د اناتولیا خبري اژانس د سې شنبې په ورځ خبر ورکړ، چې د بلخ پوهنتون د ژبو او ادبیاتو په پوهنځي کې د ترکي ژبې او ادبیاتو څانګه پرانیستل شوه. په مزارشريف كې د تركيې جنرال قونسل سمیح لطفي تورغوت وويل، چې د روان كال د تلې مياشتې څخه به د تركي ژبې او ادبياتو تدريس پيل شي.
د خپرې شوې خبرپاڼې له مخې؛ د دې څانګې پرانیسته د بلخ پوهنتون او د ترکیې د همکارۍ او همغږۍ ادارې (تیکا) په ګډو هڅو سره ترسره شوه.
ويل کيږي، چې په مزارشريف کې د تیکا دفتر هغه ودانۍ چې د ترکي ژبې او ادبياتو د تدريس لپاره کارول کيږي ترميم کړې او ټولې اسانتياوې يې ورته برابرې کړي دي.
په بلخ پوهنتون کې د ترکي ژبې او ادبیاتو د ډېپارټمنیټ د پرانېستې په مراسمو کې طالب چارواکو او د تیکا چارواکو ګډون کړی و.
په مزارشريف کې د ترکيې جنرال قونسل اناتوليا خبري اژانس ته وویل، چې په دې څانګه کې به شاوخوا ٥٠ محصلينو ته د ترکيې ژبې تدريس پيل شي.
هغه د دې څانګې پرانیستل د ترکیې او افغانستان ترمنځ د تعامل لپاره نوې لاره وګڼله.
د طالبانو د عامې روغتیا وزارت د پاليسۍ او پراختیا مرستيال د ملګرو ملتونو د کډوالو چارو او روغتيايي سازمانو له استازو غوښتنه کړې، چې کډوالو ته د روغتيايي لاسنيوي په برخه کې ورسره همکاري وکړي. افغانستان ته ستانه شوي کډوال روغتيايي اسانتیاو ته نه لاسرسی لويه ستونزه بولي.
د طالبانو د روغتيا وزارت د پاليسۍ او پراختيا مرستيال محمد حسن غیاثی د ملګرو ملتونو د کدوالو چارو ادارې (ای او ایم) استازي ډاکتر عبدالحی وان او د روغتيا نړۍوال سازمان (ډبلیو ايچ او) د دفتر مسوول ډاکټر مایکل اوجی سره کتلي.
عامې روغتيا وزارت پر اېکس پاڼه ليکلي، چې د ليدنې موخه د روغتيايي وضعت ارزونه او د کډوالو روغتيايي حالت ته پاملرنه کول وو.
د عامې روغتيا وزارت د معلوماتو له مخې؛ په دې ناسته کې د طالبانو د روغتيا مرستيال وزير له همدې مرسته کوونکو ادارو غوښتې، چې هېواد ته د راستنېدونکو کډوالو د روغتيايي ستونزو د حل په برخه کې ورسره همکاري وکړي.
مرسته کوونکو ادارو د روغتيايي وضعت او ستونزو د حل په برخه کې د همکاري ژمنه کړې.
دوی همدا ډول ويلي، چې د کډوالو چارو او روغتيايي ادارو ترمنځ به همغږي پياوړې کوې ترڅو د ستونز حل ته پر وخت ورسيږي.
دا ليدنه پر داسي مهال کېږي، چې د ژمې د سړې څپې په رارسېدو افغانستان ته ستانه شوي کډوال د روغتيايي ستونزو څخه کړيږي او د پاملرنې غوښتنه کوي.
پاکستانۍ رسنۍ اېکسپرېس ټرېبیون د پاکستاني سناتور مشاهد حسین سید په حواله چې په تهران کې یې د طالبانو د بهرنیو چارو له وزیر سره کتلي، لیکلي چې متقي ورته ویلي؛ د افغان طالبانو په منځګړیتوب ټي ټي پي او د پاکستان حکومت یوې هوکړې ته نېږدې شوي وو؛ خو د پاکستان حکومت شا تګ وکړ.
پاکستاني سناتور مشاهد حسین سید چې په تهران کې د فلسطین د ملاتړ په کنفرانس کې برخه اخیستې وه، پاکستانۍ رسنۍ اېکسپرېس ټریبیون ته ویلي، چې د کنفرانس په څنډه کې یې د طالبانو د بهرنیو چارو له وزیر سره مفصلې غیر رسمي خبرې کړې دي، چې تمرکز یې د افغانستان او د پاکستان د اړیکو د اوسني وضعیت او د تحریک طالبان پاکستان (ټي، ټي، پي) و.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر دغه پاکستاني سیاستوال ته ویلي، چې طالبان غواړي له اسلام اباد سره خپلې ټولې ستونزې د خبرو له لارې حل کړي.
متقي همدا راز زیاته کړې، چې په کابل کې د پاکستاني چارواکو او د پاکستاني طالبانو د تحریک د مرکچي ډلو تر منځ له یو لړ لیدنو وروسته ډېری مسایل حل شوي وو او دواړه لوري د افغان طالبانو په منځګړتوب یوې هوکړې ته نېږدې شوي وو.
افغان طالبانو په ځانګړي ډول حقاني ډلې پر افغانستان له واکمنۍ سره سم په لومړیو میاشتو کې په کابل کې د تحریک طالبان پاکستان او د پاکستاني حکومت ترمنځ د سولې د خبرو اترو منځګړیتوب کړی و؛ خو دا خبرې بالاخره بې پایلې پاتې شوې.
اسلام اباد په دغو خبرو کې د یوې هوکړې د ترلاسه کولو لپاره پاکستاني طالبانو ته یو لړ شرطونه ایښي وو، چې له مخې به یې پاکستاني طالبان به د حکومت حاکمیت او اساسي قانون مني.
ډېورنډ کرښې ته څېرمه د پاکستان قبایلي سیمې پخوا د پاکستان د حکومت تر کنټرول لاندې نه وې او په خپلواکه توګه یې فعالیت کاوه.
د پاکستاني طالبانو د سولې په خبرو کې یو شرط دا و، چې پاکستان به قبایلي سیمې د پخوا په څېر خپلواکه کوي او خپل نظامیان به له دغو سیمو وباسي.
د معلومات به مخې؛ د پاکستاني طالبانو بل شرط دا و، چې دوی به په قبایلي سیمو کې شریعت نافذوي.
افغان طالبانو د پاکستان له حکومت سره اوږدې او نېږدې اړیکې درلودې؛ خو په افغانستان کې د طالبانو له واک ته رسېدو وروسته په پاکستان کې د ترهګریزو بریدونو شدت دغه اړیکې په ظاهره ترینګلې کړې دي.
پاکستان په دغه هېواد کې له څو ترهګریزو بریدونو وروسته په اسلام اباد کې د طالبانو سفیر احضار کړ او افغان طالبانو ته یې خبرداری ورکړی، چې په خپله خاوره کې د پاکستاني طالبانو پر ضد اقدام وکړي.
دا په داسې حال کې ده، چې یو شمېر کارپوهان په دې باور دي، چې طالبان خپله یوه ترهګریزې ډله ده، چې په تېرو شلو کلونو کې یې د پاکستان تر ملاتړ لاندې وده وکړه او بالاخره په افغانستان کې واک ته ورسیدل.
په بغلان کې د شمال د ډبرو سکرو د تصدۍ مسولین وایي، چې د دولتي او خصوصي ډبرو سکرو له کانونو څخه هره ورځ شاوخوا زر ټنه سکاره استخراجوي. د مسولينو په خبره، چې پر همدې مهال نېږدې ۲۰ زره کسان په دې کانونو کې په کار بوخت دي.
په بغلان کې د طالبانو د شمال د ډبرو سکرو تصدۍ مشر عبدالله حامد وايي، چې د افغانستان په شمالي ولايتونو کې ۱۰۲۸ کانونه شته، چې له جملې يې ۳۳ دولتي او نور خصوصي دي.
د هغه په خبره، چې له دولتي کانونو څخه د تصدۍ تخنيکي او مسلکي کسان سکاره اخراجوي.
د ډبرو سکرو د کانونو د طالبانو دغه ولايتي مسوول وایي، چې له دې کانونو څخه هره ورځ شاوخوا زر ټنه سکاره استخراجيږي.
حامد زياتوي، چې د شمالي ولایتونو د ډبرو سکرو په دې کانونو کې شاوخوا ۲۰ زره کسان په کار بوخت دي. « عموماً په شمال کې زموږ په دې معدنونو کې ۲۰ زره کسان کار کوي او هره ورځ زر ټنه سکاره استخراجوي».
ددې تصدۍ مسوولين سږ کال د ډبرو سکرو استخراج د تېر کال په پرتله ۵۰ سلنه زيات بولي.
په کانونو کې بوخت انجينران او کارکوونکې وايي، چې اوس مهال د معدنونو د ايستلو لپاره مسلکي کسان او تخنيکي وسايل لري او له همدې امله په کانونو کې د کارکوونکو مرګ ژوبله نه شته.
د يادوني وړ ده، چې د طالبانو د کانونو او پټروليم وزارت د ډبرو سکرو استخراج د عوايدو په لوړوالي کې مهم بللي.
دغه وزارت ويلي؛ هېچاته به اجازه ور نه کړې، چې افغانستان کې د کانونو غيري قانوني کيدنې وکړي او يا يې قاچاق کړي.
افغانستان د کانونو له اړخه په سیمه کې د نورو هېوادونو په پرتله شتمن هېواد بلل کېږي؛ خو اوږدو جکړو او د دوامداره حکومتونو نه شتون په هېواد کې په معیاري او پراخه توګه د کانونو د استخراج چاري په ټپه درولي دي.
د طالبانو د اوسپنې پټلۍ ادارې په اېکس پاڼه لیکلي، چې د افغانستان-ترکمنستان د اوسپنې پټلۍ ادارو تخنيکي ډلو د تورغونډۍ بندر د ظرفيت لوړونې، د سوداګريزو انتقالاتو په چټکوالي، منظموالي، ټرانزيټ او يو شمېر نورو اړونده موضوعاتو بحث وکړ.
دغې ادارې لیکلي، د غونډې په پیل کې په هرات کې د دغې ډلې د اوسپنې پټلۍ په برخه کې په دوه اړخیزه همکاریو ټینګار وکړ او د اوسپنې پټلۍ له لارو څخه د انتقالاتو د زیاتوالي لپاره يې ژمنتیا څرګنده کړه.
دغه ادارې زیاته کړې، چې له غونډې وروسته ټاکل شویو ډلو د تورغونډۍ سټیشن له بېلابېلو برخو څخه لیدنه وکړه او د سټیشن د ظرفیت لوړونې په پار د تخلیې او بارګیري لپاره د نویو هنګرونو او فرعي ګواښونو د جوړېدلو لپاره یې ساحې مشخصې کړې.
د دې تر څنګ په غونډه کې پرېکړه وشوه، چې له دې وروسته به د ترکمنستان د سرحد اباد سټیشن په تورغونډۍ بندر کې د اوسپنې پټلۍ اړوند چارې د اوسپنې پټلۍ ادارې له کارکوونکو سره تنظیموي او د قطارونو مانورینګ او ټرافیکي چارې به هم د افغانستان اوسپنې پټلۍ ادارې کارکوونکي مخته وړي.
له غونډې وروسته ګډ پلاوي د تورغونډۍ -هرات پروژې د لارې په اوږدو کې د اوسپنې پټلۍ سټیشن او د هرات ولایت هوایي ډګر او صنعتي پارک ته څېرمه د یادې پروژې له وروستي سټیشن څخه هم لیدنه وکړه.
څو ورځې وړاندې هم د ترکمنستان د بهرنیو چارو د وزیر په مشرۍ یو لوړپوړی پلاوی له افغان لوړپوړو چارواکو سره په ګډه له تورغنډۍ سټیشن او اړوند تاسیساتو لیدنه کړې وه.
د افغانستان کرېکټ بورډ وايي، چې فضل الحق فاروقي، نوین الحق او مجیب الرحمن د یوه کال لپاره د ملي لوبډلې له مرکزي قرارداد محروم شوي او د دوو کلونو لپاره به په بهرنیو سوداګریزو لیګونو کې د ګډون اجازه نه لري.
کرېکټ بورډ وايي؛ دغه پریکړه یې وروسته له هغه کړې چې دغو لوبغاړو د مرکزي قرارداد له لاسلیکولو ډډه کړې.
د بورډ په وینا؛ د لوبغاړو دغه کار”د ادارې او ملي ګټو خلاف دی.“
په اعلامیه کې راغلي، چې دغو لوبغاړو ځکه د مرکزي قرارداد پر نه لاسلیکولو ټينګار کاوه، چې غوښتل یې په سوداګریزو لیګونو کې ګډون وکړي، چې د دوی شخصي ګټې تامینوي.
دغو لوبغاړو غوښتل چې د افغانستان په استازیتوب له لوبو څخه چې د بورډ په وینا یو ملي مسوولیت دی، ځان وباسي او ځکه بورډ دغه انضباطي پرېکړې وکړي.
په اعلامیه کې د کرېکټ بورډ د یوه چارواکي له قوله لیکل شوي، چې فضل الحق فاروقي، مجیب الرحمن او نوین الحق د برېښنالیکونو له لارې کرېکټ بورډ ته خبر ورکړی، چې د راتلونکي زېږديز کال له پیل وروسته له مرکزي قرارداد څخه وځي او باید د ملي لوبډلې په راتلونکو ټولو لوبلړیو کې له دوی سره مشوره وشي چې ایا په لوبو کې ګډون کوي او که نه.
کرېکټ بورد وايي؛ د دغې ستونزې د هواري لپاره یې یو باصلاحیته پلاوی ټاکلی و او هغوی پرېکړه کړې، چې دغو درې لوبغاړو ته به تر یو کاله پورې مرکزي قرارداد نه ورکول کیږي، تر دوو کلونو په بهرنیو لوبې کې د ګډون اجازه نه لري. کرېکټ بورډ به خپله دغه پرېکړه د کرېکټ له نړۍوالې شورا او اسیايي شورا په ګډون له ټولو ښکیلو اړخونو سره شریکوي چې په جدي توګه عملي شي.
کرېکټ بورډ وايي؛ دغه پرېکړه یې د ملي ګټو په پام کې نیولو سره کړې، ځکه د دوی د ادارې د اصولو او ټولو قوانینو پر بنسټ باید ملي ګټې لومړيتوب واوسي او شخصي ګټو ته پرې هیڅوک لومړیتوب ورنه کړي.
تر اوسه د کرېکټ بورډ د دغې پرېکړې په اړه د ملي لوبډلې دغو درېیو لوبغاړو رسنیو ته څه نه دي ویلي.
