جان ساپکو: د امریکا پیسې په افغانستان کې د یو 'څو ترهګرو' جېبونو ته ځي
د افغانستان لپاره د امریکا د مرستو د څار ادارې مشر د دغه هېواد سره د مرسته شویو مالي پېسو په لېږد کې د طالبانو د ګټې اخیستنې په تړاو په ملګرو ملتونو کې نیوکه وکړه.
د افغانستان لپاره د امریکا د مرستو د څار ادارې مشر د دغه هېواد سره د مرسته شویو مالي پېسو په لېږد کې د طالبانو د ګټې اخیستنې په تړاو په ملګرو ملتونو کې نیوکه وکړه.
هغه د پروپبلیکا ویبپاڼې ته وویل: «ملګرو ملتونو سره د مرستو زیاته برخه د امریکايي مالیه ورکوونکو له جېبونو ورکول کېږي. دغه مرستې په افغانستان کې د یوې ترهګرې ډلې لاس ته رسېږي.»
جان ساپکو د دغه خبري بنسټ سره په مرکه کې چې د چهارشنبې په ورځ د وري په لومړۍ نېټه خپره شوه طالبان یې د «ترهګرو یوه ډلګۍ» یاده کړه.
له افغانستان سره د امریکا د مرستو د څار ادارې په یوه راپور کې لیکلي، چې ملګرو ملتونو د طالبانو له واکمنېدو وروسته ٢.٩ مېلیارډ ډالره افغانستان ته استولي، چې د دغو پېسو یوه برخه د افغانیو په بڼه د سیمهییزو مرستندویه ادارو لاس ته ورغلي.
سیګار ویلي، طالبان د امریکا د مرسته شویو ډالرو څخه چې د افغانستان بانک له لارې لېږدول کېږي ګټه پورته کوي.
د پروپبلیکا له قوله ملګرو ملتونو دغه تورونه رد کړي، چې ګواکې نغدې پېسې دې د افغانستان بانک ته ورسېږي چې د طالبانو تر واک لاندې دی؛ خو دغه سازمان دا هم ویلي، چې د افغانستان بانک څخه لرې هم نه شي پاتې کېدای.
طالبانو په افغانستان کې د پېسو معاملې او د تنخواوو ورکړه په بهرنیو اسعارو منعه کړې ده. د افغانستان په بانکي نظام او بازارونو کې د امریکايي ډالرو زیاتوالي د پېسو د ټیکاو او د پېسو د پړسوب یا تورم په کابو کولو کې مرسته کړې؛ خو طالبان دغه څه د خپلې حکومتولۍ لاس ته راوړنې بولي.
د امریکا د بهرنیو چارو وزارت ویلي، چې هېواد یې لا هم د افغانستان سره بشري مرستو ته ژمن دی او ټول هغه ګامونه یې اخیستي چې «طالبان په مستقیمه توګه د امریکا له مرستو ګټه پورته نه کړي او د هغو د خطر کچه راټیټه کړي.»
افغانستان بیا نه پاېیدونکي دولتونه لري، نه پیاوړی پوځ او نه هم ښه اقتصاد، خو دغه هېواد یو پیاوړی ملت لري، ځکه خو پاکستان ترې ویریږي او تل یې د بې ثباتۍ په لټه کې دی.»
ښايي پاکستان د زېږېدو له لومړۍ ورځې راپه دېخوا په دغه راز پوهېده او – د انګریز په لارښوونه – یې د افغانستان د بېٍثباتۍ لپاره پيچلي پلانونه طرحه کړل، مدرسې یې تاسیس او اسلامي بنسټپالې ملیشې یې جوړې کړې، دوی ته انګریز په غوږ کې ورڅڅولي وو، چې د افغانستان د بېثباتي کیلي هلته د مذهبي او عقدتي شخړو راپیلول دي. پاکستان تر ټولو پیاوړی او تاریخي روایت Narrative راوپنځاوه : «اسلام په خطر کې دی!»دغه روایت کار وکړ او افغانان یې یو د بل وژلو ته راوپارول.
د پاکستان تر جوړېدو وروسته، څو ځلې دغه جعلي پوځي چوڼی له راړنګېدو سره مخامخ شوه، خو هرځل په افغانستان کې داسې واکمن و، چې یا یې نه غوښتل او یا پرې نه پوهېدل، چې څنګه خپله تاریخي خاوره راخپله او پاکستان د تاریخ دوزخ ته ورټېل وهي.
یوه له داسې تاریخي دورو همدا اوس راپېښه ده.پاکستان د خپل تاریخ په تر ټولو بد حالت کې دی. اقتصادي کړکېچ، په کور دننه سیاسي دوښمنۍ او ویش، د پوځ د مصنوعي پرستیژ ماتېدل، امنیتي بېثباتي او نړۍواله انزوا یې لوی شاخصونه دي، له بلې خوا ښايي د هغې نړۍوالې اړتیا لپاره چې پاکستان د دویمې نړۍوالې جګړې تر پای ته رسېدو وروسته او د ښکېلاکي زمانې په پای کې جوړ کړل شوی و، هم مخ په پوره کېدو ده او دا شونې ده، چې نور نو د پانګوالو ستراتيژيستانو لپاره پاکستان په دغه بڼه پکار نه وي.
خو په خواشینۍ سره چې په همدې کړکېچن حالت کې هم پاکستان پر افغانستان رابلوسي او پکتیکا، خوست او کونړ بمباروي.
پر افغانستان واکمنو د پاکستاني مدرسو فارغانو هم د داخلي مصرف لپاره څه لوڅې پوڅې وکړې، خو مه دې شه، ځکه په دې ټوله لوبه کې د افغانستان ملت ـ هغه څه چې پاکستان ورڅخه تر بل هر څه زیات ډاریږي – بې مشره، بې برخلیکه، بې مدیریته او په فکري تشه کې پاتې دی. د پاکستان بخت ستوری ځکه ځلیږي، چې پر افغانستان د رابلوسېدو پرمهال یې یوازې د خپلو مدرسو او د احسانونو پوروړي واکمن په وړاندې درېدلي، هغوی چې د افغانستان ملت دوی ته او دوی ملت ته شا ورګرځولې ده.
هېچا دغه ملي شعور راویښ نه کړلای شو، چې پاکستان څه غواړي او د دغو بمباریو تبعات څومره ګواښمن دي؟
ولس له مستبدو واکمنو د خپلو لوڼو د تعلیمي محرومیت، ولږې، سختګیرۍ او تعصب، وزګارۍ او د نفی و انحصار سیاستونو په خاطر غوسه او خواشینی دی. بلخوا عامه افکارو په کلکه دا منلې، چې پاکستان او د پاکستاني مدرسو فارغ واکمن هېڅکله یو د بل دوښمن کېدلای نه شي او دا ډز و ډوز یو زرګري او مدیریت شوی جنګ دی، چې لوی هدف یې د افغانستان لاندې کول او په مجموع کې پښتانه له پښو غورځول دي.
پاکستان ټولو پښتنو ته د خپلو ستراتيژيکو دوښمنانو په سترګه ګوري او بس هرچېرته چې د پښتانه ترمنځ شخړې و جګړې وي، نو دی یې پخپله ګټه بولي.
د پښتنو په جنګولو کې د پاکستان شعار دا دی، چې : « زه هرطرف که شود کشته، خیر پاکستان است!»
سپین بیرغ د تور بیرغ په ضد، شمالي وزیرستان د جنوبي، داوړ د وزیر، وزیر د مسید، پښتون پولیس و خاصه دار د پښتون طالب او پښتون طالب د پښتون فوجي، ملا فضل رحمن د نشنلیانو، نشنلیان د محمود خان، محمود خان د عمران خان، جیش د سپاه او سپاه د جمعیت په ضد جنګوي او دا ټول بیا د ریښتینو مبارزینو ( د پښتون ژغورنې غورځنګ) په وړاندې لمسوي، چې تکفیر یې کړي. بس لوبه یې ګرمه کړې او پښتون په پښتون وژني. په پنجاب و سېند کې کراره کراري ده، بربنډې ښځې په جوماتونو کې ناڅي او پوځي جنرالان په غلا کړیو ډالرو ځانونو ته ماڼۍ او ټاپوګان اخلي.
پر افغانستان د پاکستان تر روستیو بمباریو روسته دا خبره راپورته شوه، چې افغانستان څه باید وکړی؟ څنګه یې باید وکړي؟
بله خبره دا وه، چې واکمنو وویل: زموږ وس همدومره دی، نور څه مو له واکه پوره نه دي.
له پاکستان سره مخامختیا او تقابل ملي تقابل دی. ملي جنګ ملتونه کوي، ډلې او حتی حکومتونه یې کړلای نه شي.د پاکستان پلندر (انګریز) په افغانستان کې د افغان ملت له خوا په ګونډو شوی دی، نه کومې اورپکې ډلې او نه هم تر اماني هغې وړاندې ورستو واکمنیو دا کار کړی دی.
د افغانستان په تاریخ کې لومړی ځل چې ملت و واکمني په یوه فکر او واحد دریځ له انګریز سره مخامخ شول د اعلیحضرت امان الله شاه غازي زمانه وه، چې هم استقلال وګټل شو او هم د هېواد نړۍوال پرستیژ اسمان ته وخوت.
اوس که د انګریز خلف (پاکستان) په ګونډو کول غواړو، نو دا ولاړېدنه به ملت کوي، خو له بده مرغه چې ملت تر ګونډو لاندې دی. ملت د پاکستاني مدرسو شاګردانو تر ګونډو لاندې کړی، ښوونځي و پوهنځي یې ورتړلي، واک یې له ولس څخه اخیستی، جوړ او منظم حکومت یې له پښو غورځولی، پیاوړې اردو یې ورړنګه کړې او د ملي پوځ لویه برخه حساس تجهیزات ترې پاکستان لوټلي دي.
پاکستان د خپلې محاسبې له مخې افغانستان ته د ننوتلو لپاره تر دې بل مناسب وخت موندلای نهشي. داسې ټک و ټوک یې راننوتلو ته لاره هواروي. د افغانستان ملت هسې هم تر ګونډو لاندې دی او واکمن خو ورسره له پخوا یرغمل دي.
هرڅوک که ریښتیا غواړي د پاکستان ګواښ دړې وړې کړي او د ننګرهار د تاریخي حماسې په شان یې یرغلګرې فرقې له خاورو سره خاورې کړي، باید ملت په پښو ودروي.
ملت باید د استبداد او د دین په نامه د ظلم له ګونډې لاندې وژغورل شي. هرڅوک چې پاکستان ګواښ ګڼي، باید د ملت پښو ته وغورځیږي او بښنه ترې وغواړي. د نجونو تعلیمي حق یې ورکړي، د ملت سیاسي اراده په رسمیت وپېژني او په ریښتینې مانا ولسواکي راستنه کړي.
که دا ملت سره یو شو، راپاڅېد او شعوري د پاکستان په وړاندې ودرېد، نو دا ځل به پاکستان د تل لپاره هغه ګړنګ ته وغورځيږي، چې اوس یې پرغاړه ولاړ دی.
یادونه: افغانستان انټرنشنل - پښتو د یوې بې پرې رسنۍ په توګه د ټولو لیکوالو نظریاتو ته درناوی لري؛ خو د چا د نظر ملاتړ نه کوي.
په جلا وطنۍ کې د افغان متخصصینو او سیاستوالو د دغې ډلې کارپوهانو په خپلې تازه ارزونې کې ویلي، چې د طالبانو له واکمنېدا را وروسته نېږدې څلور میلیونه د پوهنتونونو، دارالمعلیمونو، مسلکي او عمومي ښوونځیو ښځینه زده کوونکې له زده کړو محرومې کړې دي.
دغه ډله په خپل راپور کې زیاتوي، چې نوی تعلیمي کال په داسې حال کې پيلېږي، چې په افغانستان کې د پوهنې وضعیت د ۲۱ مې پېړۍ تر ټولو سترې فاجعې سره مخ دی.
په راپور کې راغلي، چې یوازې سږ کال به ۳۳۰ زره نورې نجونې ښوونځي ته د ثانوي زدکړو لپاره نه شي کولای لاړې شي.
د اکثریت په راپور کې راغلي: "د هلکانو ښوونځي او پوهنتونونه، چې په نوم پرانیستي هم دي، د امکاناتو له نه شتون او د نصاب د افراطي او طالباني کېدو له ستر ګواښ سره مخ دي."
د اکثریت د کارپوهانو دغه ډله وايي، چې طالبان هڅه کوي خپله ایډيالوژي چې سرچینه یې د پاکستان حقانيه مدرسه ده، هر ډول چې وي په زوره په شته نارینه شاګردانو ومني.
دا ډله د حل لارې په توګه د افغانستان پر روڼ اندو، ملي او مترقي عناصرو غږ کوي، چې په ګروپي بڼه د ښوونې او روزنې په شمول د ټولو ملي روایاتو او مباحثو په هکله خپل دریځونه څرګند کړي.
دغې ډلې پر ملي مسالو د ډیالوګ افغاني ډیالوګ غوښتنه کړې ده.
وروسته له هغې چې په افغانستان کې پخوانی جمهوري دولت وپرځېد او طالبان واک ته ورسېدل، دغې ډلې په افغانستان کې د نجونو او مېرمنو پر زده کړو، کار، سیاست او ټولنیز فعالیت بندیز لګولی دی.
دغې چارې په نړۍوال کچ ځانګړي غبرګونه راپورته کړي؛ خو طالبان بیا د نجونو او مېرمنو مساله خپله داخلي مساله بولي او وايي، چې هېڅوک پکې د مداخلې حق نه لري.
