د ترکمنستان ولسمشر د شانګهای همکارۍ سازمان له غړو وغوښتل چې په افغانستان کې د انرژۍ او اړیکو پروژو پلي کولو کې ونډه واخلي. قربان قلي بیردي محمدوف وویل، د دې کار لپاره ضروري ده چې له ترکمنستان د افغانستان له لارې تر پاکستان او هند د ګاز نللیکي ټاپي او نوري فایبر پروژې پلې شي.
د روسیې د تاس خبري اژانس د راپور له مخې د ترکمنستان ولسمشر دا خبرې پرون د قزاقستان پلازمېنه استانا کې د شانګهای همکارs سازمان سرمشریزه کې وکړې.
قربانقلي بیردي محمدوف وویل، د داسې سترو پروژو پلي کېدو سره نه یوازې اقتصادي ګټه لري، بلکې د سیمې او وچې په کچه پروژو کې د افغانستان اغېزناک یوځایېدل هم چټکوي چې د دې هېواد ټولنیزه او اقتصادي رغونه کې مرسته کوي او دې سره سیاسي حالت ټیکاومنېږي چې دا هرڅه سولې ته د رسېدو په مانا دي.
ټاپي پروژه د ترکمسنتان لوېدیځ کې له ګلکینش پیلېږي، د افغانستان له هرات او کندهار په تېرېدو سره د پاکستان کوټې او ملتان ته رسېږي او بیا د هند لوېدیځ کې فزیلکا ته رسېږي.
د دې پروژې د پلي کولو خبرې د طالبانو لومړنۍ واکمنۍ کې په ۱۹۹۰ کلونو کې پیل شوې.
د دې پروژې د رسمي کار پیل د ۲۰۱۵ کال په ډیسمبر کې د ترکمنستان پلازمېنه عشق اباد کې د افغان ولسمشر اشرف غني، د پاکستان د هغه وخت لومړي وزیر نواز شریف او هندي او ترکمن مشرانو له خوا پرانیستل شو.
تمه وه چې د لس میلیارد ډالرو په ارزښت دا اتلس سوه کیلومتره اوږده پروژه په ۲۰۱۹ کال کې پلې شي، خو په افغانستان کې د ناامنۍ له امله تر اوسه د کاغذ پرمخ پاتې ده.
د طالبانو د فراه عدلیې ریاست یو مکتوب هم افغانستان انټرنشنل ته رسېدلې چې پکې یې د دې ولایت له معاملاتو لارښونې دفترونو او موټر پلورونکو غوښتنه کړې ده، چې له دې وروسته پېر او پلور کې یو فیصد مالیه د ولایت مستوفیت ته هم ځانګړې کړي.
خو په فراه کې د کورونو او ځمکو د پېر او پلور د لارښونې مرکزونو اتحاده وايي، چې د دولتي طرزالعمل له مخې د کورونو او ځمکو پېر او پلور او د قبالو جوړولو یو فیصد مالیه یوازې د بانک له لارې ښاروالۍ ته تحویل کېږي او د قانون له مخې مستوفیت له دوی د مالیې اخیستو حق نه لري.
دوی همدراز زیاتوی د عدلي وزارت د طرزالعمل له مخې د کور او ځمکې د پېر او پلور پرمهال د معاملاتو لارښونې دفتر له خپلې حق الزحمې هم ۱۰ فیصده ښاروالۍ ته ورکوي.
د فراه د معاملاتو لارښونې د اتحادیو مسوولین وايي، طالبان اوس د نویو اصولو پیلولو سره مستوفیت ته د یو فیصد اضافي مالیې پر پلي کېدو ټینکار کوي.
دوی وايي، ان طالبانو دا هم ورته ویلي چې په تېرو دریو کلونو کې د ټولو پلورل شویو کورونو او ځمکو یو فیصد مالیه هم مستوفیت ته تحویل کړی.
سرچینې وايي طالبانو د فراه معاملاتو لارښونې دوکاندارانو ته کواښ کړی دی، که د دوی نوی طرزالعمل عملي نه کړي او د تېرو دریو کلونو مالیه هم ور نه کړي نو جوازونه به یې د تل لپاره لغوه شي.
افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته رسېدلو ویډیوګانو کې معلومیږي چې د فراه د معاملاتو لارښونې دفترونه تړل شوي دي او مالکان یې له طالب له مشرانو غوښتنه کوي چې د دې ستونزې په حل کې مرسته وکړي.
طالبانو تر دې مخکې په کابل کې هم د معاملاتو لارښوونې دفترونو ته د نویو شرطونو په جوړولو سرخوږی جوړ کړ.
دې ډلې تېر کال د څو میاشتو لپاره د کابل شهزاده صراف صرافانو سره هم د نویو مالي شرطونو له امله جنجال درلود.
طالبانو په بیا واکمنېدو سره د خپلې ډلې د اقتصادي ستونزو د کمولو لپاره په بېلابیلو برخو لوړه مالیه ولګوله، چې له امله یې ځینې کسان د خپل کاروبار بندولو ته اړ شول.
