اتحادیو پارکینګونه جوړ کړي او له دې لارې د ورځې میلیونونه افغانۍ غیر قانوني عواید لاسته راوړي.
د سوداګر ونیوکه دا وه چې نه یوازې په ننګرهار کې بلکې په ټولو ولایتونو کې ورته پارکینګونه جوړ شوي دي، چې له امله یې د لوړو کرایو او غیر قانوني پیسو اخیستلو په بازارونو کې پر عامو افغانانو د خورکي او غیر خورکي توکو بیې لوړې کړې دي.
د افغانستان لپاره د چین ځانګړی استازی یو شیایونګ وايي، د متحده عربي اماراتو د بهرنیو چارووزرات له لوی سلاکار سلیم الذابي او د تاجکستان مرستیال بهرنیو چارووزیر فرهاد سلیم سره یې جلا لیدنو کې پر افغانستان خبرې وکړې.
نوموړی خپل اېکس کې لیکي چې له افغانستان سره د تعامل او مرستې لپاره یې د ګډو هڅو لپاره له دواړو لورو سره ډېرې رغنده او ګټورې خبرې درلودې.
نوموړی زیاتوي چې په دوبۍ او دوشنبه کې یې له دغو دوو چارواکو سره په تېرو ورځو کې لیدلي دي.
د چین د ځانګړي استازي دا سفرونه په داسې مهال دي چې وړمه ورځ په ملګرو ملتونو کې د دغه هېواد مرستیال سفیر هم له طالبانو سره د نړیوالې ټولنې د تعامل غوښتنه وکړه.
چین که څه هم د طالبانو حکومت په رسمیت نه پېژني، خو لومړی هېواد دی چې دې ډلې ته یې سفیر خپل باورلیک وسپاره او هم یې د طالبانو سفیر ومانه.