د کابل لپاره د ایران د ولسمشر ځانګړی استازی وایي، افغانستان کې د امریکا تېر شل کلن حضور بې ګټې دی او ټینګار یې کړی، چې د سیمې هېوادونو او افغانستان « نا امنه کول» لا هم د امریکا لومړیتوب دی.
حسن کاظمي قمي د سې شنبې په ورځ له ایرنا خبري اژانس سره په مرکه کې وویل،
د ترهګرۍ د ګواښ کچې لوړېدو ته په کتو اړتیا ده، چې د سیمې هېوادونه د امنیتي همکاریو په شمول له طالبانو سره هر اړخیزې مرستې وکړي.
قمي خبرداری ورکړی دی، که چېرې په افغانستان کې اقتصادي او امنیتي وضعیت د خرابۍ خواته ولاړ شي، د داعش په شمول به د ترهګریزو ډلو فعالیت هم پراختیا ومومي، چې د سیمې ثبات ته د خطر زنګ دی.
نوموړي د افغانستان د امنیتي وضعیت په اړه د ایران او پاکستان له ګډې ناستې وروسته، چې دیکشنبې په ورځ په اسلام اباد کې جوړه شوې وه، له ایرنا خبري اژانس سره په مرکه کې ویلي، « په سیمه کې د داعش خراسان څانګه او نورې ترهګریزې پدیدې د امریکا او صهیونیستي رژیم زېږنده دي. د سیمې هېوادونه باید هوښیار اوسي تر څو وکولای شي د نورو مرستو په خوا کې له افغانستان سره امنیتي همکاري هم رامنځته کړي، ځکه ترهګري پوله نه پېژني او پر وړاندې يې مشترکه مبارزه پکار ده.»
د ایران ځانګړي استازي همدا راز هیله مندي ښودلې، چې د اسلام اباد په وروستۍ ناسته کې له پاکستاني چارواکو سره د افغانستان د وضعیت سمون لپاره یو توافق ته رسېدلی او په دې اړه د سیمې نورو هېوادونو په همغږۍ « سیمه ییزه تماس ډله » جوړه شوې ده.
نوموړي زیاته کړې، « له نېکه مرغه مونږ د پاکستان په ګډون د سیمې له مهمو لوبغاړو سره په مشوره پر یوې مشترکې تګلارې توافق ته ورسېدو. له کابل سره په تعامل کې مو پر سیمه ییزې همکارۍ ټینګار وکړ او هوکړه وشوه چې دغې تګلارې ته باید لومړیتوب ورکړل شي او پر همدې بنسټ « سیمه ییزه تماس ډله " جوړه شوه چې د کازان د غونډې په چوکاټ کې پرې توافق شوی و. همدا شان پرېکړه وشوه چې د افغانستان له واکمنانو سره به سیمه ییزه همکاري روانه ساتو.»
قمي د افغانستان په قضیه کې د ملګرو ملتونو سازمان رول مهم ګڼلی او غوښتنه یې کړې چې د سیمه اییز ثبات لپاره دې کوټلي ګامونه پورته شي.
القاعده او له هغوی سره تړلې (AQIS)، د ازبکستان اسلامي غورځنګ (IMU)، د تاجکستان انصارالله، د تاجکستان اسلامي تحریک، د ختيځ ترکستان اسلامي غورځګ (ETIM)، د خراسان ولایت اسلامي دولت (ISKP)، د پاکستاني طالبانو تحريک (TTP) او د هغه اړوند کوچنۍ څانګې، لشکر طیبه (LeT) او جیش محمد (JeM) په دې ډلو کې شامل دي.
دا ټولې ډلې په افغانستان کې د طالبانو په کوربتوب فعاليت کوي.
د یادولو ده، چې د ۲۰۲۲ کال د جولای په ۳۱ مه د القاعدې د مشر ايمن الظواهري وژنه د کابل په زړه کې د سراج الدين حقاني اړوند ځای کې وشوه.
دا بېلګه د طالبانو له خوا د ترهګرو ډلو کوربه توب او په افغانستان کې هغوی ته د پټنځايونو برابرول ښيي.
په پاکستان پورې اړوند نورې ډلې لکه سپاه صحابه، لشکري جنګوي، حزب المجاهدین (HUM) او البدر هم په افغانستان کې دننه په ګڼو عملیاتو کې لاس لري.
هغه څه چې ډېر روښانه دي دا دي، چې دا ډلې یو بل ته خواړه ورکوي او داسې ښکاري، چې ترهګرو ډلو په افغانستان کې خپل جهادي اهداف تر لاسه کړي دي.
دوی نه يوازې، دا چې د طالبانو له خوا نه ځورول کېږی؛ بلکې په امن کې هم دي.
حزب التحرير له دې بحثه ځکه وتلی دی، چې د خپلو غړو د افراطي نظريې او فکر سره - سره تل د دعوت او سوله ييزو لارو د نظام د بدلون هڅه کوي او د تاوتريخوالي سره لېوالتيا کمه ښيي.
نورې ترهګرې ډلې هم وخت په وخت را څرګنديږي؛ خو دا د پورتنيو ډلو له منحرفه غړو څخه جوړې شوې، چې له يوې مودې وروسته کمزورې او له منځه ځي او يا هم کله - کله له بلې ډلې سره يو ځای شي.
مثلا: د ازبکستان اسلامي تحریک (IMU) د پاکستان په قبایلي سیمو (فاټا) کې د جندالله په نوم یوه راډیو فعاله کړې وه، چې وروسته په غلطۍ سره بلې ډلې ته منسوبه شوه.
د نومونو بدلول د ځينو ډلو لپاه يوه عادي خبره ده؛ تر څو د خلکو پام ځان ته واړوي او په قصدي ډول ګډوډي رامنځته کړي.
دا ډلې په خپلو هېوادونو کې خپلې ځانګړې اجنډا او موخې لري. پرته له پاکستاني ډلو لکه لشکري طيبه (LeT)، جيش محمد (JeM) او نور، چې په کشمير کې د پاکستان د پاليسيو پلي کولو او دوام لپاره فعاله دي؛ خو نورې ډلې د افغان طالبانو د مذهبي تعبیر په شان په خپلو هېوادونو کې د اسلامي شریعت (شریعت) له پلي کېدو پرته بل څه نه غواړي. دغه جنګيالي همدې انګېزې او هدف ته په کلکله ژمن دي او په هر قيمت يې تعقيبوي.
د نړۍوال جهاد د دوام مفکوره د القاعدې شبکې له خوا د ترهګرو ډلو د رهبرۍ د غړو تر منځ په دوامداره توګه ترویج او تقویه کیږي.
د القاعده شبکې تر ټولو ډېره مرسته چې له دې ډلو سره يې کوي، هغه نه بشري منابع دي، نه جنګي وسايل او نه هم ماديات دي، بلکې د نړۍوال جهاد مفکوره ده. دا شبکه دوی ته یو داسې نظر ورکوي، چې دوی يې د زړونو په ژوروالي سره مني.
له هغه عملیاتو وروسته چې اسامه بن لادن د ۲۰۱۱ کال د می په دویمه د پاکستان په ایبټ اباد کې ووژل شو، القاعده شبکې په قصدي ډول یو څه خاموشه او یو څه غیر فعاله حالت غوره کړ. دا لوی بريد ونه شو او داسې معلومه شوه، چې د اسلامي دولت د دې جبهې په رهبرۍ کې مخکي و؛ خو دې شبکې په خاموشۍ سره وده وکړه، د نورو ډلو ترمنځ يې د خپل نفوذ د پراخولو لپاره پانګونه وکړه او د دې جريانونو له لارې يې خپل لوی هدف تعقیب کړ. خپل مشر يې د نورو احتمالي زيانونو څخه وژغوره او پر خپل وخت يې د مشرتابه رول وساته.
له همدې امله د القاعدې اصلي نفوذ او اهداف د هغو ډلو په منځ کې څرګند دي، چې د کلونو په اوږدو کې یې وده کړې ده.اوس مهال دا شبکه د بهرنیو ډلو ترمنځ د یووالي ساتلو لپاره د مرکز په توګه کار کوي. له طالبانو سره د اړيکو رول، د طالبانو ترمنځ داخلي شخړې او اختلافات اداره کول او د يوه سلاکار په توګه کار کوي، پرته له دې، چې د لوېدېځ پام ځان ته واړوي.
دا شبکه د طالبانو په ګډون ټولو ډلو ته یادونه کوي، چې د تاريخ دا مرحله د ټولو ښکېلو ډلو لپاره يو ځانګړی فرصت دی او دا فرصت بايد په کوچنيو د لايلو لکه:د طالبانو ترمنځ د قومي شخړو او اقتصادي ګتو لپاره له منځه ولاړ نه شي.
څرنګه چې ترهګرې ډلې ګډې موخې او ایډیالوژۍ لري؛ نو د دوی د جنګیالیو لپاره په ډلو او د ډلو د مشرانو بدلول يو معمولي امر دی.
دا ډول قضیې په ډېرو څېړنیزو پېښو او مثالونو کې روښانه شوي دي. د بېلګې په توګه؛ شیخ حسیب لوګري له حافظ سعید اورکزي او سعید باجوړي وروسته د داعش خراسان درېیم امیر په توګه له لشکر طیبه سره تړاو درلود.
نوموړی د ۲۰۱۷ کال د اپریل په ۲۷ په ننګرهار ولایت کې د امریکا د بې پیلوټه الوتکې په برید کې ووژل شو.
اسلم فاروقي چې یو پاکستانی تبعه و؛ د مجاهدینو په غورځنګ کې یې د یوه ټیټ پوړي جنګیالي په توګه دنده پیل کړه او بیا یې له TTP سره تر هغه وخته همکاري وکړه، چې په پای کې د خراسان داعش د امیر په توګه وټاکل شو.
یو بل پاکستاني تبعه اعجاز احمد په البدر کې دنده پیل کړه، وروسته له القاعدې او له افغان طالبانو سره یو ځای شو او په پای کې د داعش خراسان څانګې سره یو ځای شو، چې هغه مهال د دغې ډلې له مشر اسلم فاروقي سره یو ځای په کندهار کې د ملې امنيت ځواکونو ونیول.
ثناالله مشهور په شهاب المهاجر د حقاني شبکې بل فعال غړی د خراسان داعش د مشر په توګه وټاکل شو.
د هغه نږدې ملګری صلاح الدین چې د کابل ولایت په پغمان ولسوالۍ کې زېږیدلی، له حقاني شبکې سره ورته اړیکې درلودې، د شیخ عمر کونړي چې ملي امنيت د عمومي رياست له لوري ونيول شو ځای ناستي او د سيمې د هستې د مشر په توګه وټاکل شو.
شیخ عمر کونړی د اګست په ۱۵مه د بګرام له زندانه څخه د تېښتې په هڅه کې د یوه امنیتي ساتونکي له خوا په ډزو ووژل شو.
دا په داسي حال کې ده، چې کابل ته د طالبانو په ستنېدو، دې ډلې د داعش خراسان ۴ زره غړي، د سلګونو بهرنيو ترهګرو غړو په ګډون يې ټول زندانيان خوشي کړل.
د دې سره تر څنګ په دې زندانيانو کې ۸ زره هغه زندانيان چې د تښتوني، قتل، اختطاف، وسلوالي غلاوي او نورو لويو قضيو کې ښکېل وو هم خوشې کړل. د دې کسانو لویه برخه ازاد دي او د افغانستان په داخل او بهر کې فعال دي.
له دې مثالو څخه اټکل کېدی شي، چې د ترهګرو ډلو تر منځ روښانه پوله نه شي ټاکل کېدی.
دوی ممکن مختلف نومونه ولري او يا هم په لږ مختلف ايډيالوژي سره را ښکاره شي؛ مګر دوی يو ګډ هدف تعقيبوي.
دا جنګیالي په ډېره اسانۍ سره غړیتوب بدلوي او خپلې پوهې، تجربې او مهارتونه له یو بل سره شریکوي. د نړۍ د اکثرو استخباراتي ادارو پر خلاف، چې د ګډو ګواښونو اړوند معلومات حتا له خپلو متحدینو سره په ډېر دقت او احتیاط سره شریکوي، د ترهګرو ډلو تر منځ د معلوماتو تبادله او جریان او د مهارتونو شریکول په خورا موثریت او چټکتیا سره ترسره کیږي او په اسانۍ سره په ځانګړې توګه د پیغام رسونې شبکې لکه ټيليګرام په پراخ شتون سره کوي.
په خوندي سېمو کې له شلو کلونو پټنځایونو او په پاکستان کې د استخباراتي سازمان او پوځ له ملاتړ وروسته د طالبانو بېرته راستنېدل نورو بهرنیو ترهګرو ډلو ته د عمل کولو زړه او زړورتیا ورکړه.
دوی د پخوا په پرتله ډېر باوري او صبر کونکي ښکاري، دوی یو ډېر روښانه درس زده کړی، چې د عزم سره مخ په وړاندې ځي. راتلونکی به د دوی لپاره مطلوب حالت رامنځ ته کړي لکه څنګه، چې د طالبانو سره پېښ شول.
طالبان او نړۍوال ترهګر اوس يو داسې هېواد په ولکه کې لري، چې په بشپړ خونديتوب کې ژوند کوي، دوی کولی شي په تدريجي او ورو - ورو خپل وروستی هدف ته پرته له کومې عاجلې حرکت وکړي او ځان ورسوي.
د طالبانو تر واک لاندې افغانستان کې د خونديتوب سربېره، بهرنۍ ترهګرې ډلې د مخدره توکو کښت او قاچاق، د افغانستان د طبیعي زیرمو لوټ او د طالبانو مالي ملاتړ په ګډون غیر قانوني عایداتي لارو ته هم لاس رسی لري.
وروستۍ ارزونې او معلومات ښيي، چې بهرنۍ ترهګرې ډلې په افغانستان کې د فعالیت له ازادۍ او خونديتوب څخه په استفادې د نویو تشخصونو په بڼه کار کوي. دا مساله د دوو موخو لپاره ترسره کیږي:
1. له پولې هاخوا د ترهګرۍ د ملاتړ لپاره پر طالبانو د نړۍوال او سیمه ییز فشار مخنیوی
2. د نويو تشخصونو او جوړښتونو په بڼه د بې پولو جهادي اهدافو تحقق
په دې توګه اټکل کېږي، چې د ازبکستان د اسلامي غورځنګ له زړه څخه د هغې پخوانۍ څانګې سربیره لږ تر لږه دوه نوې ډلې رامینځته شي، چې د جمعه بای په مشرۍ د امام بخاري نسخه ده.
په ورته وخت کې د ختیځ ترکستان اسلامي غورځنګ نوې څانګه د افغانستان په بدخشان ولایت کې د قاري فرقان تر قوماندې لاندې خپل فعالیت پیلوي. قاري فرقان د افغانستان په بدخشان کې د دې تحريک پېژندل شوی قوماندان دی.
بدخشان چې له چین سره پوله لري یوازینی ولایت دی، چې ۳۵۰ جنګیالي یې د سیمه ییزو قومندانانو په ملاتړ فعال دي، داسې ښکاري چې نوی اقدام د چین حکومت ته د جدي ګواښ لپاره د دغې ډلې له تګلارو سره دي.
په تېرو وختونو کې د ختیځ ترکستان اسلامي غورځنګ یوه اصلي موخه د چین-پاکستان اقتصادي دهلیز (CPEC) لپاره د ستونزو رامنځته کول وو.
استخباراتي معلوماتو په ډاګه کړې، چې دغې ډلې له نورو ځايي ډلو سره په ګډه د دې پروژې د مخنیوي لپاره بریدونه پیل کړي دي.
د قاري فرقان او د هغه د اړوندو ډلو جذبول د دې ډلې نيت ښيي، چې د بدخشان ولايت ته د نږدې سړکونو له لارې د چين او تاجکستان په اقتصادي پيوستون کې نوې ننګونې رامنځته کړي.
دغه راز د تاجکستان د انصارالله غورځنګ د شتون له امله به تاجکستان د طالبانو تحريک په نامه يوه نوې ډله، چې مخکې د بيمسما په نامه پېژندل شوې وه ميدان ته راځي. دغه يو بې سارې ډله چې د ترکمن اتباعو څخه جوړه ده کلونه يې د ازبکستان د اسلامي تحريک تر څنګ کار کړی او په تېرو وختونو کې يې خپل اصلي هويت پټ کړی وو.
په دې توګه د پاکستان تحریک طالبان په مختلفو څانګو کې خو په ورته اهدافو او ستراتېژۍ سره د افغانستان له خاورې په استفادې د خپلو هېوادونو پر ضد جګړې ته دوام ورکوي.
