امرالله صالح ایلن ماسک ته لیکلي، په داسې حال کې چې د «القاعده، داعش او طالبانو» غړو (بلو ټيک) ترلاسه کړی خو د ده غوښتنه رد شوې. هغه وايي داسې نه وي چې اېکس شبکې د پاکستان د فشار له امله د هغه خپل اکاونټ ته شنه نښه (بلو ټيک) ځنډولی وي.
د مخکني ولسمشر اشرف غني مرستیال وايي، اېکس شبکې یې د اکاونټ لپاره د شنې نښې (بلو ټیک) د ترلاسه کولو غوښتنه رد کړې ده.
ښاغلي صالح د یکشنبې په ورځ د وري ۱۹مه په ډاګه له ایلن ماسک څخه د اېکس ټولنیز شبکې لپاره د شنې نښې (بلوټیک) غوښتنه وکړه. هغه لیکلي چې له یو میلیون ډیر څارونکي لري ، خو تر دې دمه یې د اېکس بلو ټیک نه دی ترلاسه کړی.
د افغانستان د مخکني ولسمشر مرستیال هیله څرګنده کړې، چې د بلو ټیک د نه ترلاسه کېدو احتمالي لامل دې شبکې ته د «پاکستان د امنیتي بنسټونو له خوا اعتراض» نه وي.
وروسته له هغه چې ایلن ماسک د ټویټر شرکت وپیرلو، دغه امریکايي میلیارډر د هغه نوم د خپلې خوښې کلمې ایکس ته بدل کړ، له دې وړاندې بلو ټیک د اېکس ریښتینو کاروونکو ته ورکړل کېدو چې اوس د پیسو په بدل کې ان نامعلومو کاروونکو ته هم ورکړل شوی.
امرالله صالح د «القاعده، طالبانو او داعش ترهرګروډلو» ته اشاره وکړه او ویې ويل چې دوی د اېکس شبکې د اکاونټ لرلو تر څنګ بلو ټیک هم ترلاسه کړی.
میټا او نورو ټولنیزو شبکو د ملیشو او وسله والو ډلو لپاره چې د متحده ایالاتو او ملګرو ملتونو لخوا د ترهګرو سازمانونو په توګه په تور لیست کې دي د هغوی د فعالیتونو لپاره د اکاونټ ورکول سخت کړي، خو اېکس دا سختي نه پرې راولي.
یو شمېر لوړپوړي طالب چارواکي په اېکس شبکه کې په خپل اصلي هویت اکاونټونه لري، او د طالبانو تبلیغاتي ډلېد ځینو طالب څېرو لپاره مثبت تبلیغ او د دوی مخالف لوري د همدې اېکس شبکې له لارې ټکوي او سپکې سپورې ورته وايي.
دغه مکتوب چې د طالبانو د شهیدانو او معلولینو چارو وزارت د سرپرست د ملا عبدالمجید اخوند له خوا لاسلیک شوی او یو کاپي یې افغانستان اڼټرنشنل- پښتو تر لاسه کړې، د دغه معلولینو لپاره یې څلور ځانګړتیاوې ټاکلي دي.
په دغه مکتوب کې لیکل شوي: “چې دغو معلولینو باید د خپل بدن دوه یا ډېر غړي له لاسه ورکړي وي، د طالبانو اړوند مجاهد وي، نومونه یې تکراري نه وي او معلولیت یې لا تر اوسه نه وي جوړ شوی.”
د طالبانو د شهیدانو او معلولینو چارو ریاستونو څخه غوښتل شوي، چې دغه لېستونه د روژې میاشتې تر ۲۲ نېټې پورې جوړ او د دوی له وزارت سره یې شریک کړي.
په مکتوب ویل شوي، چې دغه لېست باید د بوديجې د امر چې یو ملا دی، شخصي نمبر ته ولیږل شي.
بل خوا؛ د افغانستان د پخوانیو امنیتي ځواکونو یو معلول افغانستان انټرنشنل - پښتو سره په خبرو کې ویلي، چې په وار - وار یې د طالبانو د شهیدانو او معلولینو وزارت ته مراجعه کړې؛ خو خپل معاش یې هم نه دی ورکړل شوی.
هغه چې د طالبانو له ویرې د خپل نوم له اخیستو ډډه کوي، وايي: “کله چې د پخواني حکومت ملکي او نظامي معلولین د طالبانو اړوند وزارت ته ورشي، دوی ورته وايي، چې بودیجه نه شته او ځکه یې معاشونه نه ورکول کیږي. د معلولینو د معاشونو د ورکولو په اړه د طالبانو ټولې خبرتیاوې دروغ دي.”
دغه پخوانی معلول سرتېری وايي: “دا د ملایانو انصاف دی، دا اسلامي ارزښتونو ته د دوی ژمنتیا ده، مونږ ته مو هغه خپل حق معاش نه راکوي او خپلو معلولینو ته موټرې اخلي.”
طالبانو نېږدې درې کاله مخکې پر افغانستان له بیا واکمن کېدو وروسته ټولو پخوانیو چارواکو او دولتي ملکي او نظامي کارکوونکې ته د بښنې اعلان وکړ؛ خو له واکمن کېدو سره سم یې لومړی له امنیتي برخو د پخواني حکومت پاتې کارکوونکې لرې کړل او بیا یې د مسلکي ملکي حکومتي کارمندانو پر ځای د ملایانو د ګومارنۍ لړۍ پیل کړه، چې تر اوسه دوام لري.
که څه هم د ترهګریزو ډلو شتون یوازې په افغانستان کې نه دی او اصلي مرکزونه یې په پاکستان، ایران، منځني ختیځ، افریقا او نورو هېوادونو کې دي؛ خو د طالبانو له راتګ سره ټولو افراطي او ترهګریزو ډلو ته انګېزه ورکړل شوه، چې د خپلو موخو لپاره مبارزه ګړندۍ کړي.
په افغانستان، سیمه او نړۍ کې سیالي او رقابتونه، بیوزلي، خرابه حکومتولي او د دیکتاتوري افراطي رژیمونو شتون، د تروریزم او افراطیت لپاره زمینه برابره کړې ده.
بل پلو؛ د تروریزم او افراطیت په ضد مبارزه کې سیمه او نړۍ همغږې هم نه ده. هغه هېوادونه لکه؛ ایران او پاکستان چې افراطي او ترهګریزې ډلې د خپلو ستراتیژیکو موخو لپاره استعمالوي، دا ډلې یې په ښو او بدو ډلو ویشلې دي.
په دې توګه د یوه هېواد ښه ډله د بل هېواد لپاره بده ډله ده.
د افغانستان اوسنی وضعیت؛
اوس پوښتنه دا ده، چې ایا طالبان له ترهګریزو او افراطي ډلو سره د مبارزې توان او اراده لري او که نه؟
د طالبانو په هکله د نړۍ د امنیتي چارو شنونکو نظریات سره توپیر لري.
ځیني په دې عقیده دي، چې طالبان له نورو افراطي او ترهګریزو ډلو سره په کلونو یو ځای همسنګره پاتې شوي او ستونزمنه ده، چې دوی د خپلو همسنګره فکري ملګرو څخه ځانونه جدا کړي.
له دې امله طالبان د دې اراده نه لري، چې د دغه افراطي او ترهګریزو ډلو په وړاندې وجنګیږي او هغوی له افغانستانه وباسي.
یو مشهور متل دی، چې وایي؛ په ناولو اوبو ناولتیا نه پاکیږي، نو همدا شان افراطیت هم په افراطیت له منځه نشي تللی.
که یوه افراطي ډله د بلې افراطي ډلې په وړاندې تقویه شي، افراطیت له منځه نه شي تللی او په اخر کې بیا له افراطي دلې سره مبارزه اړینه ده.
ښه مثالونه د مجاهدینو تقویه کول وو، چې طالبانو له منځه یوړل خو د طالبان په رامنځته کېدو سره افراطیت ختم نه شو بلکې نور هم تقویه شو.
که د مثال په توګه دا وګڼو، چې د طالبانو مشران د دې اراده لري چې د افراطي او ترهګریزو ډلو مخه ونیسي، خو ټيټ پوړي طالبان بیا له دغه ترهګریزو ډلو سره نه شلیدونکي اړیکې لري.
دا ترهګریزې او افراطي ډلې کولی شي، چې د طالبانو ټيټ پوړي د خپلو مشرانو په وړاندې استعمال کړي.
د طالبانو روزونکي افراطي ډلې د طالبانو په منځ کې خورا زیات نفوذ لري او د دوی په نبض پوهیږي، چې څنګه دوی له خپل ځان سره متحد کړي.
له همدې امله طالبان د دې توان او ظرفیت هم نه لري، چې د ټولو افراطي ډلو او د خپل همسنګر په وړاندې ودریږي.
په تېرو څو لسیزو کې طالبانو او د هغوی روزونکو افراطي ډلو ته د پان اسلامیزم او تر یوم القیامه پورې د جهاد کولو انګیزه ورکړې ده، تر څو د خدای دین او حاکمیت په ټوله نړۍ کې حاکم کړي.
په دې توګه افراطي او ترهګریزې ډلې لکه؛ داعش، القاعده، د پاکستان اسلامي تحریک، لښکر طیبه، د ازبکستان اسلامي تحریک، د شرقي ترکستان اسلامي تحریک، حزب تحریر، فاطمیون، جندالله او نور چې له بېلابېلو هېوادونو تمویل او تجهیز کیږي، جلا موخې لري او که طالبان په یوه ډله فشار راوړي نو بله ډله د نورو سره یو ځای کیږي او د طالبانو په وړاندې مقاومت کوي.
دا ولیدل شوه، چې طالبان ادعا کوي د داعش په وړاندې مبارزه کې دوی جدي دي، ځکه له دوی سره فکري اختلاف لري، خو د داعش په نوم ډله له یو څه چوپتیا وروسته دا دی بیا سر راپورته کړی دی.
په کندهار، روسیه او ترکیه کې د دوی وروستيو بریدونو وښودله چې دوی بیا منظم شوي دي، خو فکر نه کوم چې دا بریدونه د داعش په نوم ډلې یوازې تر سره کړې وي، بلکې د نورو افراطي او ترهګریزو ډلو افراطي کسان له دوی سره اړیکي نیولي او یو ځای شوي دي، تر څو دا ډول پیچلي بریدونه وکړي.
بل پلو؛ په عمل کې هم داسې نښې او نښانې نه ښکاري چې طالبان دې د افراطي او نورو ترهګریزو ډلو په وړاندې د مبارزې نیت ولري، ځکه طالبانو د عصري تعلیمي نظام په بدلولو او ړنګولو پيل کړی او پر ځای یې پوځي او د نورو مدرسو د جوړېدو او پراختیا ته زور ورکړی دی.
په لسګونه زره هلکان دغو مدرسو ته ځي، د سیاسي، اقتصادي او تعلیمي سیستمونو ویجاړول او له منځه وړل بیوزلي رامنځته کوي او بیوزلي خپله په اوږدمهال کې د تروریزم او افراطیت ودې ته زمینه برابروي.
په دې توګه په اوږمهال کې به ترهګریزو، افراطي او جنایي ډلو ته د ګومارنې او سون توکو کمبود نه وي.
حل لار؛
د داخلي مشروعیت او حکومتولۍ په اړه د طالبانو مشران سره د نظر اختلاف لري.
د طالبانو زیات شمېر مشران په دې عقیده دي، چې د داخلي مشروعیت او له نړۍ سره د مثبت تعامل لپاره باید زمینه برابري، خو د دوی په منځ کې د افراطي ملایانو نفوذ او قوت زیات دی او نشي کولی چې د هغوی په وړاندې ودریږي.
د بېلګې په توګه د نجونو د ښوونځیو د بندولو په موضوع کې ولیدل شوه، چې د طالبانو مشران سره د نظر اختلاف لري.
افراطي ملایان چې مرکز یې په کندهار کې دی، زیات په واک کې دي.
د کابل د موقتې ادارې اکثره وزیران چې د کندهار له پرېکړو سره همغږي نه دي، نه شي کولی چې د هغوی په وړاندې ودریږي او د کندهار له مشرانو سره ډغرې ووهي.
دا د نظر اختلاف به نور هم زیاتیږي، ځکه اصلي فشار د حکومتولۍ او د افغانستان د ولس د کابل په موقته اداره کې دی، خو د موقتې ادارې د اکثره خدماتي او کلیدي وزارتونو مشران چې د ولس او له نړۍوالو سره په اړیکه کې دي، ډېر څه په واک کې نه لري او لویې پرېکړې نشي کولی.
ډېری دوستان چې کابل ته تګ او راتګ کوي، هغوی وایي چې د طالبانو ډېر لوړپوړي چارواکي د خپلو افراطي مشرانو د نظریاتو سره موافق نه دي.
که دا ومنو چې طالبان د افراطي او ترهګریزو ډلو د فعالیتونو د مخنیوی اراده لري؛ خو دوی د دې ظرفیت نه لري، چې له ټولو ډلو سره مبارزه وکړي سمه ده، خو له دې ډلو سره مبارزه د ولس له ملاتړ پرته ناشونې ده.
د ولس ملاتړ یوازې هغه وخت تر لاسه کېدای شي، چې یو قانونمند، مشروع او ولسواکه نظام په افغانستان کې رامنځته شي، چې حکومت ولس ته مسووله وي او ټولو ته خدمات د قانون په چوکاټ کې وړاندې کړي، داسې نه وي چې ملاکراسي حاکمه وي او ولس په پرېکړو کې هیڅ رول ونه لري.
له بده مرغه طالبانو د نظام د داخلي مشروعیت لپاره یو قدم هم نه دی پورته کړی او که وضعیت همداسې دوام وکړي، طالبان به په افغانستان کې د نورو د ګټو لپاره د نویو نیابتي جګړو او رقابتونو لړۍ ته زمینه برابره کړي، چې مسوولیت به یې د طالبانو په غاړه وي.
په دغه نیابتي جګړو او رقابتونو کې د افغانانو خیر نه شته.
یادونه: افغانستان انټرنشنل - پښتو د یوې بې پرې رسنۍ په توګه د ټولو لیکوالو نظریاتو ته درناوی لري؛ خو د چا د نظر ملاتړ نه کوي.
